Toàn cảnh nước mỹ

Khi "đổi đất" trở thành tâm điểm tranh cãi

Ngày 8/8/2025, trong một cuộc họp báo tại Washington, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump bất ngờ xác nhận ông sẽ gặp Tổng thống Nga Vladimir Putin ở Alaska vào 15/8. Mục tiêu chính thức: tìm giải pháp kết thúc chiến tranh Nga - Ukraine. Tuy nhiên, điêu gây sốc ở Kyiv và cả châu Âu là khi ông Trump úp mở khả năng "điều chỉnh lãnh thổ" như một phần của thỏa thuận hòa bình.

Ngay lập tức, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky phản ứng dữ dội, tuyên bố: "Người Ukraine sẽ không tặng đất cho bất kỳ ai - dù đó là kẻ chiếm đóng hay đồng minh. Mọi quyết định không có sự tham gia của Ukraine đều là giải pháp chết."

Tuyên bố này không chỉ là lời phản đối ngoại giao; nó là thông điệp pháp lý, chiến lược, và chính trị, nhằm bảo vệ nguyên tăc toàn vẹn lãnh thổ - điều mà Ukraine coi là "đường đỏ" trong mọi đàm phán.

Bối cảnh chiến tranh và "kế hoạch Alaska"

Cuộc chiến Nga - Ukraine bước sang năm thứ tư (2025) vẫn chưa có hồi kết.

• Nga hiện kiểm soát toàn bộ bán đảo Crimea và phần lớn bốn tỉnh Donetsk, Luhansk, Zaporizhzhia, Kherson.

• Ukraine tiếp tục phản công ở nhiều hướng nhưng chưa đạt được đột phá chiến lược.

• Chiến tranh đã tiêu tốn hàng trăm tỷ USD viện trợ quốc tế và gây ra khủng hoảng nhân đạo, năng lượng, lương thực. Trong bối cảnh đó, Trump - người từng nhiều lần nói ông có thể "kết thúc chiến tranh trong 24 giờ" - đang tìm cách hiện thực hóa cam kết băng một hội nghị thượng đính riêng với Putin.

Ý tưởng "đổi đất lấy hòa bình" xuất hiện như một gợi ý không chính thức, nhưng đủ để tạo ra sóng gió chính trị, vì nó gợi nhớ tới Thỏa thuận Munich 1938, khi lãnh thổ Tiệp Khắc bị các cường quốc khác phân chia mà không có tiếng nói của chính quyền Praha.

Tuyên bố của Zelenskyy - Ngôn từ và ý nghĩa

Trong video công bố ngày 9/8, Zelenskyy dùng ba thông điệp chính: "Chúng tôi sẽ không từ bỏ lãnh thổ để đổi lấy sự yên ổn tạm bợ. Đó không phải hòa bình, mà là trì hoãn chiến tranh kế tiếp."

Mọi thỏa thuận phải có Ukraine

"Giải pháp không có chúng tôi là giải pháp chết" - một cách nói mạnh nhằm khẳng định Ukraine là chủ thể đàm phán, không phải đối tượng bị định đoạt.

Toàn vẹn lãnh thổ được Hiến pháp bảo vệ

Hiến pháp Ukraine quy định rõ ràng rằng ranh giới quốc gia là "bất khả xâm phạm" và chỉ có thể thay đổi thông qua trưng câu dân ý toàn dân. Những phát biểu này vừa mang tính đối ngoại (gửi thông điệp tới Mỹ, Nga và EU), vừa mang tính đối nội (trấn an người dân và củng cố niềm tin vào chính quyền).

Vì sao "đổi đất" gần như bất khả thi ở Ukraine?

Theo Điều 2 Hiến pháp Ukraine: "Lãnh thổ Ukraine trong biên giới hiện tại là toàn vẹn và bất khả xâm phạm." Bất kỳ thay đổi lãnh thổ nào phải tuân thủ quy trình hiến định:

• Sửa đổi Hiến pháp (yêu cầu đa số đặc biệt tại Quốc hội và Tòa án Hiến pháp đồng ý).

• Tổ chức trưng cầu dân ý toàn quốc.

• Phải có sự đồng thuận dân chủ.

Điều này đồng nghĩa:

• Một thỏa thuận "đổi đất" giữa Mỹ và Nga không có giá trị pháp lý nếu Kyiv không chấp thuận.

• Ngay cả khi chính phủ hiện tại đồng ý, họ cũng không thế bỏ qua trưng cầu dân ý.

Zelenskyy hiểu rõ ràng buộc pháp lý này, nên tuyên bố "không đổi đất" vừa là lập trường chính trị, vừa là hàng rào pháp luật bảo vệ.

Quan hệ giữa Mỹ và Ukraina đang trên bờ vực đổ vỡ

Tác động chiến lược nếu đổi đất

Các chuyên gia an ninh cảnh báo ba rủi ro lớn: 

Nếu Nga được công nhận kiểm soát một số vùng, họ có thể biến đó thành căn cứ quân sự vĩnh viên. Khi đó, Ukraine sẽ ở thế phòng thủ bất lợi và nguy cơ tái bùng phát chiến tranh rất cao.

Tiền lệ nguy hiểm trong luật quốc tế

Nếu biên giới quốc gia có thể thay đổi thông qua sức ép quân sự và thỏa thuận bên ngoài, nguyên tắc "không dùng vũ lực để chiếm lãnh thổ" (Hiến chương Liên Hợp Quốc) sẽ bị xói mòn.

Khúng hoáng niềm tin trong nước

Hơn 80% người dân Ukraine (theo thăm dò tháng 7/2025) phản đối nhượng lãnh thổ cho Nga. Một quyết định đổi đất có thể dẫn tới biểu tình, khủng hoảng chính trị, thậm chí thay đổi chế độ.

Phản ứng quốc tế - Đồng minh và đối tác nói gì?

• EU & NATO: Nhiêu lãnh đạo châu Âu, như Tổng thư ký NATO Jens Stoltenberg hay Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen, khẳng định hòa bình phải dựa trên toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine. Họ cảnh báo rằng "đổi đất" chỉ tạo ra hòa bình tạm thời và khuyến khích các hành động xâm lược mới.

• Mỹ: Trong nội bộ Washington, quan điểm chia rẽ: phe "chấm dứt chiến tranh nhanh" có xu hướng ủng hộ đàm phán kể cả nhượng bộ; phe "bảo vệ nguyên tắc" phản đối thỏa thuận làm suy yếu luật quốc tế.

• Nga: Điện Kremlin giữ lập trường "các vùng đã sáp nhập là thuộc Nga mãi mãi" và sẵn sàng đàm phán nếu điều đó củng cố hiện trạng kiếm soát.

Các kịch bản tương lai

Đóng băng chiến sự (ngừng bắn giữ nguyên hiện trạng)

• Ưu điểm: chấm dứt giao tranh, giảm thương vong.

• Nhược điểm: Nga vẫn giữ lãnh thổ chiếm được, xung đột dễ tái phát.

Đổi đất công khai

• Khó xảy ra do rào cản pháp lý và phản đối dư luận.

• Nếu xảy ra, có nguy cơ gây chia rẽ nội bộ Ukraine và phương Tây.

Ngừng bắn + bảo đảm an ninh

• Ukraine giữ nguyên lập trường, chỉ chấp nhận nếu có hiệp ước bảo vệ quốc tế và lộ trình trả lại lãnh thổ.

"Không đổi đất" là đường đỏ

Tuyên bố của Zelenskyy không phải là phán ứng nhất thời, mà là chiến lược lâu dài: bảo vệ nguyên tắc, duy trì tính chính danh, và gửi thông điệp rằng Ukraine không phải "quân cờ" trong bàn cờ của các cường quốc. Bài học từ lịch sử (như Munich 1938) cho thấy: thỏa hiệp lãnh thổ để đổi lấy hòa bình hiêm khi mang lại hòa bình lâu dài. bảo vệ nguyên tắc, duy trì tính chính danh, và gửi thông điệp răng Ukraine không phải "quân cờ" trong bàn cờ của các cường quốc.

Bài học từ lịch sử (như Munich 1938) cho thấy: thỏa hiệp lãnh thổ để đổi lấy hòa bình hiêm khi mang lại hòa bình lâu dài. Ukraine tin răng chỉ có hòa bình dựa trên tôn trọng chủ quyền mới bền vững - và đó là lý do "không đổi đất" là đường đỏ bất khả xâm phạm.