Việt Nam đất nước con người

Trong hành trình tìm về những hồi ức Điện Biên năm nào, chúng tôi có dịp gặp gỡ và trò chuyện với Nhà giáo Đỗ Ca Sơn – Người lính chiến đấu trên trận địa đồi A1.

Đến thời điểm này, ông là một trong những chứng nhân lịch sử hiếm hoi còn lại sau trận đánh lịch sử 70 năm về trước.

Dù đã 70 năm qua đi, nhưng những kí ức hào hùng và có cả đánh đổi, hy sinh mất mát vẫn hằn sâu trong lòng người cựu chiến binh Điện Biên.

Chân dung người chiến sĩ Điện Biên Đỗ Ca Sơn ở tuổi 93

Qua trò chuyện, chúng tôi được biết, ngày bác tham gia trận Điện Biên Phủ, khi ấy bác mới 22 tuổi. Còn những người nằm xuống ở đó, cũng chừng 20, người trẻ nhất là 18 tuổi.

Bác ở Trung đoàn 174 được đánh giá là chiến đấu rất tốt do trung đoàn trưởng Nguyễn Hữu An (28 tuổi) chỉ huy.

Chỉ có tiến lên phía trước

Nhắc lại trận chiến năm xưa, bên những tự hào, bác Ca Sơn đặt câu hỏi: Để có được chiến thắng oanh liệt, chúng ta đã phải đánh đổi những gì trên chiến trường Điện Biên?

Ta cần biết, cần hiểu về sự mất mát ấy, nhưng không phải để buồn, để bi thương. Mà ta phải biết để thấy rõ giá trị của cuộc sống ngày hôm nay. Để đất nước ta có được ngày hôm nay, là điều không dễ dàng.

Bác hồi hồi nhớ lại “Trung đoàn tôi khoảng 2.500 chiến sĩ chiến đấu trên đồi A1, người bác sĩ phụ trách quân y của trung đoàn thông báo trên đài rằng: chính tay chúng tôi, những người bác sĩ, y tá quân y của Trung đoàn 174 đã cứu chữa cho hơn 1.000 thương binh và gần 1.000 liệt sĩ. Đó là cấp trung đoàn.

Còn về đại đội của tôi, một đại đội gồm 100 người lính chiến đấu, chỉ sau một đêm ngày 30/3/1954 – đêm diễn ra trận đánh đầu tiên trên đồi A1, sáng hôm sau, đại đội của tôi chỉ còn 27 người, 27 người không chết và không bị thương.”

Chúng ta không thể tưởng tượng được sự mất mát ấy đau đớn thế nào.

Họ là những người chiến sĩ, những người đồng đội kề vai sát cánh bên nhau chiến đấu giành độc lập dân tộc, người ở lại chứng kiến sự ra đi của đồng đội, đồng chí mới đau xót tới nhường nào.

Gạt nước mắt đau thương, tất cả những điều mất mát trở thành động lực để người ở lại tiếp tục chiến đấu cho tới hơi thở cuối cùng.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp thăm chiến trường Điện Biên Phủ (Ảnh: tư liệu)

Những hồi ức một thời không quên

Nếu ta không biết tới những câu chuyện ấy, ta không thể cảm nhận và hiểu được ý nghĩa, giá trị quý báu của sự hy sinh nơi ông cha ta nằm xuống.

Người Cựu chiến binh Điện Biên chia sẻ:

“Bây giờ đứng trên đồi A1 ấy, chúng ta chỉ thấy đó là một đồi đất bình thường, thấp thấp độ 40m, nhưng ta không thể tưởng tượng được ở nơi đó, bao nhiêu người lính đã ngã xuống vì độc lập.

Dưới chân đồi A1, là nghĩa trang Quốc gia, có tổng cộng 644 ngôi mộ.

Trong đó, chỉ có 4 ngôi mộ có tên: anh hùng Bế Văn Đàn, anh hùng Phan Đình Giót, anh hùng Tô Vĩnh Diện và anh hùng Trần Can.

Nhưng những anh hùng có tên ấy, lại không phải hy sinh trên đồi A1, họ hy sinh ở những nơi khác, được đem về an nghỉ cùng đồng đội.

Vậy là còn 640 ngôi mộ được khắc dòng chữ: Mộ liệt sĩ chưa biết tên.

Sự mất mát ấy đau đớn hơn ở chỗ, dưới mỗi ngôi mộ, có thể là 1 người, có thể là 2 người, cũng có thể là 3 4 người.

Bởi lẽ, trong chiến đấu, khi một loạt pháo rơi xuống, xác người tơi tả, xé ra từng mảnh.

Nên ta không thể biết được dưới mỗi ngôi mộ là bao nhiêu chiến sĩ, cũng không thể xác định được tên ai với ai. Vì ta hy sinh quá nhiều, buồn lắm, đau lắm, thương lắm.

Trên đồi A1, cả ngàn người hy sinh, chỉ có 644 ngôi mộ. Vậy những người còn lại đi đâu? Cho đến tận ngày hôm nay, 70 năm sau, vẫn còn rất nhiều chiến sĩ chiến đấu trên đồi A1 vẫn nằm yên ở đâu đó dưới mảnh đất Điện Biên, chưa được đưa về nghĩa trang cùng đồng đội.

Họ có thể ở đâu đó trên đồi, sườn đồi, dưới chân đồi, phía đông đồi A1 (nơi trận địa của ta).

Khi lên thăm đồi A1, ở bất kỳ vị trí nào, hãy thắm một nén hương cắm xuống đúng chỗ ta đứng, nơi đó nhất định có một liệt sĩ đã nằm xuống. Bởi số liệt sĩ hy sinh cả ngàn người, mảnh đất ấy khoảng hai ngàn mét vuông. Vậy trung bình khoảng 2 mét vuông trên đồi A1 lại có một liệt sĩ đã ngã xuống.

Nếu ta biết những chi tiết ấy, thì khi có dịp lên thăm Điện Biên nói chung hay thăm đồi A1 nói riêng, ta mới có thêm những xúc cảm, hiểu hơn về những mất mát của chúng ta.

Và ta sẽ biết thương hơn những người chiến sĩ mãi mãi tuổi 18 đôi mươi. Những người anh hùng thầm lặng “không ai nhớ mặt đặt tên/ Nhưng họ đã làm ra đất nước”.

Đó là những sự thật mà chúng ta nên biết.”

Đồi A1 ngày nay - nơi từng diễn ra trận chiến khốc liệt (Ảnh: vov.vn)

Chiến tranh như vừa xảy ra mới đây thôi, những kí ức, những nỗi đau về một thời đạn bom rực lửa vẫn còn đó. Nhưng ta tạm gác lại quá khứ, mở ra một trang mới để thế hệ sau biết trân trọng, gìn giữ Tổ quốc, hiểu và yêu hơn giá trị của hòa bình, tự do.

Nhân kỷ niệm 70 năm, bác muốn chia sẻ tới mọi người, nhất là thế hệ trẻ để chúng ta hiểu hơn về phần mất mát, hy sinh của thế hệ đi trước.

Để mỗi chúng ta hiểu rằng, được sống trong hòa bình, độc lập, cái giá phải trả là không hề nhỏ. Đó là máu và nước mắt của đồng bào, ta càng phải sống có trách nhiệm để xứng đáng với sự đánh đổi, với công ơn của những người đi trước.

70 năm rồi, mọi thứ đều có thể thay đổi, nhưng những kí ức song hành cùng lịch sử của những người như bác  Ca Sơn sẽ trường tồn với thời gian.