Câu chuyện Đại sứ

Phía Văn phòng Tổng thống Ukraine xác nhận đã “chính thức nhận” bản dự thảo, và tuyên bố rằng “các nhóm của Ukraine và Hoa Kỳ sẽ làm việc về các điểm của kế hoạch để đưa cuộc chiến tới một kết thúc xứng đáng”. Tuy nhiên, cùng lúc đó, dư luận ở Ukraine và châu Âu đã bày tỏ lo ngại rằng bản kế hoạch trên có thể yêu cầu Kyiv thực hiện những nhượng bộ lớn, gần như mang tính đầu hàng.

Điểm nổi bật của bản kế hoạch bao gồm: yêu cầu Ukraine từ bỏ hoặc đóng băng một số vùng lãnh thổ do Nga chiếm giữ hoặc từng chiếm, cam kết trung lập không gia nhập NATO, giới hạn quy mô lực lượng vũ trang Ukraine, và trao các đảm bảo an ninh cho Ukraine từ phía Mỹ và các bên khác.

Cụ thể, báo cáo cho biết Ukraine sẽ phải chấp nhận việc Nga kiểm soát toàn diện vùng Donbas, vùng Kherson/Zaporizhzhia ở trạng thái đóng băng, đồng thời không được gia nhập NATO và sẽ bị giới hạn quân số.

Với các thông tin trên, câu hỏi đặt ra là: Liệu bản dự thảo này có khả năng thành hiện thực?

Dưới đây là các lập luận phân tích:

Lập luận thuận lợi cho khả năng thành hiện thực

Chiếc “cửa” ngoại giao đang mở: Ukraine xác nhận sẵn sàng làm việc với phía Mỹ để “các nhóm ... sẽ làm việc về các điểm kế hoạch”. Việc nhận bản dự thảo cho thấy Mỹ có chủ động và đang đẩy nhanh tiến trình ngoại giao. Điều này tạo cơ sở cho khả năng một thỏa thuận được đàm phán.

Qua nhiều năm chiến tranh và tổn thất kéo dài, áp lực về “phải có kết thúc” đối với Ukraine, các bên tham chiến và quốc tế ngày càng lớn. Phía Mỹ – dù có những mối lợi riêng – cũng muốn thấy một lối ra để ổn định khu vực và giảm thiểu chi phí lâu dài.

Một số yếu tố trong kế hoạch – như đảm bảo an ninh từ Mỹ, tái thiết Ukraine, một ủy ban hoà bình quốc tế – có thể là những “mồi” đủ hấp dẫn để Ukraine cân nhắc. Việc trao đổi và đàm phán chi tiết có thể cho phép Ukraine thương lượng các điều khoản để giảm thiểu nhượng bộ.

Tổng thống Trump và Tổng thống Zelensky

Những trở ngại và rủi ro lớn

Những điều khoản bị xem là “nhượng bộ lớn”: Nhiều nguồn tin cho rằng đề xuất yêu cầu Ukraine từ bỏ phần lớn vùng lãnh thổ ở Donbas và các vùng của Kherson/ Zaporizhzhia, đồng thời không gia nhập NATO và giới hạn quân đội – những điều mà Kyiv và các đồng minh châu Âu lâu nay xem là “vùng đỏ”.

Sự phản ứng từ các đồng minh châu Âu: Nhiều nước châu Âu đã cảnh báo rằng một thỏa thuận hoà bình không được xây dựng theo kiểu “Ukraine đầu hàng Nga” và không được loại bỏ vai trò của châu Âu trong đàm phán. Al Jazeera +1 Nếu Ukraine đi vào một thỏa thuận mà bị coi là dung túng cho sự xâm lược hoặc vi phạm chủ quyền, có thể bị mất sự ủng hộ quốc tế.

Khả năng Nga chấp nhận và thực hiện: Dù bản dự thảo đề ra nhiều nhượng bộ từ Ukraine, vẫn chưa có dấu hiệu rõ ràng rằng phía Nga sẽ ký kết hoặc tuân thủ một thỏa thuận với điều kiện như vậy. Việc thực thi sau một thoả thuận như vậy sẽ là thách thức lớn, cả về chính trị và quân sự.

Yếu tố nội bộ Ukraine: Kyiv sẽ phải cân nhắc rất kỹ vì nhượng bộ lãnh thổ và từ bỏ NATO có thể bị phản đối mạnh mẽ trong dư luận và chính trường Ukraine, gây bất ổn nội bộ và khả năng mất vị thế lãnh đạo.

Thiếu công khai và minh bạch: Bản kế hoạch chưa được công bố toàn văn, và quá trình đàm phán bị đánh giá là bí mật, thiếu tham vấn với các bên liên quan (châu Âu, Ukraine dân sự) – điều này làm giảm độ tin cậy và dễ dẫn tới phản ứng mạnh.

Khả năng thành hiện thực trung bình đến thấp

Tổng hợp các phân tích trên, có thể đánh giá rằng khả năng bản kế hoạch này được ký kết và thực hiện đầy đủ là không cao, hoặc nếu có thì sẽ bị điều chỉnh đáng kể trước khi triển khai.

• Ukraine có thể tham gia đàm phán, nhận bản dự thảo và làm việc với phía Mỹ, nhưng sẽ đòi hỏi những điều khoản bớt gây tổn thương đến chủ quyền và an ninh của mình – như về NATO, lãnh thổ, và quân đội.

• Mỹ có mục tiêu thúc đẩy kế hoạch này, nhưng để thực hiện sẽ cần sự đồng thuận rộng rãi hơn - cả từ Ukraine, Nga, châu Âu và các tổ chức quốc tế - và điều đó khó khăn.

• Nếu Ukraine ký kết theo dạng bản draft hiện tại, họ sẽ đối mặt với nguy cơ về chính trị nội bộ và bị chỉ trích là đầu hàng; nếu từ chối hoặc chỉ tham gia đàm phán nhưng không ký, thì kế hoạch trở thành biểu tượng hơn là thực tế.

• Thêm vào đó, thực thi trên thực địa - việc rút lực lượng, tái thiết, đảm bảo an ninh lâu dài - luôn là khâu yếu trong các thỏa thuận hoà bình, đặc biệt khi một bên vẫn cảm thấy có lợi về quân sự.