Câu chuyện Đại sứ

Bối cảnh và nguyên nhân dẫn đến cải thiện quan hệ

●        Tác động từ căng thẳng biên giới 2020

Quan hệ Trung-Ấn đã rơi xuống mức thấp nhất kể từ năm 2020, sau những vụ đụng độ biên giới khốc liệt ở vùng Himalaya khiến nhiều binh sĩ hai bên thương vong. Sự kiện này dẫn đến việc đình chỉ các tuyến bay trực tiếp, cấp thị thực du lịch và thương mại biên giới bị đóng băng.

●       Căng thẳng thương mại từ chính sách của Mỹ

Chính sách áp thuế nặng của chính quyền Trump đối với hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ, đặc biệt việc Mỹ áp mức thuế tới 50% với Ấn Độ do nước này mua dầu từ Nga, đã tạo ra động lực cho New Delhi tìm kiếm xu hướng đa dạng hóa đối tác thương mại và chính trị.

●       Chiến lược khôi phục lòng tin và giảm thiểu rủi ro chiến lược

Cả hai bên đều nhận thấy lợi ích rõ ràng trong việc ổn định quan hệ để phục hồi phát triển kinh tế và an toàn chiến lược. Ấn Độ cần hàng hóa, công nghệ từ Trung Quốc để thúc đẩy sản xuất và năng lượng, còn Trung Quốc cân một thị trường tiêu dùng lớn như Ấn Độ để đa dạng hóa xuất khẩu.

Các bước cụ thể trong việc nối lại quan hệ kinh tế - thương mại

●       Thu hẹp bất ổn biên giới

Tháng 10/2024: Cả hai nước đạt thỏa thuận về tuần tra dọc Đường kiểm soát thực tế (LAC) để giảm thiểu va chạm biên giới.

Tháng 1/2025: Hai nước đồng ý nối lại các chuyến bay thương mại trực tiếp sau gần 5 năm gián đoạn.

22/7/2025: Ấn Độ chính thức cấp lại thị thực du lịch cho công dân Trung Quốc, chấm dứt lệnh đình chỉ 5 năm.

●       Chuyến thăm của Ngoại trưởng Wang Yi và bước ngoặt ngoại giao

Tháng 8/2025: Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị (Wang Yi) thăm Ấn Độ, hội đàm cùng Ngoại trưởng Jaishankar và Cố vấn An ninh Quốc gia Doval. Cuộc đối thoại mang tính xây dựng, tái khẳng định vai trò định hướng của lãnh đạo hai nước trong ổn định quan hệ song phương.

●       Kết nối kinh tế - thương mại biên giới

Trung Quốc và Ấn Độ nhất trí khôi phục hoạt động giao thương qua ba cửa khẩu biên giới được chỉ định: Lipulekh, Shipki La và Nathu La.

Cam kết phục hồi các tuyến bay trực tiếp và đơn giản hóa quy trình cấp visa cho doanh nhân, phóng viên, cũng như phát triển giao lưu văn hóa.

Trung Quốc giảm bớt kiểm soát xuất khẩu các mặt hàng chiến lược như nam châm đất hiếm, phân bón, máy khoan hâm, tạo thuận lợi cho ngành sản xuất và hạ tầng của Ấn Độ.

●       Các lĩnh vực hợp tác mở rộng

Hai bên tái khẳng định hợp tác trên các vấn đề khu vực và quốc tế, bao gồm trao đổi nước sông xuyên biên giới, cơ chế an ninh, và dữ liệu thủy văn khẩn cấp.

Trung Quốc hỗ trợ Ấn Độ trong việc đăng cai Hội nghị BRICS 2026; ngược lại, Ấn Độ cũng cam kết ủng hộ Trung Quốc tổ chức BRICS 2027.

Cả hai hướng đến tăng cường trao đổi nhân dân, hợp tác kinh tế, đầu tư và ổn định an ninh khu vực.

Trung Quốc và Ấn Độ đang có nhiều cử chỉ hoàn gắn quan hệ giữa hai nước

Động lực và câu hỏi chiến lược

●       Tầm quan trọng kinh tế lẫn địa chính trị

Ấn Độ là thị trường tiềm năng cho các hãng Trung Quốc trong lĩnh vực điện thoại thông minh, ô tô điện, và các sản phẩm công nghiệp. Ví dụ như BYD đặt mục tiêu chiếm 40% thị phần ô tô Ấn Độ đến năm 2030.

Nửa còn lại là phụ thuộc nguồn cung quan trọng: ngành dược phẩm của Ấn Độ nhập khoảng 70% nguyên liệu tổng hợp từ Trung Quốc; lĩnh vực năng lượng tái tạo, điện tử tiêu dùng cũng cần đến nam châm đất hiếm và linh kiện.

●       Câu chuyện thâm hụt thương mại và tự lực

Ấn Độ đối mặt thâm hụt thương mại với Trung Quốc vượt mức 100 tỷ USD - tiềm ẩn nhiều rủi ro kinh tế-strategic.

Các chuyên gia như GTRI cảnh báo nếu chỉ dựa vào việc nới lỏng xuất khẩu từ Trung Quốc là không bền vững; Ấn Độ cần đẩy mạnh chương trình tự cường, sản xuất nội địa linh kiện và nguyên liệu.

Cả hai bên cũng tăng cường hợp tác sản xuất và chuỗi cung ứng để giảm hàm lượng phụ thuộc nhập khẩu; ví dụ Trung Quốc nhập nhiều dầu cải khô từ Ấn Độ thay thế nguồn từ Canada.

●       Thách thức lòng tin và hạn chế hình thành liên minh

Các nhà phân tích cho rằng dù thương mại được phục hồi, thì "khoảng cách chiến lược" giữa hai cường quốc vẫn tồn tại do thâm hụt lòng tin sâu sắc và lịch sử đối đầu kéo dài.

Xung đột biên giới vẫn là câu chuyện chưa thể giải quyết hoàn toàn, và cả hai chưa có tiến triển rõ rệt trong đàm phán phân giới LAC toàn diện.

Tuần giữa tháng 8 năm 2025 đánh dấu một bước ngoặt trong quan hệ Trung Quốc - Ấn Độ, khi hai nước bắt đầu hàn gắn mối quan hệ bị đóng băng bằng các cử chỉ ngoại giao và thương mại cụ thể. Điểm sáng là việc mở lại các tuyến thương mại và bay trực tiếp, cũng như hạn chế xuất khẩu vào Ấn Độ, đồng thời hợp tác trong khuôn khổ BRICS. Tuy nhiên, tiến trình này vẫn còn nhiều hạn chế liên quan đến thâm hụt thương mại, phụ thuộc vào nguồn cung chiến lược, và thiếu niềm tin chiến lược lâu dài.

Trong bối cảnh thế giới có xu hướng chia tách thành các khối chính trị - kinh tế, mối quan hệ này được dự đoán sẽ từng bước ổn định, mang tính thực dụng và hướng tới lợi ích cùng thắng (win-win), giữ vị thế cân bằng giữa các cường quốc toàn cầu.