Câu chuyện Đại sứ

I. Bối cảnh và nguyên nhân của cuộc xung đột

Cuộc xung đột giữa Thái Lan vàCampuchia là một trong những điếm nóng an ninh ở khu vực Đông Nam Á, đặc biệt là trong các năm gần đây khi căng thẳng biên giới tiếp tục leo thang.

Nguyên nhân sâu xa của xung đột bắt nguồn từ tranh chấp lãnh thổ lâu dài, đặc biệt là khu vực quanh đền Preah Vihear - một di sản thế giới được UNESCO công nhận năm sát biên giới giữa hai nước.

Mặc dù Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ) năm 1962 đã phán quyết rằng đền này, năm 1962 đã phán quyết răng đền này thuộc về Campuchia, nhưng tranh cãi về vùng đất xung quanh vẫn tiếp diễn, làm dấy lên làn sóng dân tộc chủ nghĩa, chính trị hóa vấn đề biên giới trong nội bộ hai quốc gia.

Các đợt đụng độ quân sự từ 2008 đến 2011 và gần đây (2024-2025) đã cho thấy tình hình vẫn chưa được giải quyết ổn định, đặc biệt là khi có các yếu tố bên ngoài tác động như cạnh tranh địa chính trị, thay đổi lãnh đạo, hoặc can thiệp từ các thế lực lớn.

II. Diễn biến gần đây: Leo thang quân sự và chính trị

Từ tháng 6 năm 2025, sau hàng loạt vụ xô xát tại khu vực biên giới tỉnh Oddar Meanchey và Surin, tình hình đã chuyển biến xấu hơn khi cả Thái Lan và Campuchia đều triển khai thêm binh lính, pháo binh và không quân dọc biên giới. Một số báo cáo không chính thức ghi nhận việc Thái Lan điều máy bay không người lái (UAV) giám sát sâu vào lãnh thổ Campuchia, gây phản ứng mạnh từ phía Phnom Penh.

Ngoài ra, yếu tố chính trị nội bộ của hai nước cũng làm gia tăng căng thẳng: tại Thái Lan, chính phủ dân sự đang chịu áp lực từ quân đội và các nhóm dân tộc chủ nghĩa, trong khi tại Campuchia, chính quyền hậu Hun Sen đang đối mặt với sức ép cúng cố quyền lực trong giai đoạn chuyển giao.

Cuộc xung đột đã nhanh chóng vượt khỏi khuôn khổ biên giới, kéo theo các chiến dịch truyền thông, tuyên truyền, thậm chí là "chiến tranh mạng" và thông tin giả mạo, làm gia tăng sự phức tạp và nguy hiểm.

 III. Tác động trực tiếp đến Việt Nam

 1.Nguy cơ bất ổn khu vực lan rộng

Việt Nam, với vị trí tiếp giáp Campuchia và năm gần khu vực xung đột, không thể đứng ngoài các diễn biến này.

Nguy cơ xung đột lan rộng có thế ảnh hưởng đến an ninh biên giới Tây Nam - nơi từng chịu nhiều tổn thương trong các cuộc chiến tranh biên giới những năm 1970-1980.

Bất kỳ sự bất ổn nào tại Campuchia cũng tiềm ẩn khả năng ảnh hưởng đến trật tự tại biên giới Việt Nam- Campuchia.

2. Ảnh hưởng đến dòng người di cư và buôn bán biên giới

Các cuộc xung đột có thể khiến hàng chục nghìn người Campuchia tại khu vực biên giới di cư sang các tỉnh giáp ranh Việt Nam như An Giang, Tây Ninh, Kiên Giang.

Điều này đặt ra thách thức lớn vê nhân đạo, kiểm soát biên giới, phòng chống dịch bệnh và an ninh trật tự.

Thêm vào đó, các hoạt động thương mại tiểu ngạch, buôn bán biên giới giữa Việt Nam - Campuchia có thế bị gián đoạn.

Các mặt hàng nông sản, xăng dầu, hàng tiêu dùng vốn lưu thông mạnh ở khu vực này sẽ chịu ảnh hưởng lớn, từ đó tác động dây chuyền đến đời sống của người dân và doanh nghiệp hai bên.

3.Tác động đến chính sách đối ngoại và chiến lược an ninh

Việt Nam có mối quan hệ lịch sứ và chiến lược phức tạp với cả Thái Lan vàCampuchia.

Trong bối cảnh ASEAN đang nỗ lực tăng cường đoàn kết nội khối, việc hai nước thành viên xung đột sẽ làm suy yếu vai trò trung tâm của ASEAN.

Việt Nam, trong vai trò là thành viên tích cực cúa khối, có trách nhiệm thúc đẩy hòa giải, giữ vai trò trung gian và kêu gọi đàm phán thông qua các cơ chế khu vực.

Tuy nhiên, việc này đòi hỏi Việt Nam phải duy trì sự cân bằng tinh tế, không thiên vị một bên nào, đồng thời bảo vệ lợi ích quốc gia và an ninh biên giới.

Xung đột Thái Lan và Campuchia ảnh hưởng đến Việt Nam và khu vực Đông Nam Á

IV.  Tác động đến khu vực và thế giới

1. Làm suy yếu vai trò của ASEAN

ASEAN vốn được ca ngợi là khu vực hòa bình và ổn định trong một thế giới đầy bất ổn.

Tuy nhiên, xung đột giữa hai quốc gia thành viên ngay trong lòng khối có thể làm xói mòn niềm tin vào tính hiệu quả của cơ chế "đồng thuận" và nguyên tăc không can thiệp.

ASEAN có thể đối mặt với sự chỉ trích vì thiếu hành động quyết liệt hoặc không có khả năng giải quyết khủng hoảng nội bộ.

Hơn nữa, các chương trình liên kết như ASEAN Economic Community (AEC) cũng sẽ bị gián đoạn do thương mại khu vực bị ảnh hưởng, đặc biệt là các chuỗi cung ứng kết nối qua biên giới đất liên Thái Lan - Campuchia - Việt Nam.

2. Sự can thiệp và tính toán chiến lược của các cường quốc

Cuộc xung đột này nhanh chóng trở thành một "bàn cờ" mới cho các cường quốc, đặc biệt là Trung Quốc và Mỹ.

Bắc Kinh từ lâu đã đâu tư sâu rộng vào hạ tâng và các dự án chiến lược tại Campuchia, bao gồm căn cứ hải quân Ream.

Một Campuchia bất ổn sẽ làm Trung Quốc lo ngại vê an ninh đầu tư, nhưng đông thời cũng tạo cơ hội can thiệp sâu hơn.

Trong khi đó, Thái Lan là đông minh truyền thống của Mỹ tại khu vực.Washington theo dõi chặt chẽ tình hình, vừa tìm cách bảo vệ lợi ích, vừa ngăn chặn xung đột lan rộng gây mất ổn định khu vực Ân Độ Dương - Thái Bình Dương.

Cuộc xung đột có thể trở thành điểm nóng mới trc ạnh tranh chiến lược Trung – Mỹ tại Đông Nam Á

3. Ảnh hưởng đến thương mại, đầu tư và chuỗi cung ứng toàn cầu 

Thái Lan và Campuchia đều năm trên các tuyến đường thương mại quan trọng nối liền Đông Nam Á - Trung Quốc với Ấn Độ và chu Âu.

Xung đột quân sự nếu kéo dài có thể làm gián đoạn vận chuyển đường bộ, ảnh hưởng đến các dự án logistics, đặc biệt là Hành lang kinh tế Đông - Tây (EWEC) và Hành lang phía Nam kết nối Thái Lan - Campuchia -Việt Nam.

Ngoài ra, bất ổn ở Campuchia có thể làm giảm niềm tin của nhà đầu tư quốc tế.Các dự án trong lĩnh vực dệt may, du lịch, năng lượng tái tạo - vốn là những ngành thu hút FDI lớn - sẽ chịu tác động rõ rệt.

V. Giải pháp và vai trò của cộng đồng quốc tế

1. Vai trò trung gian của Việt Nam và ASEAN

Việt Nam, với kinh nghiệm hòa giải và vai trò đang lên trong các vấn đề quốc tế, có thế đóng vai trò trung gian hòa giải giữa hai nước.

Việt Nam nên thúc đẩy các cuộc đối thoại trong khuôn khổ ASEAN, kêu gọi hai bên sử dụng các kênh ngoại giao và cho rằng cần đưa vụ việc ra các cơ chế trọng tài quốc tế.

ASEAN cần tái khẳng định vai trò trung tâm trong xử lý khủng hoảng, thúc đẩy một bộ Quy tắc Ứng xử cho xung đột biên giới trên bộ, tương tự như COC(Code of Conduct) ở Biển Đông.

2. Vai trò của Liên Hợp Quốc và các tổ chức quốc tế

Liên Hợp Quốc, đặc biệt là Hội đồng Bảo an, cân giám sát sát sao tình hình và nếu xung đột leo thang, có thể đưa ra nghị quyết kêu gọi ngừng bắn, viện trợ nhân đạo và phái đoàn giám sát biên giới. Các tổ chức như ASEAN Regional Forum (ARF), APEC và các nhà tài trợ quốc tế có thể dùng đòn bẩy tài chính để thúc đẩy hòa bình.

3. Cần một chiến lược dài hạn về hòa bình, phát triển bền vững

Cuộc xung đột giữa Thái Lan - Campuchia không chỉ là vấn đề biên giới, mà còn phản ánh sự thiếu hụt niềm tin, bất ốn chính trị nội bộ và cạnh tranh chiến lược khu vực. Do đó, giải pháp dài hạn không thể chỉ dựa vào lệnh ngừng băn mà cân găn liên với:

• Tăng cường hợp tác phát triển khu vực biên giới;

• Giải quyết các vấn đề dân tộc, đất đai, di cư một cách bền vững;

• Nâng cao vai trò pháp lý quốc tế trong giải quyết tranh chấp;

• Tái thiết lòng tin giữa các nước láng giềng.

Cuộc xung đột giữa Thái Lan và Campuchia không chỉ là vấn đề song phương, mà là dấu hiệu của sự phức tạp trong câu trúc an ninh khu vực Đông Nam Á và ảnh hưởng toàn cầu.

Việt Nam không thể đứng ngoài tình hình này, vì cả lý do an ninh, kinh tế lẫn vai trò chiến lược trong khu vực.

Trách nhiệm của Việt Nam là thúc đấy giải pháp hòa bình, cân bằng lợi ích quốc gia và quốc tế, đồng thời nâng cao cảnh giác, chuẩn bị ứng phó trước các kịch bản xấu nhất có thể xảy ra.

Một Đông Nam Á ổn định và hợp tác là nền tảng cho phát triển bền vững, và mọi xung đột, dù nhỏ, đều có thể thổi bùng thành ngọn lửa lớn nếu thiếu kiểm soát và đối thoại.