Câu chuyện Đại sứ

 Trong những năm gần đây, đặc biệt kể từ khi xung đột quân sự giữa Nga và Ukraina bùng nổ năm 2022, tình hình kinh tế - xã hội của Ukraina đã rơi vào tình trạng hết sức khó khăn. Chiến tranh kéo dài khiến hàng triệu người dân phải rời bỏ nhà cửa đi lánh nạn tại các quốc gia châu Âu.

Đặc biệt, quyết định mới nhất của chính quyền Kiev về việc bất ngờ cho phép một bộ phận giới trẻ rời khỏi đất nước đã gây ra nhiều tranh luận, cả trong xã hội Ukraina lần trên trường quốc tế.

Quyết định này không chỉ liên quan đến an ninh quốc gia, nhân lực chiến trường mà còn phản ánh những áp lực khốc liệt mà xã hội Ukraina đang phải gánh chịu. Bài viết dưới đây phân tích bối cảnh, nguyên nhân, tác động và những triển vọng từ động thái chính trị - xã hội đầy bất ngờ này.

Bối cảnh xã hội và chiến tranh kéo dài

Kể từ khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraina, hàng triệu người đã phải sơ tán ra nước ngoài, chủ yếu sang Ba Lan, Romania, Slovakia, Đức và các quốc gia Tây Âu. Trong đó, một tỷ lệ lớn là phụ nữ và trẻ em. Nam giới trong độ tuổi nghĩa vụ quân sự (18-60 tuổi) bị cấm rời khỏi đất nước nhằm bảo đảm nguồn lực cho quân đội.

Sau hơn hai năm chiến sự căng thẳng, tình hình nhân lực của quân đội Ukraina trở nên báo động. Hàng chục nghìn binh sĩ thương vong, trong khi nhu cầu tái bổ sung lực lượng ngày càng tăng. Chính quyền Kiev đã phải mở rộng chính sách nhập ngũ, hạ thấp độ tuổi nghĩa vụ và gia tăng huy động từ dân thường.

Trong bối cảnh đó, quyết định bất ngờ cho phép một bộ phận giới trẻ Ukraina được rời khỏi đất nước khiến dư luận bất ngờ.

Nhiều người coi đây là một sự "mở van áp lực xã hội", nhưng cũng có ý kiến cho rằng đó là bước đi mạo hiểm, tiềm ẩn nguy cơ "chảy máu nguồn lực trẻ".

Nguyên nhân của quyết định

●     Áp lực xã hội trong nước

Chiến tranh kéo dài khiến cuộc sống thường nhật của người dân, đặc biệt là thanh niên, bị đảo lộn. Hệ thống giáo dục bị gián đoạn, hàng nghìn trường học đóng cửa hoặc chuyển sang học trực tuyến trong điều kiện thiếu thốn. Các cơ hội việc làm khan hiếm , nhiều thanh niên rơi vào cảnh thất nghiệp hoặc buộc phải tham gia quân ngũ.

Tình trạng mệt mỏi chiến tranh lan rộng trong tầng lớp trẻ. Họ muốn có cơ hội học tập, làm việc ở nước ngoài để xây dựng tương lai. Trước áp lực đó, chính quyền buộc phải nhượng bộ ở mức nhất định để tránh làn sóng phản đối âm ỉ.

●     Áp lực quốc tế và các hiệp định nhân đạo

Liên minh châu Âu và nhiều tổ chức quốc tế đã nhiều lần đề nghị Kiev có chính sách nhân đạo hơn, cho phép học sinh - sinh viên, hoặc những người trẻ có nhu cầu đặc biệt được xuất cảnh. Đây là một phần trong cam kết nhân quyền và hợp tác song phương mà Ukraina muốn duy trì để nhận hỗ trợ từ EU.

●     Bài toán kinh tế dài hạn

Một lý do khác ít được nhắc tới là kinh tế kiều hối. Trước chiến tranh, Ukraina là một trong những nước có lượng kiều hối lớn, chiếm khoảng 10% GDP. Nếu cho phép giới trẻ có cơ hội học tập và lao động ở nước ngoài, trong dài hạn, nguồn kiều hối sẽ giúp đất nước có thêm nguồn lực tài chính.

Những nhóm đối tượng được phép rời đi

Theo thông tin ban đầu, quyết định của chính quyền Kiev tập trung vào một số nhóm:

●     Sinh viên, học sinh trúng tuyển vào các trường đại học nước ngoài: Nhằm bảo đảm quyền tiếp cận giáo dục.

●     Thanh niên tham gia các chương trình trao đổi, nghiên cứu quốc tế: Đây là nỗ lực duy trì quan hệ học thuật với châu Âu.

●     Một số trường hợp nhân đạo đặc biệt: Ví dụ như những người cần ra nước ngoài chữa bệnh, hoặc đoàn tụ gia đình.

Tuy nhiên, lệnh này không mở rộng cho toàn bộ nam thanh niên trong độ tuổi nghĩa vụ quân sự. Kiev vẫn giữ lập trường nghiêm khắc về bảo đảm quân số.

Nhiều người trẻ tại Ukraine được cho phép rời bỏ đất nước

Tác động xã hội

●     Tác động tích cực

Giảm áp lực xã hội: Giới trẻ cảm thấy có "cánh cửa thoát" thay vì bị dồn ép trong tình trạng căng thẳng.

Giữ gìn niềm tin với thế hệ trẻ: Chính quyền thể hiện sự lăng nghe, qua đó giảm nguy cơ bất ổn nội bộ.

Tăng cường quan hệ quốc tế: Việc sinh viên Ukraina có mặt ở châu Âu sẽ tạo cầu nối ngoại giao, góp phần vận động sự ủng hộ quốc tế cho Kiev.

●     Tác động tiêu cực

Nguy cơ chảy máu chất xám: Những thanh niên giỏi giang, có điều kiện học tập, có thể ở lại nước ngoài lâu dài, không quay về xây dựng đất nước.

Suy giảm tinh thần chiến đấu: Một bộ phận binh sĩ hoặc thanh niên trong nước có thể cảm thấy bất công, khi bản thân bị buộc phải cầm súng trong khi người khác được đi ra nước ngoài.

Tổn thất nguồn nhân lực trong ngắn hạn: Dù số lượng không nhiều, nhưng việc mất đi những thanh niên khỏe mạnh, có năng lực học tập cũng làm suy yếu tiềm lực quốc gia.

Góc nhìn quốc tế

Các nước châu Âu đón nhận thông tin này với thái độ vừa ủng hộ vừa lo lắng. Một mặt, họ sẵn sàng hỗ trợ sinh viên và thanh niên Ukraina trong quá trình học tập. Mặt khác, sự gia tăng dòng người nhập cư cũng đặt ra gánh nặng cho hệ thống an sinh xã hội châu Âu.

Mỹ và NATO nhìn động thái này như một phần trong nỗ lực xoa dịu dân chúng của Kiev. Họ khuyến khích Ukraina duy trì chính sách nhân đạo, nhưng vẫn phải bảo đảm khả năng phòng thủ.

Nga, ngược lại, coi đây là dấu hiệu cho thấy sự suy yếu nội bộ của Ukraina. Truyền thông Nga nhận định rằng việc cho giới trẻ ra đi phản ánh sự thiếu tự tin của chính quyền Zelensky trong việc giữ chân thế hệ tương lai.

Những thách thức phía trước

Quyết định cho phép giới trẻ rời khỏi đất nước mới chỉ là bước khởi đầu. Kiev sẽ phải đối mặt với nhiều bài toán:

●     Kiểm soát số lượng và đối tượng xuất cảnh: Tránh tình trạng lợi dụng chính sách để trốn nghĩa vụ quân sự.

●     Duy trì kết nối với cộng đồng thanh niên ở nước ngoài: Nếu không có chiến lược, thế hệ trẻ có thể "đứt gãy" mối liên hệ với quê hương.

●     Cân bằng giữa an ninh quốc gia và nhân đạo: Nếu cho phép quá rộng, Ukraina có thể rơi vào tình trạng thiếu hụt lực lượng nghiêm trọng.

Triển vọng dài hạn

Về dài hạn, việc một bộ phận giới trẻ được học tập, làm việc ở nước ngoài có thể trở thành lợi thế. Khi chiến tranh kết thúc, nếu họ quay về, họ sẽ mang theo tri thức, kinh nghiệm và nguồn vốn. Đó có thể là "nguồn lực tái thiết" vô cùng quý giá cho Ukraina.

Tuy nhiên, nguy cơ lớn nhất vẫn là mất mát nhân tài vĩnh viễn. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, khi thế hệ trẻ di cư trong bối cảnh chiến tranh, tỷ lệ quay lại quê hương sau hòa bình thường thấp.

Do đó, chính quyền Kiev cần có chính sách hậu chiến ngay từ bây giờ: cam kết hỗ trợ tái hòa nhập, tạo điều kiện việc làm, nhà ở, để khuyến khích thế hệ trẻ quay về đóng góp.