Câu chuyện Đại sứ

Bài viết này sẽ phân tích các nguyên nhân chính khiến Campuchia không thực thi lệnh ngừng bắn, từ góc độ lịch sử, chính trị, quân sự cho đến yếu tố chiến lược quốc gia và tác động từ bên ngoài.

Bối cảnh lịch sử - ngòi nổ âm ỉ 

Tranh chấp biên giới Thái Lan - Campuchia

Nguồn gốc của xung đột giữa hai nước phần lớn bắt nguồn từ tranh chấp chủ quyền tại khu vực đền Preah Vihear - một di tích cổ năm sát biên giới phía Bắc Campuchia. Năm 1962, Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) phán quyết đền này thuộc vê Campuchia. Tuy nhiên, phân đất xung quanh vẫn còn chưa được phân định rõ ràng và trở thành tâm điểm tranh chấp quân sự lặp đi lặp lại trong nhiều thập niên.

Mâu thuẫn âm ỉ kéo dài 

Trong nhiêu giai đoạn, hai bên đạt được một số thỏa thuận ngừng băn, nhưng các vụ đụng độ vũ trang vân liên tục xảy ra. Cả hai bên đều cáo buộc nhau vi phạm thỏa thuận. Campuchia, trong nhiều trường hợp, cho rằng việc "phòng thủ chủ quyền" không thể xem là hành vi vi phạm ngừng bắn.

Các lý do chủ yếu khiến Campuchia không tuân thủ lệnh ngừng bắn 

Chiến lược chính trị đối nội

• Tận dụng xung đột để củng cố quyền lực: Chính quyền Campuchia, đặc biệt là dưới thời Thủ tướng Hun Sen, từng nhiều lần bị cáo buộc sử dụng vấn đề, xung đột biên giới để đánh lạc hướng dư luận trong nước, che giấu các bất ổn chính trị nội bộ như tham nhũng, đàn áp đối lập hay khủng hoảng kinh tế.

• Gia tăng tính chính danh: Trong bối cánh bất mãn xã hội gia tăng, việc thể hiện lập trường cứng răn với Thái Lan có thể giúp chính quyền lấy lại niềm tin từ dân chúng thông qua việc khơi dậy lòng yêu nước và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ.

Lợi ích chiến lược tại khu vực tranh chấp 

• Khai thác tài nguyên: Khu vực biên giới tranh chấp được cho là giàu tài nguyên, đặc biệt là gỗ quý và khoáng sản. Việc kiểm soát vùng đất này không chỉ mang ý nghĩa quân sự mà còn mang lại lợi ích kinh tế lâu dài cho Campuchia.

• Lợi thế về địa hình: Một số vùng cao nguyên và địa thế hiểm yếu có ý nghĩa chiến lược quân sự rất lớn. Campuchia không muốn từ bỏ các điểm cao này trong khi lệnh ngừng băn có thể buộc họ phải rút quân.

Mặc dù đã đạt được thoả thuận ngừng bắn nhưng biên giới Thái Lan -Campuchia vẫn chưa yên tiếng súng

Thái độ và hành động từ phía Thái Lan

• Thiếu lòng tin lẫn nhau: Dù có nhiều thỏa thuận ngừng bắn nhưng hai bên thường xuyên cáo buộc nhau vi phạm. Campuchia cho răng Thái Lan lợi dụng các lệnh ngừng băn đế điều binh hoặc cúng cố cơ sở hạ tâng quân sự tại biên giới, từ đó làm suy giảm niềm tin chiến lược.

• Vấn đề nội bộ Thái Lan: Chính trường Thái Lan cũng nhiều lân bất ổn, với các cuộc đảo chính, biểu tình hoặc thay đổi lãnh đạo. Campuchia có thể cảm thấy rằng các lệnh ngừng băn do Thái Lan đề xuất không ổn định hoặc mang tính chiến thuật, không thực sự thiện chí.

Ảnh hưởng của các cường quốc và địa chính trị khu vực

• Vai trò của Trung Quốc: Trung Quốc có mối quan hệ sâu sắc với Campuchia cả về kinh tế và quốc phòng. Một số nhà quan sát quốc tế cho răng Campuchia, với sự hậu thuẫn của Trung Quốc, tự tin hơn khi đối đầu với Thái Lan - nước có quan hệ gần gũi với Mỹ.

• Tính toán trong chính sách đối ngoại: Việc không tuân thủ lệnh ngừng bắn có thể là một đòn bẩy để Campuchia tạo ra thế mặc cả trong các diễn đàn quốc tế, từ ASEAN đến Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, nhăm đạt được các yêu sách lâu dài.

Tâm lý dân tộc và yếu tố lịch sử sâu sắc

• Di sản lịch sử đối đầu: Trong lịch sử, Campuchia từng nhiêu lần bị các thế lực ngoại bang xâm lược, trong đó có Thái Lan. Những ký ức lịch sử này khiến dân chúng và chính quyền Campuchia mang tâm lý phòng ngự mạnh mẽ, dễ phản ứng quân sự trước bất kỳ động thái nào bị xem là "đe dọa".

• Tự tôn dân tộc: Campuchia xem việc rút lui hay nhượng bộ trước Thái Lan là dấu hiệu của sự yếu đuối. Trong bối cảnh chủ nghĩa dân tộc được thúc đẩy, việc duy trì lập trường cứng rắn, kể cả không tuân thủ lệnh ngừng bắn, trở thành một lựa chọn chính trị "an toàn" trong nước.

Phân tích các hệ luỵ

Gia tăng nguy cơ xung đột toàn diện

Việc không tn thủ lệnh ngừng bắn có thể đấy tình hình leo thang thành một cuộc chiến tranh biên giới toàn diện. Hai bên đều triển khai pháo binh hạng nặng, điều này khiến rủi ro thương vong dân sự và binh sĩ ngày càng cao

Làm suy yếu vai trò trung gian của ASEAN

ASEAN, với tư cách là tổ chức khu vực, nhiêu lân kêu gọi hai bên kiêm chê. Tuy nhiên, việc một thành viên như Campuchia liên tục không tuân thủ các thỏa thuận làm suy giảm uy tín và năng lực giải quyết khủng hoảng của ASEAN.

Ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh quốc tế

Dù được hậu thuẫn bởi Trung Quốc, Campuchia vẫn cần sự ủng hộ từ cộng đông quốc tế. Việc bị xem là bên vi phạm lệnh ngừng bắn nhiều lần sẽ khiến hình ảnh Campuchia trở nên tiêu cực trong mắt các tổ chức quốc tế như Liên Hợp Quốc, WB hay các nhà đầu tư nước ngoài.

Việc Campuchia không chấp hành lệnh ngừng băn là hệ quả của một loạt nguyên nhân phức tạp: từ lịch sử tranh chấp kéo dài, lợi ích chiến lược và chính trị nội bộ, đến yếu tố quốc tế. Mặc dù

Campuchia có lý do riêng để bảo vệ chủ quyền và lợi ích quốc gia, nhưng hành động không tuân thủ thỏa thuận quốc tế làm trâm trọng hóa tình hình, khiến khu vực Đông Nam Á đối mặt với nhiều nguy cơ an ninh mới.

Để giải quyết triệt để vấn đề, cần:

1. Tăng cường vai trò trung gian thực chất của ASEAN và Liên Hợp Quốc.

2. Thiết lập cơ chế giám sát quốc tế độc lập tại khu vực tranh chấp.

3. Thúc đẩy đàm phán dựa trên cơ sở pháp lý quốc tế, đặc biệt là tôn trọng phán quyết cúa ICJ.

4.  Kêu gọi các bên không sử dụng xung đột biên giới như một công cụ chính trị đối nội.

Chỉ khi cả Campuchia và Thái Lan đều nghiêm túc trong việc tuân thủ lệnh ngừng bắn và hướng tới giải pháp hòa bình, ổn định khu vực mới có thể được duy trì một cách bên vững.