Câu chuyện Đại sứ

Cuộc xung đột Nga - Ukraine kéo dài từ năm 2014 và bùng phát mạnh mẽ từ tháng 2/2022 đã trở thành tâm điểm của chính trị - an ninh toàn cầu. Ukraine, với vị trí địa chiến lược quan trọng giữa Đông và Tây, đang trở thành nơi thể hiện sự đối đầu giữa các lợi ích chiến lược của Nga và phương Tây. Đặc biệt, Mỹ và các đồng minh châu Âu đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp viện trợ quân sự, tài chính và chính trị cho Kyiv.

Đây cũng là phép thử đối với sự đoàn kết nội khối của Liên minh châu Âu (EU) và vai trò lãnh đạo toàn cầu của Mỹ. Chính vì vậy, bất cứ tuyên bố nào từ Nhà Trắng, đặc biệt là từ một tổng thống có ảnh hưởng như Donald Trump, đều tạo nên dư luận quốc tế sôi động.

Tuyên bố của Tổng thống Donald Trump

Trong một bài phát biểu được truyền thông quốc tế chú ý, Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố sẵn sàng bán vũ khí cho các nước châu Âu, qua đó tăng cường năng lực phòng thủ của khu vực và gián tiếp hỗ trợ Ukraine chống lại Nga. Theo ông Trump, "việc trang bị vũ khí hiện đại cho châu Âu sẽ giúp các đồng minh có khả năng tự bảo vệ trước các mối đe dọa từ Nga, đồng thời giảm gánh nặng cho Mỹ về an ninh".

Tuyên bố này mang tính chất vừa kinh tế vừa chính trị. Vê kinh tế, nó mở ra cơ hội lớn cho ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ. Về chính trị, nó gửi đi tín hiệu về sự tiếp tục gắn kết giữa Washington và các đồng minh NATO dù cách tiếp cận có thể khác so với các đời tổng thống tiền nhiệm.

Động cơ và tính toán chiến lược của Mỹ

Để hiểu rõ hơn tuyên bố của Donald Trump, cần nhìn vào ba yếu tố:

Thứ nhất, củng cố NATO và châu Âu: Mỹ từ lâu là "trụ cột an ninh" của NATO. Việc bán vũ khí không chỉ mang ý nghĩa thương mại mà còn tăng cường khả năng phòng thủ của các nước thành viên, qua đó răn đe Nga.

Thứ hai, giảm gánh nặng ngân sách: Donald Trump trong nhiệm kỳ đầu từng nhiều lần chỉ trích các nước châu Âu "không chi đủ ngân sách quốc phòng". Bán vũ khí cho họ đồng nghĩa chuyển một phần chi phí quốc phòng sang phía châu Âu, đồng thời tạo thu nhập cho Mỹ.

Thứ ba, bảo vệ lợi ích địa - chiến lược: Mỹ muốn duy trì ảnh hưởng ở châu Âu, hạn chế khả năng Nga mở rộng ảnh hưởng. Ukraine là tiền tuyến của cuộc đấu này nên việc trang bị cho châu Âu cũng gián tiếp bảo vệ Ukraine.

Ông Trump đổi ý có thể bán vũ khí cho châu Âu

Phản ứng của châu Âu

Tuyên bố của Donald Trump ngay lập tức nhận được phản ứng đa chiều từ châu Âu. Một số nước NATO ở Đông Âu như Ba Lan, Litva, Latvia, Estonia... bày tỏ hoan nghênh, vì họ là tuyến đầu đối diện với Nga. Các nước này đã và đang chi ngân sách lớn mua vũ khí Mỹ, từ hệ thống phòng không Patriot đến máy bay F-35.

Tuy nhiên, ở Tây Âu như Pháp, Đức hay Ý, phản ứng thận trọng hơn. Một số nhà lãnh đạo EU lo ngại việc quá phụ thuộc vào vũ khí Mỹ có thể làm suy yếu nỗ lực xây dựng "năng lực phòng thủ chiến lược tự chủ" của EU. Đồng thời, giá vũ khí Mỹ thường cao hơn so với các lựa chọn khác, điều này ảnh hưởng ngân sách quốc phòng các nước.

Ảnh hưởng tới Ukraine

Mặc dù tuyên bố tập trung vào bán vũ khí cho châu Âu, nhưng tác động trực tiếp nhất chính là đối với Ukraine.

Nếu các nước châu Âu được trang bị nhiều hơn, họ có thể:

Tăng cường hỗ trợ quân sự cho Ukraine: Có thêm khả năng chuyển giao vũ khí cũ hoặc hỗ trợ kỹ thuật cho Kyiv.

Giảm áp lực lên Mỹ: Mỹ có thể tập trung vào cung cấp các loại vũ khí chiến lược hơn, trong khi châu Âu đảm trách phần còn lại.

Tạo thế liên minh vững chắc hơn: Ukraine được hậu thuẫn bởi một khối châu Âu - Mỹ thống nhất hơn về quân sự.

Tác động kinh tế - công nghiệp quốc phòng Mỹ

Ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ là một trong những ngành lớn nhất thế giới, với các tập đoàn như Lockheed Martin, Raytheon, Boeing, General Dynamics... Tuyên bố bán vũ khí cho châu Âu giúp họ mở rộng thị trường, tăng doanh thu, duy trì việc làm trong nước.

Ngoài ra, Mỹ còn có thể tận dụng các hợp đồng bảo trì, huấn luyện, chuyển giao công nghệ để gắn chặt châu Âu vào chuỗi cung ứng quốc phòng Mỹ, tăng "quyền lực mềm" thông qua tiêu chuẩn kỹ thuật và hệ thống vận hành chung.

Nga phản ứng ra sao?

Không khó đoán khi Moscow coi tuyên bố của Donald Trump là hành động "leo thang căng thẳng". Nga có thể sẽ:

Tăng cường bố trí lực lượng ở biên giới phía Tây: đặc biệt tại Kaliningrad và Belarus.

Đẩy mạnh sản xuất vũ khí: nhằm đối trọng với các gói vũ khí mới ở châu Âu.

Tăng cường hợp tác với các đối tác khác như Trung Quốc, lran... để cân bằng ảnh hưởng.

Nga thường xuyên chỉ trích NATO mở rộng về phía Đông, coi đó là mối đe dọa an ninh trực tiếp. Do đó, tuyên bố của Donald Trump sẽ càng khiến căng thẳng gia tăng.

Khía cạnh pháp lý và chính trị nội bộ Mỹ

Tuyên bố bán vũ khí ra nước ngoài không chỉ là chuyện ngoại giao mà còn phải được Quốc hội Mỹ phê chuẩn. Trong bối cảnh chính trị Mỹ chia rẽ, các nghị sĩ sẽ cân nhắc kỹ các hợp đồng bán vũ khí quy mô lớn, nhất là liên quan tới Ukraine - chủ đề gây tranh cãi.

Donald Trump từ trước đến nay có lập trường "Nước Mỹ trên hết" (America First), do đó việc ông gắn bán vũ khí với lợi ích kinh tế Mỹ có thể được cử tri trong nước ủng hộ. Tuy nhiên phe phản đối có thể cho rằng điều này làm gia tăng xung đột và kéo Mỹ vào các cuộc chiến ở nước ngoài.

Lợi ích và rủi ro đối với châu Âu

Châu Âu khi mua vũ khí Mỹ sẽ được lợi:

Có ngay công nghệ tiên tiến, tăng cường khả năng phòng thủ.

Tăng sự răn đe với Nga, nhất là ở các nước Baltic và Đông Âu.

Được Mỹ cam kết hỗ trợ huấn luyện, bảo trì.

Tuy nhiên, rủi ro là:

Phụ thuộc vào chuỗi cung ứng và chính sách xuất khẩu của Mỹ.

Giảm động lực phát triển công nghiệp quốc phòng riêng của EU

Khó thống nhất nội khối về chiến lược an ninh nếu mỗi nước mua loại vũ khí khác nhau.

Tác động lâu dài tới cục diện an ninh châu Âu

Nếu tuyên bố của Donald Trump trở thành hiện thực, châu Âu có thể bước vào giai đoạn "tái vũ trang" mạnh mẽ, tương tự thời kỳ Chiến tranh Lạnh.

Điều này sẽ:

Tạo ra cuộc chạy đua vũ trang mới ở lục địa già.

Thúc đẩy NATO nâng cao vai trò và củng cố cơ chế phòng thủ tập thể.

Gia tăng "chia rẽ" giữa các nước muốn độc lập chiến lược và các nước phụ thuộc Mỹ.

Về phía Ukraine, nước này có thể được lợi trong ngắn hạn vì nhận được nhiều viện trợ và hỗ trợ gián tiếp. Nhưng về dài hạn, một châu Âu quân sự hóa có thể khiến xung đột khó giải quyết bằng ngoại giao hơn.

Vai trò của ngoại giao

Trong bối cảnh căng thẳng, ngoại giao vẫn là công cụ then chốt để tránh leo thang. EU, Mỹ và Nga đều có lợi ích kinh tế đan xen; Ukraine cũng cần tái thiết sau chiến tranh. Các cơ chế đàm phán như Hội nghị An ninh châu Âu, OSCE, Liên Hợp Quốc... vẫn cần được duy trì. Donald Trump, dù nhấn mạnh yếu tố kinh tế - quân sự, vẫn có thể dùng tuyên bố bán vũ khí như một đòn bẩy để thúc đẩy Nga ngồi vào bàn đàm phán hoặc nhượng bộ ở một số điểm.

Tuyên bố của Donald Trump được truyền thông phương Tây khai thác mạnh, coi là "bước đi chiến lược" để bảo vệ Ukraine. Trong khi đó, truyền thông Nga và các nước thân Nga lại chỉ trích Mỹ "đổ thêm dầu vào lửa ". Dư luận tại các nước trung lập như Ấn Độ, Brazil, Nam Phi... nhìn nhận đây là dấu hiệu phương Tây tiếp tục duy trì đối đầu thay vì hòa giải.

Triển vọng tương lai

Trong thời gian tới, có thể diễn ra các kịch bản:

Kịch bản 1: Tuyên bố trở thành hiện thực: Mỹ ký các hợp đồng lớn với châu Âu, Ukraine được hưởng lợi gián tiếp, NATO mạnh lên.

Kịch bản 2: Châu Âu tự phát triển vũ khí: Một số nước giảm mua của Mỹ, tập trung phát triển công nghiệp quốc phòng EU.

Kịch bản 3: Đàm phán Nga - Ukraine tiến triển: Nếu có hòa bình, nhu cầu vũ khí giảm, tuyên bố của Donald Trump có thể điều chỉnh.

Tuyên bố của Tổng thống Donald Trump về việc bán vũ khí cho châu Âu nhằm giúp Ukraine chống lại Nga phản ánh sự đan xen phức tạp giữa lợi ích kinh tế, chính trị và an ninh. Đây không chỉ là một hợp đồng mua bán thông thường mà là chiến lược dài hơi nhằm định hình lại cán cân quyền lực ở châu Âu.

Trong bối cảnh cuộc xung đột Nga - Ukraine chưa có hồi kết, mỗi bước đi của các cường quốc đều có thể làm thay đổi cục diện. Châu Âu đứng trước lựa chọn: tăng cường hợp tác quân sự với Mỹ hay phát triển con đường tự chủ chiến lược. Ukraine vừa được hỗ trợ, vừa đối diện nguy cơ xung đột kéo dài. Nga cũng sẽ điều chỉnh chiến lược để đối phó.

Nhìn tổng thể, tuyên bố của Donald Trump là một dấu hiệu cho thấy "bàn cờ địa - chính trị" thế giới đang chuyển động mạnh mẽ, với tâm điểm là an ninh châu Âu và cuộc chiến Ukraine. Kết cục sẽ phụ thuộc không chỉ vào sức mạnh quân sự, mà còn vào bản lĩnh ngoại giao và khả năng xây dựng lòng tin giữa các bên liên quan.