Câu chuyện Đại sứ

Trung Đông từ nhiều thập kỷ qua luôn là điểm nóng của thế giới, nơi xung đột, chiến tranh, khủng bố và bất ổn diễn ra liên tục. Tâm điểm của bất ổn khu vực chính là mâu thuẫn Israel - Palestine. Các cuộc chiến tranh, xung đột vũ trang, phong tỏa và trừng phạt kinh tế kéo dài đã khiến hàng triệu thường dân mất đi cuộc sống yên bình, hàng chục nghìn người chết, hàng trăm nghìn người bị thương và hàng triệu người phải rời bỏ quê hương.

Trong bức tranh đó, Israel thường bị cộng đồng quốc tế, đặc biệt là thế giới Ả Rập và Hồi giáo, cáo buộc là bên gây ra nhiêu tội ác chiến tranh, vi phạm luật pháp quốc tế và làm trầm trọng thêm khủng hoảng nhân đạo ở Trung Đông. Vậy đâu là nguyên nhân khiến Israel bị coi là đang gây tội ác tại khu vực này?

Nguyên nhân lịch sử: Vấn đề "Đất thánh" và chia cắt Palestine

Sau Thế chiến II, năm 1948, Liên Hợp Quốc thông qua kế hoạch phân chia Palestine, thành lập nhà nước Do Thái Israel bên cạnh một nhà nước Palestine độc lập. Tuy nhiên, Israel tuyên bố thành lập quốc gia trên phần lớn đất Palestine và tiến hành các cuộc chiến tranh liên tiếp với các nước Ả Rập láng giềng.

Hàng trăm nghìn người Palestine bị trục xuất khỏi quê hương, tạo nên cuộc khủng hoảng tị nạn kéo dài đến nay. Người Palestine gọi đây là "Nakba" - thảm họa dân tộc.

Israel luôn coi Jerusalem và nhiều vùng đất khác là lãnh thổ "thiêng liêng" không thể chia cắt, trong khi Palestine và thế giới Hồi giáo xem đây là sự chiếm đoạt.

Chính từ nền tảng lịch sử này, Israel luôn tìm cách mở rộng lãnh thổ, chiếm đóng Bờ Tây, Gaza, cao nguyên Golan..., dẫn đến việc bị cáo buộc vi phạm quyền tự quyết của người Palestine và gây tội ác chiếm đất.

Nguyên nhân tôn giáo và ý thức hệ

Trung Đông là vùng đất của ba tôn giáo lớn: Do Thái giáo, Hồi giáo và Kitô giáo. Jerusalem là thánh địa của cả ba.

Israel dựa trên chủ nghĩa phục quốc Do Thái (Zionism) - tư tưởng cho rằng người Do Thái có quyền lịch sử và tôn giáo tuyệt đối với vùng đất này.

Các nhóm tôn giáo cực đoan trong Israel thúc đẩy chính sách cứng rắn, phủ nhận quyên tôn tại của nhà nước Palestine.

Trong khi đó, các phong trào Hồi giáo như Hamas coi việc chống lại Israel là "thánh chiến".

Nguyên nhân địa chính trị và chiến lược

Israel có vị trí chiến lược ở Trung Đông: nằm giữa thế giới Ả Rập, gần kề các tuyến đường năng lượng quan trọng, tiếp giáp Địa Trung Hải. Do vậy, Israel luôn duy trì chính sách an ninh cứng rắn:

Chiếm đóng lãnh thổ để tạo vành đai an ninh.

Xây dựng khu định cư Do Thái ở Bờ Tây - điều cộng đồng quốc tế coi là vi phạm luật quốc tế.

Tấn công quân sự Gaza với lý do chống khủng bố, nhưng thực tế gây ra thương vong nặng nề cho dân thường.

Ngăn cản Palestine thành lập nhà nước độc lập để duy trì ưu thế chiến lược.

Những hành động này khiến Israel bị cáo buộc là kẻ xâm lược, gây ra tội ác chiến tranh và khủng hoảng nhân đạo.

Chính phủ Israel bị cáo buộc gây ra cuộc khủng hoảng nhân đạo tại Trung Đông

Nguyên nhân từ chính sách quân sự cực đoan

Một trong những nguyên nhân quan trọng là chính sách quân sự hóa của Israel:

Israel sở hữu quân đội tinh nhuệ, công nghệ quốc phòng hiện đại và kho vũ khí hạt nhân không chính thức.

Chính sách an ninh của Israel thường đặt "an toàn tuyệt đối cho Israel" lên trên mọi giá trị nhân đạo.

Các chiến dịch quân sự tại Gaza nhiều lần bị Liên Hợp Quốc và tổ chức nhân quyền quốc tế cáo buộc sử dụng vũ khí hạng nặng vào khu dân cư, gây chết chóc hàng loạt.

Chính sách phong tỏa Gaza hơn 15 năm qua khiên đời sống hàng triệu người rơi vào cảnh khốn cùng, thiếu lương thực, thuốc men, điện nước.

Điều này khiến cộng đồng quốc tế lên án Israel vi phạm Công ước Geneva, coi đó là tội ác chống lại nhân loại.

Nguyên nhân từ sự hậu thuẫn của Mỹ và phương Tây

Một yếu tố quan trọng khiến Israel có thế hành động cứng rắn là sự ủng hộ của Mỹ và nhiều nước phương Tây:

Mỹ viện trợ quân sự hàng chục tỷ USD mỗi năm cho Israel, bảo đảm quốc gia này luôn duy trì ưu thế quân sự vượt trội.

Mỹ thường xuyên dùng quyền phủ quyết tại Hội đồng Bảo an để ngăn các nghị quyết lên án Israel.

Phương Tây coi Israel là "tiền đồn dân chủ" chống lại thế giới Hồi giáo và chủ nghĩa khủng bố.

Chính sự hậu thuẫn này khiến Israel gần như "miễn nhiễm" trước trừng phạt quốc tế, từ đó mạnh tay sử dụng bạo lực mà ít lo ngại hậu quả pháp lý.

Nguyên nhân từ sự chia rẽ trong thế giới Ả Rập

Mặc dù phần lớn các nước Ả Rập và Hồi giáo ủng hộ Palestine, nhưng nội bộ họ lại chia rẽ sâu sắc:

Một số quốc gia ký kết hiệp ước hòa bình với Israel (Ai Cập, Jordan).

Gần đây, một số nước Ả Rập theo "Hiệp định Abraham" đã bình thường hóa quan hệ với Israel (UAE, Bahrain, Morocco).

Sự chia rẽ này làm suy yếu phong trào ủng hộ Palestine, gián tiếp tạo điều kiện cho Israel tiếp tục chính sách đàn áp.

Nguyên nhân từ khủng hoảng lãnh đạo Palestine

Bản thân nội bộ Palestine cũng có mâu thuẫn gay gắt:

Chính quyền Palestine (PLO, Fatah) kiểm soát Bờ Tây, chủ trương đàm phán hòa bình.

Hamas kiểm soát Gaza, chủ trương đấu tranh vũ trang.

Sự chia rẽ này khiến Palestine không có tiếng nói thống nhất, Israel lợi dụng để duy trì chia rẽ và biện minh cho các cuộc tấn công.

Khi Hamas phóng rocket sang lãnh thổ Israel, Tel Aviv coi đó là "cái cớ" để mở các chiến dịch quân sự quy mô lớn. Nhưng thực tế, hậu quả chính là hàng nghìn dân thường vô tội thiệt mạng.

Nguyên nhân kinh tế và tài nguyên

Ngoài chính trị, Israel còn muốn kiểm soát tài nguyên và không gian sinh tồn:

Nhiều khu định cư được xây trên vùng đất màu mỡ và nguồn nước ngọt hiếm hoi của Palestine.

Israel kiểm soát nguồn nước Jordan và ngăn cản người Palestine tiếp cận.

Vùng biến Gaza có tiềm năng khí đốt nhưng bị Israel phong tỏa.

Do đó, một trong những động lực đằng sau chính sách chiếm đóng là kinh tế và tài nguyên, khiên Israel bị tố cáo là bóc lột và cướp đoạt tài sản của dân tộc khác.

Tội ác bị cáo buộc: Nhìn từ luật pháp quốc tế

Các tổ chức nhân quyền nhiều lần cáo buộc Israel vi phạm:

Công ước Geneva 1949: cấm tấn công dân thường, cấm di dân vào lãnh thổ bị chiếm đóng.

Luật quốc tế về nhân quyền: quyền được sống, quyền tiếp cận nhu yếu phẩm, quyền tự quyết dân tộc.

Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) đã mở điều tra về tội ác chiến tranh của Israel ở Gaza và Bờ Tây.

Việc Israel tiếp tục bất chấp luật quốc tế càng khiến dư luận thế giới coi đây là một quốc gia gây tội ác ở Trung Đông.

Hệ quả nhân đạo khủng khiếp

Những nguyên nhân trên dẫn đến các hệ quả:

Hàng nghìn người Palestine, trong đó đa phần là phụ nữ và trẻ em, chết trong các cuộc tấn công.

Gaza trở thành "nhà tù lộ thiên lớn nhất thế giới"

Hàng triệu người Palestine phải sống lưu vong tại các trại tị nạn ở Jordan, Lebanon, Syria...

Sự hận thù lan truyền qua nhiều thế hệ, tạo ra vòng xoáy bạo lực không lối thoát.

Vì sao Israel bị coi là gây tội ác ở Trung Đông?

Tóm lại, nguyên nhân xuất phát từ:

Lịch sử hình thành Israel gắn liền với việc chiếm đất Palestine.

Chủ nghĩa phục quốc Do Thái và ý thức hệ tôn giáo cực đoan.

Chính sách an ninh quân sự cứng rắn, bất chấp luật nhân đạo.

Hậu thuẫn mạnh mẽ từ Mỹ và phương Tây.

Sự chia rẽ trong thế giới Ả Rập và nội bộ Palestine.

Động cơ kinh tế, tài nguyên và mở rộng lãnh thổ.

Chính những nguyên nhân này khiến Israel ngày càng bị cộng đồng quốc tế nhìn nhận là đang gây tội ác tại Trung Đông. Nếu không có một giải pháp công bằng, bảo đảm quyền tự quyết cho Palestine và chấm dứt chiếm đóng, thì xung đột và tội ác sẽ còn tiếp diễn, để lại di sản đau thương cho nhiều thế hệ.