Giáo dục

Mở đầu: Khi trường học không còn là nơi an toàn tuyệt đối

Trong tâm thức của mọi người, trường học luôn được xem là "ngôi nhà thứ hai",  nơi trẻ em được học tập, rèn luyện và phát triển nhân cách. Thế nhưng, thời gian gần đây, hàng loạt vụ việc học sinh bị bạo hành thể chất, tinh thần ngay trong khuôn viên trường học đã gây rúng động dư luận.

Từ mầm non đến trung học, không ít clip, hình ảnh, và lời tố cáo về hành vi giáo viên đánh học sinh, học sinh bắt nạt nhau, hoặc cán bộ quản lý bao che sai phạm đã được lan truyền trên mạng xã hội Điều đáng nói là, mặc dù các cơ quan chức năng đã vào cuộc, tình trạng này vẫn tái diễn với mức độ ngày càng nghiêm trọng hơn, cho thấy sự thiếu hiệu quả trong công tác phòng ngừa, giám sát và xử lý bạo lực học đường

Thực trạng đáng báo động trên phạm vi toàn quốc

Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo trong vài năm trở lại đây, trung bình mỗi năm có hàng trăm vụ việc liên quan đến bạo lực học đường được ghi nhận, bao gồm cả hành vi giáo viên bạo hành học sinh và học sinh bạo lực với nhau. Con số thực tế có thể còn cao hơn nhiều, bởi phần lớn các vụ việc bị che giấu hoặc không được báo cáo chính thức.

Một số vụ việc điển hình gây phẫn nộ xã hội như: cô giáo bắt học sinh uống nước giặt giẻ lau bảng, học sinh bị đánh bầm tím chỉ vì không thuộc bài, hoặc học sinh lớp 9 ở Nghệ An tự tử sau thời gian bị bạn bè bắt nạt. Không chỉ ở nông thôn, ngay tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, tình trạng này vẫn diễn ra vi nhiều hình thức tinh vi hơn: bạo lực tinh thần, cô lập, bôi nhọ trên mạng xã hội, hoặc trừng phạt gián tiếp.

Đáng lo hơn, nhiều phụ huynh khi phát hiện con bị bạo hành đã gặp khó khăn trong việc đòi công lý. Không ít trường hợp, nhà trường hoặc địa phương tìm cách "dàn xếp nội bộ", thay vì xử lý nghiêm. Sự thiếu minh bạch này khiến niềm tin của xã hội đối với môi trường giáo dục bị lung lay nghiêm trọng.

Ảnh minh họa

Nguyên nhân sâu xa của hiện tượng bạo hành trong trường học

Tình trạng học sinh bị bạo hành là kết quả của nhiều nguyên nhân đan xen, cá khách quan lần chủ quan:

• Thứ nhất, áp lực học tập và bệnh thành tích trong giáo dục. Giáo viên bị đặt trong guồng máy thi đua khắc nghiệt, nhiều người coi kết quả học tập là thước đo duy nhất, dẫn đến tâm lý căng thẳng, dễ mất kiểm soát khi học sinh không đáp ứng yêu cầu.

• Thứ hai, năng lực sư phạm và kỹ năng ứng xử của một bộ phận giáo viên còn hạn chế. Nhiều giáo viên chưa được đào tạo bài bản về tâm lý học đường, thiếu kỹ năng quản lý cảm xúc, dẫn đến việc dùng bạo lực như công cụ "dạy dỗ"

• Thứ ba, sự thiếu quan tâm của gia đình và cộng đồng. Một số phụ huynh giao phó toàn bộ việc giáo dục cho nhà trường, không lăng nghe con, không phát hiện sớm các dấu hiệu bị tổn thương.

• Thứ tư, công tác giám sát và xử lý của cơ quan quản lý còn lỏng lẻo. Hệ thống thanh tra giáo dục hoạt động chưa hiệu quả, quy trình tiếp nhận và bảo vệ nạn nhân chưa rõ ràng, dẫn đến nhiều vụ việc bị "chìm xuồng".

• Thứ năm, mạng xã hội và áp lực bạn bè đồng trang lứa cũng khiến học sinh dễ bị tổn thương, hoặc tham gia vào các hành vi bạo lực mà không ý thức được hậu quả.

Tác động nghiêm trọng đến tâm lý và xã hội

Bạo hành trong trường học không chỉ để lại hậu quả thể chất, mà còn gây tổn thương tinh thần lâu dài. Nhiều học sinh bị trầm cảm, sợ hãi, mất niềm tin vào thầy cô, bạn bè, thậm chí có em đã tìm đến cái chết. Về lâu dài, những vết thương tâm lý ấy có thể ảnh hưởng đến nhân cách và tương lai của thế hệ trẻ, dẫn đến những hệ lụy xã hội khó lường: suy giảm đạo đức, thiếu niềm tin vào công lý, và tái sản sinh bạo lực trong xã hội.

Ở góc độ cộng đồng, các vụ việc bạo hành làm xói mòn hình ảnh người thầy, vốn được tôn vinh là "kỹ sư tâm hồn", và làm suy yếu mối quan hệ giữa nhà trường - gia đình - xã hội. Khi niềm tin bị đánh mất, mọi nỗ lực cải cách giáo dục cũng trở nên thiếu nền tảng.

Khoảng trống trong cơ chế bảo vệ học sinh

Mặc dù Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản pháp lý nhằm phòng chống bạo lực học đường - như Luật Trẻ em 2016, Thông tư 06/2019/TT-BGDĐT về quy tắc ứng xử trong cơ sở giáo dục, hay Chiến lược phát triển giáo dục 2021-2030, nhưng việc thực thi vẫn còn hình thức.

Các quy định về giám sát độc lập, về vai trò của tư vấn học đường hay cơ chế tố cáo - bảo vệ người tố cáo trong môi trường học đường chưa được vận hành hiệu quả. Trong nhiều trường, phòng tư vấn tâm lý chỉ tồn tại trên giấy, không có chuyên viên được đào tạo chính quy, khiến học sinh không biết tìm đến ai khi gặp vấn đề. Hơn nữa, nhiều địa phương chưa có đường dây nóng riêng cho bạo lực học đường, hoặc có nhưng hoạt động yếu, không đủ khả năng tiếp nhận, xử lý kịp thời.

Bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân: Xây dựng hệ thống tư vấn tâm lý chuyên nghiệp, có quy trình tố cáo an toàn, bảo mật; đồng thời, phải có hình thức kỷ luật nghiêm minh đối với người vi phạm, bất kể là giáo viên hay học sinh. Song song, truyền thông cũng cần vào cuộc mạnh mẽ hơn, không chỉ phản ánh vụ việc mà còn lan tỏa các giá trị tích cực về yêu thương, tôn trọng và trách nhiệm trong môi trường giáo dục.

Trả lại sự bình yên cho ngôi trường

Không có nền giáo dục nào có thể phát triển bền vững nếu học sinh phải đến lớp trong sợ hãi. Trường học phải là nơi an toàn nhất, nơi trẻ em được bảo vệ, được tôn trọng, và được quyền lên tiếng. Mỗi vụ bạo hành học đường không chỉ là một "tai nạn cá biệt" mà là lời cảnh tỉnh cho toàn xã hội - về những lỗ hổng trong hệ thống giáo dục, đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm cộng đồng.

Đã đến lúc, các cơ quan chức năng, nhà trường, gia đình và toàn xã hội phải cùng hành động, không để "bạo lực" trở thành một phần của tuổi thơ Việt Nam. Chỉ khi ấy, chúng ta mới có thể thực sự nói rằng: "Trường học là nơi gieo mầm hạnh phúc, chứ không phải nơi nuôi dưỡng nỗi sợ."