Câu chuyện Đại sứ

Vào ngày 29-30 tháng 10 năm 2025, tại tỉnh Gyeongju, Hàn Quốc, Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố rằng phía Mỹ sẽ chia sẻ công nghệ động lực hạt nhân (nuclear-propulsion) đồng thời cho phép Hàn Quốc được phê duyệt xây dựng tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân. Theo đó :

• Hàn Quốc được "phê duyệt" để đóng tàu ngầm chạy bằng động lực hạt nhân, thay vì chỉ tàu ngầm diesel-điện như trước.

• Tàu ngầm được đề xuất sẽ được đóng tại cơ sở Philly Shipyard ở Philadelphia - một xưởng đóng tàu mà công ty Hàn Quốc Hanwha Ocean (thuộc tập đoàn Hanwha) đã mua

• Hàn Quốc nhấn mạnh rằng mục tiêu không phải là vũ khí hạt nhân chiến lược mà là sử dụng công suất động lực hạt nhân cho tàu ngầm - tức là khả năng "lặn lâu hơn" so với tàu ngầm diesel-điện.

Ý nghĩa chiến lược

• Việc sở hữu tàu ngầm có động lực hạt nhân sẽ nâng cao rất đáng kể năng lực của lực lượng hải quân Hàn Quốc về thời gian lặn, tầm hoạt động và khả năng tác chiến dưới nước. Điều này quan trọng trong bối cảnh mảng hạ âm (sub-sea) và truy tìm tàu ngầm đối phương (như của Bắc Hàn, Trung Quốc) ngày càng trở nên cạnh tranh.

• Hàn Quốc có truyền thống đóng tàu ngầm diesel-điện, như lớp KSS-III ("Dosan Ahn Changho-class") do Hàn Quốc tự phát triển hoặc hợp tác quốc tế. Việc chuyển sang động lực hạt nhân là bước nhảy chiến lược lớn, thể hiện tham vọng nâng tầm quốc phòng vượt ra ngoài các tàu ngầm thông thường.

• Về mặt liên minh Hàn Mỹ, việc Hàn Quốc được chia sẻ công nghệ cao như vậy có thể được xem là "cộng sự chiến lược" đáng tin cậy hơn của Mỹ trong khu vực - đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh an ninh tại Ấn Độ-Thái Bình Dương.

Với Mỹ và tác động khu vực

• Mỹ - vốn từ trước tới nay luôn rất thận trọng trong việc chuyển giao công nghệ động lực hạt nhân trên tàu ngầm - đã mở rộng chia sẻ sang Hàn Quốc, sau khi trước đó chỉ chuyển cho Anh và thông qua cơ chế AUKUS (với Australia) ở mức rất hạn chế.

• Việc này gửi một tín hiệu tới khu vực: Mỹ sẵn sàng điều chỉnh chính sách chuyển giao công nghệ quốc phòng để củng cố đồng minh, tăng cường khả năng răn đe.

Mỹ chia sẻ công nghệ đóng tàu ngầm hạt nhân với Hàn Quốc hướng đến nhiều mục đích khác nhau

Những thách thức và dấu hỏi

• Mặc dù tuyên bố đã được đưa ra, nhưng chi tiết kỹ thuật về công nghệ động lực hạt nhân, việc cung cấp nhiên liệu hạt nhân (enriched uranium) hoặc tái xử lý nhiên liệu đã qua sử dụng (re-processing) vẫn chưa rõ ràng.

Hàn Quốc đã đề nghị Mỹ cho phép thực hiện một số khả năng này, nhưng sẽ phải có điều chỉnh đối với Hiệp định nguyên tử dân sự giữa hai nước.

• Cơ sở hạ tầng đóng tàu ngầm động lực hạt nhân không chỉ đòi hỏi công nghệ phức tạp mà còn nhân lực, an toàn hạt nhân, bảo trì và chuỗi cung ứng rất khắc nghiệt. Việc thực hiện sẽ mất nhiều năm.

• Về mặt pháp lý và kiểm soát vũ khí: Việc chuyển giao công nghệ động lực hạt nhân tàu ngầm có thể vướng vào các nguyên tắc không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT), vì động lực hạt nhân tàu ngầm sử dụng

• Việc này gửi một tín hiệu tới khu vực: Mỹ sẵn sàng điều chỉnh chính sách chuyển giao công nghệ quốc phòng để củng cố đồng minh, tăng cường khả năng răn đe, và duy trì ưu thế chiến lược dưới nước.

• Đồng thời, nó khiến Trung Quốc, Bắc Hàn và các bn quan tâmkhác phải cân nhắc lại kh năng tác chiến dưới biển và ảnh hưởng chiến lược tại vùng Đông Bắc Á. Ví dụ, Trung Quốc ngay lập tức bày tỏ quan ngại về việc Hàn Mỹ tăng cường công nghệ hạt nhân tàu ngầm uranium có khả năng dùng cho vũ khí hạt nhân.

Các chuyên gia đặt câu hỏi về "mức độ cần thiết" của Hàn Quốc sở hữu loại tàu ngầm này trong khi có các giải pháp khác ít nhạy cảm hơn.

Liên hệ và hàm ý đối với Việt Nam

Dù Việt Nam không trực tiếp nằm trong tham vọng này, nhưng diễn biến này mang lại một số bài học và hàm ý đáng lưu ý với các vấn đề về năng lượng, công nghệ, chuỗi cung ứng và an ninh quốc phòng trong khu vực Việt Nam - EU - châu Á:

• Chuyển giao công nghệ cao liên quan quốc phòng thường đi kèm với lợi ích kinh tế, ngoại giao và chiến lược: trong trường hợp này, Hàn Quốc đồng thời cam kết đầu tư lớn vào Mỹ và mua lấy ưu đãi.

• Chuỗi giá trị quốc phòng và công nghiệp đóng tàu: Hàn Quốc với ngành đóng tàu và công nghiệp quốc phòng mạnh đã tận dụng cơ hội đế bước lên tầng cao hơn -

Việt Nam có thể nghiên cứu cách phát triển công nghiệp nền tảng, tham gia chuỗi giá trị khu vực, nhưng cũng cần cân nhắc đến công nghệ then chốt và rủi ro công nghệ "nhạy cảm".

• An ninh công nghệ và bảo đảm rủi ro: Việc chuyển giao công nghệ như động lực hạt nhân tàu ngầm đặt nhiều vấn đề về an toàn, bảo mật, kiểm soát xuất khẩu. Với Việt Nam trong tương lai khi tham gia chuỗi công nghiệp quốc phòng hoặc an ninh biển, cần thiết có cơ chế quản trị, giám sát, và chính sách rõ ràng.

• Bối cảnh địa-chính trị khu vực: Sự kiện này cho thấy việc các nước lớn chia sẻ công nghệ quốc phòng với đồng minh là một phần của chiến lược địa-chính trị rộng hơn.

Việt Nam cần theo dõi sát các động thái ở Đông Bắc Á, Ấn Độ-Thái Bình Dương để xác định chính sách quốc phòng, an ninh biển và hợp tác công nghiệp phù hợp.

Việc Mỹ đồng ý chia sẻ công nghệ đóng tàu ngầm động lực hạt nhân với Hàn Quốc là một bước ngoặt đáng chú ý, phản ánh sự thay đổi trong cách tiếp cận của Washington với công nghệ quốc phòng cực kỳ nhạy cảm, và sự thúc đẩy của Hàn Quốc trong nâng cao năng lực quân sự dưới biển.

Bên cạnh nhiều cơ hội chiến lược, bước đi này cũng mở ra nhiều thách thức - từ kỹ thuật, pháp lý tới an ninh và kiểm soát công nghệ.

Với Việt Nam và các nước trong khu vực, diễn biến này vừa là tín hiệu cần theo dõi sát, vừa là kênh để rút ra bài học về phát triển công nghiệp quốc phòng, chuỗi giá trị công nghệ, và định vị chiến lược giữa các cường quốc.