Toàn cảnh nước mỹ

 Cuộc xung đột Nga - Ukraina bắt đầu từ tháng 2/2022 đã nhanh chóng trở thành một trong những điểm nóng lớn nhất thế kỷ XXI. Không chỉ là chiến sự giữa hai quốc gia, đây còn là tâm điểm đối đầu chiến lược giữa Nga và phương Tây, đặc biệt là Mỹ và NATO.

Hàng trăm tỷ USD viện trợ quân sự, nhân đạo đã đổ vào Ukraina; trong khi Nga tăng cường kiểm soát các vùng lãnh thổ tranh chấp và mở rộng sức mạnh quân sự. Tình hình khiến thị trường năng lượng, lương thực, tài chính toàn cầu biến động mạnh.

Sau hơn ba năm, chiến sự chưa có dấu hiệu kết thúc. Nhiều vòng đàm phán hòa bình, trung gian qua Thổ Nhĩ Kỳ, Belarus hay các tổ chức quốc tế vẫn chưa đạt kết quả rõ rệt. Bối cảnh này đặt ra câu hỏi: liệu sự thay đổi lãnh đạo ở Mỹ có tạo đột phá?

Donald Trump và chính sách đối ngoại đặc thù

Donald Trump - Tổng thống Mỹ nhiệm kỳ 2017-2021 - nổi bật với chính sách "Nước Mỹ trên hết" (America First), ưu tiên lợi ích quốc gia và cách tiếp cận thực dụng. Ông từng gặp trực tiếp Tổng thống Nga Vladimir Putin nhiều lần, đồng thời cũng từng gây sức ép với NATO, đòi các thành viên tăng chi phí quốc phòng. Chính sách này tạo nên hình ảnh một lãnh đạo Mỹ "khác lạ", ít ràng buộc với truyền thống ngoại giao đa phương.

Điều này làm dấy lên dự đoán rằng nếu Donald Trump trở lại quyền lực (ví dụ trong nhiệm kỳ mới), ông có thể lựa chọn hướng tiếp cận "deal-maker" - người môi giới, thương lượng thỏa thuận - thay vì tiếp tục chính sách đối đầu kéo dài. Với những tuyên bố trong chiến dịch tranh cử rằng ông "có thể chấm dứt chiến tranh Nga - Ukraina trong 24 giờ", Trump đã tự xây dựng hình ảnh một người có khả năng dàn xếp xung đột.

Động cơ thúc đẩy Trump tham gia dàn xếp

Có nhiều yếu tố khiến Donald Trump có thể quan tâm đến việc dàn xếp Nga - Ukraina:

Lợi ích chính trị đối nội: Thành công ngoại giao lớn sẽ nâng cao vị thế lãnh đạo, chứng minh ông "làm được điều người khác không làm được".

Giảm gánh nặng tài chính cho Mỹ: Washington đã chi hàng chục tỷ USD cho Ukraina; Trump có thể muốn cắt giảm chi tiêu này để đầu tư vào các ưu tiên trong nước.

Tạo khoảng cách với NATO truyền thống: Ông từng nhiều lần chỉ trích NATO, do đó một thỏa thuận hòa bình có thể giúp giảm sức ép phải duy trì hiện diện quân sự và tài chính lớn ở châu Âu.

Thị trường năng lượng và lương thực ổn định hơn: Giải quyết chiến sự sẽ giúp giảm giá dầu, khí đốt, lúa mì - yếu tố ảnh hưởng trực tiếp tới lạm phát Mỹ.

Khả năng Trump làm trung gian hòa giải

Để dàn xếp thành công, Donald Trump cần đảm bảo được một số điều kiện:

Niềm tin từ Nga: Quan hệ cá nhân giữa Trump và Putin từng khá đặc biệt, có thể là kênh không chính thức để Moscow cảm thấy ít bị áp lực hơn.

Cam kết với Ukraina: Kiev cân bảo đảm rằng bất kỳ thỏa thuận nào không làm mất chủ quyền, lãnh thổ, hoặc an ninh lâu dài.

Sự ủng hộ của châu Âu: Dù có vai trò trung gian, Mỹ vẫn cần phối hợp với EU và NATO để bảo đảm các gói bảo trợ, tái thiết sau xung đột.

Nếu các bên đều cảm thấy chiến tranh đang làm họ kiệt quệ, vai trò của một trung gian "mạnh" như Mỹ có thể trở thành nhân tố xoay chuyển.

Những trở ngại lớn

Tuy nhiên, con đường Trump (hoặc bất kỳ lãnh đạo Mỹ nào) hướng tới dàn xếp không hề bằng phẳng:

Vấn đề lãnh thổ: Nga và Ukraina có lập trường hoàn toàn đối lập về Crimea và bốn vùng miền Đông.

Tâm lý chính trị trong nước: Tại Mỹ, Quốc hội và dư luận có thể chia rẽ sâu sắc về việc "nhượng bộ" Nga.

EU và NATO: Châu Âu lo ngại một thỏa thuận "nửa vời" sẽ để Nga củng cố lợi thế.

Uy tín cá nhân: Trump là nhân vật gây tranh cãi ở chính trường Mỹ, điều này có thể làm suy yếu vị thế trung gian.

Tổng thống Trump và kỳ vọng chấm dứt xung đột tại Ukraine

Các kịch bản Trump có thể áp dụng

Nếu thực sự tham gia dàn xếp, Trump có thể lựa chọn một số kịch bản:

Kịch bản "đình chiến có điều kiện": Hai bên đồng ý ngừng bắn, lập vùng phi quân sự, tiên hành đàm phán sau.

Kịch bản "trung lập hóa Ukraina": Ukraina cam kết không gia nhập NATO đối lấy bảo đảm an ninh quốc tế.

Kịch bản "trao đổi kinh tế - an ninh": Nga rút quân đổi lấy việc phương Tây dỡ bỏ dần cấm vận và hỗ trợ tái thiết.

Mỗi kịch bản đều có rủi ro chính trị, nhưng cũng mở ra khả năng hòa bình từng phần.

Tác động quốc tế nếu Trump thành công

Nếu Trump thực sự dàn xếp thành công:

Địa chính trị châu Âu thay đổi: NATO có thể giảm bớt áp lực mở rộng; EU tập trung tái thiết Ukraina.

Quan hệ Mỹ - Nga cải thiện: Hai bên có thể mở lại kênh đối thoại kiểm soát vũ khí hạt nhân.

Giảm căng thẳng toàn cầu: Giá năng lượng, lương thực hạ nhiệt; thị trường ổn định hơn.

Mô hình "ngoại giao giao dịch" lên ngôi: Các nước lớn có thế quay lại cách tiếp cận thương lượng thực dụng thay vì đối đầu ý thức hệ.

Bài học lịch sử và thực tiễn

Lịch sử từng chứng kiến những nhà lãnh đạo Mỹ đứng ra dàn xếp xung đột:

Năm 1978, Tổng thống Jimmy Carter trung gian hòa bình giữa Ai Cập - Israel (Hiệp định Trại David).

Thập niên 1990, Mỹ đóng vai trò chủ chốt trong Hiệp định Dayton kết thúc chiến tranh Bosnia. Những tiền lệ này cho thấy nếu có ý chí chính trị mạnh mẽ và "đòn bẩy" đủ lớn, Mỹ có thể đóng vai trò quyết định trong việc chấm dứt xung đột khu vực.

Tín hiệu từ Nga và Ukraina

Đến nay, Nga vẫn giữ lập trường "đàm phán nhưng phải công nhận thực tế lãnh thổ mới", còn Ukraina kiên quyết đòi rút quân hoàn toàn trước khi thương lượng. Tuy nhiên, nếu chiến sự kéo dài, cả hai bên đều mệt mỏi, việc tìm kiếm một giải pháp "thỏa hiệp" qua trung gian Mỹ có thể trở nên khả thi hơn.

Khả năng thất bại và hệ quả

Nếu Trump không thành công, hậu quả có thể là:

Uy tín của Mỹ suy giảm trong vai trò "lãnh đạo tự do".

Nga có thể lợi dụng sự chia rẽ để củng cố vị thế.

Ukraina tiếp tục dựa vào hỗ trợ quân sự phương Tây, xung đột kéo dài.

Điều này cho thấy vai trò trung gian rất khó khăn, đòi hỏi cả nghệ thuật thương lượng lẫn chiến lược dài hạn.

Góc nhìn từ Việt Nam và các nước đang phát triển

Việt Nam và nhiều nước đang phát triển theo dõi sát diễn biến Nga - Ukraina vì ảnh hưởng đến giá năng lượng, lương thực, thương mại.

Nếu hòa bình được lập lại nhờ một trung gian lính Mỹ, cơ hội ổn định kinh tế toàn cầu sẽ rõ rệt hơn, từ đó tạo điều kiện thúc đẩy phục hồi sau đại dịch, chuyển đổi xanh và hợp tác quốc tế.

Trump có thể là "người thương lượng" nhưng không phải "phép màu"

Khả năng Tổng thống Donald Trump có mặt dàn xếp Nga - Ukraina để chấm dứt chiến tranh là một giả định đáng chú ý trong bối cảnh quốc tế hiện nay. Tuy nhiên, chiến tranh Nga - Ukraina không chỉ là xung đột song phương mà còn là "cuộc chơi" địa chính trị toàn cầu, nơi lợi ích của nhiều bên đan xen.

Trump có thể mang đến một phương thức tiếp cận mới - thương lượng trực diện, thực dụng, dựa trên lợi ích kinh tế - nhưng thành công hay thất bại phụ thuộc vào mức độ các bên sẵn sàng nhượng bộ, cũng như khả năng

Trump phối hợp với châu Âu và các thể chế quốc tế. Nếu thành công, ông sẽ ghi dấu ấn lớn trong lịch sử ngoại giao thế giới. Nếu thất bại, điều đó cũng phản ánh giới hạn của "ngoại giao cá nhân" trước các mâu thuẫn địa chính trị phức tạp.

Tóm lại, ý tưởng "Tổng thống Donald Trump sẽ có mặt dàn xếp Nga và Ukraina để chấm dứt chiến tranh" vừa mang tính dự báo chính trị, vừa là kịch bản cho một giải pháp hòa bình trong tương lai. Nó thể hiện khát vọng của cộng đồng quốc tế về việc chấm dứt xung đột, đồng thời cũng nhấn mạnh vai trò quan trọng của các cường quốc trong duy trì hòa bình, ổn định toàn cầu.