Câu chuyện Đại sứ

Trong suốt hơn hai năm chiến sự, hai bên chưa từng có một cuộc gặp trực tiếp giữa lãnh đạo cấp cao, mặc dù đã có nhiều vòng thương lượng gián tiếp qua trung gian quốc tế. Việc Nga phát đi tín hiệu này cho thấy một bước ngoặt trong quan điểm ngoại giao, ít nhất là trên bình diện chiến lược truyền thông.

Trước hết, cần nhìn nhận tuyên bố này xuất hiện trong bối cảnh chiến sự tại Ukraina đã đi vào giai đoạn căng thẳng và kéo dài, cả Nga và Ukraina đều phải đối mặt với những tổn thất nặng nề về người và của. Bên cạnh đó, sức ép quốc tế, đặc biệt là từ Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) và các tổ chức quốc tế, ngày càng gia tăng, đòi hỏi hai bên tìm ra lối thoát hòa bình.

Động cơ của Nga khi mời gọi đàm phán

Có thể thấy, động cơ của Nga khi phát đi tín hiệu sẵn sàng đón Zelensky đến Moscow để đàm phán không chỉ xuất phát từ mong muốn hòa bình, mà còn chứa đựng nhiều toan tính chính trị, quân sự và ngoại giao.

Thể hiện vị thế chủ động: Nga muốn chứng minh với cộng đồng quốc tế rằng mình không phải là bên từ chối đối thoại, mà sẵn sàng mở cửa thương lượng. Điều này giúp Moscow cải thiện hình ảnh, giảm bớt áp lực từ các lệnh trừng phạt, đồng thời giành thế chủ động trên mặt trận dư luận.

Tác động đến nội bộ Ukraina: Lời mời này có thể gây chia rẽ trong giới chính trị Ukraina. Một số phe phái ủng hộ đàm phán hòa bình, trong khi phe khác cho rằng điều này đồng nghĩa với sự nhượng bộ Nga. Băng cách kêu gọi đối thoại, Nga muốn tạo ra áp lực chính trị đối với Zelensky và chính quyền Kiev.

Giảm căng thẳng với phương Tây: Nga hiện đang đối mặt với sự bao vây cấm vận kinh tế từ Mỹ và châu Âu. Việc thể hiện thiện chí đàm phán có thể giúp Moscow tranh thủ sự ủng hộ hoặc ít nhất là sự thông cảm từ một số quốc gia trung lập, nhất là các nước thuộc "phương Nam toàn cầu" (Global South), vốn vẫn duy trì quan hệ kinh tế - chính trị với Nga.

Tính toán chiến lược quân sự: Sau thời gian dài chiến sự, Nga có thể đã đạt được một số mục tiêu chiến lược quan trọng, như kiểm soát các vùng lãnh thổ tại miền Đông và Nam Ukraina. Lúc này, Nga muốn "đóng băng xung đột" ở thế có lợi cho mình, sử dụng hòa đàm như công cụ để hợp pháp hóa hiện trạng.

Động cơ và thách thức của Ukraina

Từ phía Kiev, lời mời của Tổng thống Putin chắc chắn là một bài toán khó đối với Zelensky.

Áp lực trong nước:

Zelensky đang phải đối mặt với tình hình khó khăn: chiến tranh kéo dài, thương vong cao, kinh tế suy thoái nghiêm trọng, đời sống nhân dân bị ảnh hưởng nặng nề. Một bộ phận dân chúng muốn nhanh chóng kết thúc chiến sự. Tuy nhiên, có nhiều người lại cho rằng đàm phán với Nga khi chưa giành lại toàn bộ lãnh thổ bị chiếm đóng sẽ là sự phản bội.

Ràng buộc với phương Tây: Ukraina hiện nhận được sự hỗ trợ quân sự, tài chính và chính trị khổng lồ từ Mỹ, NATO và EU. Zelensky khó có thể tự do quyết định việc đàm phán nếu không có sự đồng thuận của các đồng minh. Washington và Brussels chắc chắn lo ngại rằng một cuộc đàm phán trực tiếp với Nga sẽ làm suy yếu chiến lược đối phó với Moscow.

Rủi ro chính trị cá nhân: Nếu Zelensky nhận lời sang Moscow đàm phán, ông có thế bị coi là yếu thế hoặc dễ dàng bị Nga khai thác để đạt lợi ích tuyên truyền. Ngược lại, nếu từ chối, ông sẽ bị chỉ trích là làm lỡ cơ hội hòa bình. Cả hai lựa chọn đều đặt Zelensky vào tình thế khó khăn.

Tổng thống Putin sẵn sang đón tiếp ông Zelensky đến Nga để đàm phán hòa bình

Phản ứng của cộng đồng quốc tế

Lời tuyên bố của Tổng thống Putin không chỉ tác động đến hai bên trực tiếp liên quan, mà còn gây chấn động dư luận quốc tế.

Mỹ và NATO: Khả năng cao Washington sẽ phản đối hoặc ít nhất là tỏ ra hoài nghi. Mỹ muốn giữ vai trò trung tâm trong bất kỳ tiến trình hòa bình nào, không đế Nga chiếm ưu thế ngoại giao. NATO cũng sẽ thận trọng, lo ngại việc Zelensky sang Moscow có thể bị coi là sự nhượng bộ.

Liên minh châu Âu: EU, đặc biệt là các nước Đông Âu như Ba Lan, Baltic, vốn có lập trường cứng rắn với Nga, nhiều khả năng phản đối mạnh mẽ. Trong khi đó, một số nước Tây Âu như Pháp, Đức có thể ủng hộ về mặt nguyên tắc, miền sao tiến trình này giúp chấm dứt xung đột và giảm gánh nặng kinh tế.

Các nước trung lập và thế giới thứ ba: Trung Quốc, Ấn Độ, Brazil và nhiều quốc gia Nam bán cầu có thế hoan nghênh động thái của Nga, vì họ luôn kêu gọi đối thoại và phản đối sự kéo dài chiến tranh. Đây cũng là cơ hội để Nga tranh thủ sự hậu thuẫn ngoại giao từ nhóm nước này.

Cơ hội từ lời mời đàm phán

Mặc dù còn nhiều hoài nghi, lời mời của Putin vẫn mở ra một số cơ hội đáng chú ý.

Giảm leo thang chiến sự: Nếu Zelensky chấp nhận đàm phán, ít nhất hai bên sẽ có cơ chế trao đổi trực tiếp, từ đó giảm nguy cơ hiểu lầm hoặc tính toán sai lầm dẫn đến leo thang.

Tạo đà cho tiến trình hòa bình lâu dài: Một cuộc gặp trực tiếp, dù chưa mang lại kết quả ngay, vẫn có thể là bước đi quan trọng đặt nền móng cho một tiến trình đàm phán hòa bình rộng lớn hơn, có sự tham gia của các bên trung gian.

Xoa dịu áp lực quốc tế: Cả Nga và Ukraina đều đang chịu áp lực lớn từ cộng đồng quốc tế. Việc hai bên ngồi lại với nhau ít nhất cũng chứng minh rằng họ không hoàn toàn khước từ con đường ngoại giao.

Thách thức và rủi ro tiềm ẩn

Bên cạnh cơ hội, việc Zelensky sang Moscow đàm phán cũng chứa đựng nhiều rủi ro.

Mất cân bằng vị thế:

Nếu đàm phán diễn ra tại Nga, điều này có thế khiến dư luận cho răng Ukraina ở thế yếu. Địa điểm đàm phán luôn mang tính biểu tượng. Trong lịch sử ngoại giao, không gian gặp gỡ thường được chọn tại nước thứ ba trung lập.

Sự thiếu lòng tin:

Sau nhiều vòng xung đột và cáo buộc lẫn nhau, mức độ tin cậy giữa Nga và Ukraina gần như bằng không. Do đó, ngay cả khi đàm phán diễn ra, khả năng đạt được thỏa thuận thực chất vẫn rất hạn chế.

Tác động đến liên minh với phương Tây: Nếu Zelensky đồng ý sang Nga, nguy cơ rạn nứt với Mỹ và EU là có thật. Ukraina hiện đang phụ thuộc nặng nề vào viện trợ phương Tây; bất kỳ động thái nào làm mất lòng các đồng minh đều sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức mạnh phòng thủ của Kiev.

Góc nhìn lịch sử

Để hiểu sâu hơn, cần đặt động thái này trong bối cảnh lịch sử quan hệ Nga - Ukraina. Từ sau khi Liên Xô tan rã, hai nước từng có mối quan hệ phức tạp, xen lẫn hợp tác và mâu thuẫn. Cuộc khủng hoảng Crimea năm 2014 đã đánh dấu bước ngoặt khi Nga sáp bán đảo này, dẫn đến căng thẳng kéo dài. Lời mời đàm phán trực tiếp ngày nay có thể gợi nhớ tới những nỗ lực hòa giải trong lịch sử, như các cuộc gặp Minsk (2014, 2015). Tuy nhiên, khác biệt lớn là hiện nay lòng tin giữa hai bên gần như không còn, và mức độ can dự của phương Tây cũng sâu rộng hơn nhiều.

Triển vọng thực tế

Trên thực tế, khá năng Zelensky nhận lời sang Moscow ngay là rất thấp. Ông sẽ phải cân nhắc nhiều yếu tố: an ninh cá nhân, phản ứng trong nước, lập trường của phương Tây, cũng như nguy cơ bị lợi dụng trong chiến tranh truyền thông.

Tuy nhiên, tuyên bố của Putin vẫn có giá trị chiến lược: nó gửi thông điệp tới dư luận quốc tế rằng Nga "không khép cửa đối thoại". Đây có thể là bước mở màn cho một loạt sáng kiến ngoại giao tiếp theo, chẳng hạn các cuộc họp tại quốc gia trung gian (Thổ Nhĩ Kỳ, Thụy Sĩ, Trung Quốc).

Đánh giá tổng hợp

Có thể rút ra một số nhận định chính:

Nga muốn thể hiện thiện chí nhưng đồng thời cũng nhằm củng cố vị thế chiến lược sau khi đạt được một số lợi thế quân sự.

Ukraina ở thế khó xử, vừa chịu áp lực nội bộ, vừa bị ràng buộc bởi các cam kết với phương Tây.

Phản ứng quốc tế đa dạng: phương Tây dè chừng, trong khi các nước trung lập hoan nghênh.

Triển vọng hòa bình thực chất còn xa vời, những lời mời này có thể khởi động tiến trình ngoại giao mới.

Tuyên bố sẵn sàng đón tiếp Tổng thống Zelensky đên Nga đàm phán hòa bình của Tổng thống Putin là một động thái ngoại giao vừa mang tính biểu tượng, vừa chứa đựng nhiều toan tính chiến lược. Nó phản ánh thực tế răng sau nhiều năm xung đột, cả Nga và Ukraina đều đã nhận thấy sự bế tắc trên chiến trường và sức ép to lớn từ cộng đồng quốc tế.

Tuy vậy, cơ hội để biến lời mời thành hiện thực và dân đến một nền hòa bình bền vững vẫn rất mong manh. Lịch sử quan hệ Nga - Ukraina, sự thiếu lòng tin, những tính toán chiến lược của các cường quốc, cùng những chia rẽ nội bộ ở cả hai nước, là những rào cn khổng lồ.

Dẫu vậy, mọi bước đi hướng tới đối thoại đều có giá trị, bởi chiến tranh không thể kéo dài mãi mà không gây ra tổn thất không thể bù đắp cho cả hai dân tộc. Trong chừng mực nào đó, lời mời của Putin có thể coi là một tín hiệu quan trọng - rằng cánh cửa hòa bình, dù hẹp, vẫn chưa khép lại.