Câu chuyện Đại sứ

Cuộc chiến Nga - Ukraina bước sang năm thứ ba, không chỉ là một xung đột song phương mà đã trở thành điểm nóng địa chính trị toàn cầu. Ukraina nằm ở vị trí chiến lược quan trọng, là "cửa ngõ phía Đông" của châu Âu, đồng thời là vùng đệm giữa Nga và khối NATO. Nếu Ukraina thất thủ, cán cân quyền lực tại châu Âu sẽ nghiêng hẳn về phía Nga, kéo theo nguy cơ đe dọa trực tiếp đến an ninh của các nước Trung - Đông Âu.

Chính vì thế, các nước châu Âu coi việc hỗ trợ Ukraina không chỉ là hành động "bảo vệ một quốc gia có chủ quyền" mà còn là chiến lược tự vệ nhằm ngăn chặn Nga mở rộng ảnh hưởng. Đây là cơ sở quan trọng dẫn tới những tính toán của một số lãnh đạo châu Âu về khả năng triển khai binh sĩ trực tiếp tham chiến.

Nguyên nhân thứ nhất: Lo ngại Ukraina thất thế trên chiến trường

Trong hai năm đầu, viện trợ quân sự từ phương Tây chủ yếu tập trung vào vũ khí, khí tài, huấn luyện và hỗ trợ tài chính. Tuy nhiên, từ cuối năm 2023 đến nay, Nga đã củng cố lực lượng, gia tăng tấn công quy mô lớn tại nhiều mặt trận, đặc biệt ở vùng Donbass. Trong khi đó, Ukraina đối diện với tình trạng thiếu hụt binh lính, suy giảm nguồn dự trữ vũ khí, và sự mệt mỏi trong xã hội.

Các báo cáo tình báo châu Âu cho thấy nếu không có bước đột phá, Ukraina có nguy cơ dần mất thế chủ động, dẫn đến nguy cơ thất bại từng phần. Đây là lý do khiến một số lãnh đạo châu Âu cân nhắc phương án "cứng rắn hơn", trong đó có khả năng đưa trực tiếp binh sĩ tham chiến để tạo sức răn đe và thay đổi cục diện.

Nguyên nhân thứ hai: Áp lực từ an ninh khu vực

Các quốc gia như Ba Lan, Litva, Latvia, Estonia - vốn từng trải qua lịch sử căng thẳng với Nga - đặc biệt lo ngại rằng nếu

Nga thắng thế ở Ukraina, họ sẽ trở thành mục tiêu tiếp theo. Điều này không chỉ dừng ở yếu tố an ninh quân sự, mà còn đe dọa hệ thống chính trị, kinh tế và xã hội của cả khu vực Đông Âu.

Việc triển khai binh sĩ châu Âu đến Ukraina, trong toan tính của một số nhà lãnh đạo, có thể được xem như "tuyến phòng thủ từ xa", nhằm giữ cuộc chiến ở ngoài lãnh thổ Liên minh châu Âu. Nếu để Nga áp sát biên giới NATO, chi phí đối phó sẽ cao hơn nhiều lần.

Nguyên nhân thứ ba: Châu Âu không muốn phụ thuộc hoàn toàn vào Mỹ

Trong hai năm qua, Mỹ giữ vai trò chủ đạo trong hỗ trợ Ukraina, từ viện trợ quân sự đến tài chính. Tuy nhiên, bối cảnh chính trị nội bộ Mỹ đang thay đổi. Các cuộc tranh luận tại Quốc hội Mỹ về gói viện trợ hàng chục tỷ USD cho Kiev cho thấy xu hướng chia rẽ, đặc biệt khi bước vào mùa bầu cử tổng thống 2024-2025.

Một số lãnh đạo châu Âu lo ngại rằng nếu Mỹ giảm mức độ cam kết, châu Âu sẽ rơi vào thế bị động. Chính vì vậy, việc bàn tính phương án triển khai binh sĩ châu Âu có thể được coi là thông điệp: châu Âu sẵn sàng tự gánh trách nhiệm an ninh lục địa, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào Washington.

Nguyên nhân thứ tư: Củng cố vị thế lãnh đạo trong EU

Đằng sau tính toán quân sự, còn là yếu tố chính trị nội khối. Một số nhà lãnh đạo châu Âu, đặc biệt ở Pháp và Ba Lan, muốn khẳng định vai trò dẫn dắt EU trong vấn đề an ninh - quốc phòng. Việc đề xuất đưa binh sĩ đến Ukraina mang tính chất thế hiện quyết tâm chính trị, khẳng định vị thế "người bảo vệ châu Âu".

Đối với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, đây còn là cơ hội thúc đẩy ý tưởng "tự chủ chiến lược châu Âu" mà ông theo đuổi từ lâu. Với Ba Lan, động thái này gắn liền với tham vọng trở thành trung tâm an ninh của Đông Âu.

Liệu châu Âu đã bớt mặn mà trong cuộc chiến giữa Nga - Ukraine?

Nguyên nhân thứ năm: Áp lực dư luận và hình ảnh chính trị

Trong nhiều xã hội châu Âu, dư luận vẫn chia rẽ: một bộ phận ủng hộ mạnh mẽ Ukraina, coi việc giúp đỡ là nghĩa vụ đạo đức và chiến lược; một bộ phận khác lo ngại leo thang dẫn đến chiến tranh toàn diện. Các nhà lãnh đạo phải cân bằng giữa hai luồng ý kiến này.

Việc công khai "vạch kế hoạch" có thể chưa chắc được triển khai ngay, nhưng lại có tác dụng chính trị trong việc trấn an dư luận rằng lãnh đạo EU không bỏ rơi Ukraina, đồng thời gửi tín hiệu răn đe tới Moscow. Đây là dạng "ngoại giao phát ngôn" để chuẩn bị dư luận trước khi có các bước đi cứng rắn hơn.

Nguyên nhân thứ sáu: Tính toán răn đe Nga

Nga hiện đang khai thác sự chia rẽ và mệt mỏi của phương Tây. Nếu phương Tây chỉ dừng lại ở viện trợ vũ khí, Moscow có thể tin rằng châu Âu không dám leo thang, từ đó gia tăng sức ép. Do đó, việc một số lãnh đạo châu Âu đưa ra khả năng triển khai binh sĩ chính là một đòn răn đe tâm lý: "Châu Âu sẵn sàng bước vào chiến tranh nếu cần thiết"

Mặc dù khả năng hiện thực hóa còn xa, nhưng thông điệp này đủ sức buộc Nga phải tính toán thận trọng hơn trong việc mở rộng chiến dịch quân sự.

Nguyên nhân thứ bảy: Lợi ích kinh tế - công nghiệp quốc phòng

Không thể bỏ qua khía cạnh kinh tế. Cuộc chiến đã làm hồi sinh ngành công nghiệp quốc phòng châu Âu. Việc triển khai binh sĩ, nếu được tiến hành, sẽ đồng nghĩa với gia tăng sản xuất vũ khí, khí tài, phương tiện quân sự. Một số tập đoàn quốc phòng lớn của Pháp, Đức, Ba Lan hay Anh sẽ được hưởng lợi.

Ngoài ra, chiến tranh kéo dài cũng đồng nghĩa với nhu cầu tái thiết hậu chiến khổng lồ tại Ukraina, mà châu Âu muốn giành ưu thế từ sớm.

Nguyên nhân thứ tám: Tâm lý "nếu không hành động hôm nay, sẽ phải trả giá ngày mai"

Một số lãnh đạo châu Âu coi cuộc chiến Ukraina là "lằn ranh lịch sử" quyết định tương lai an ninh châu lục. Họ tin rằng nếu

Nga thắng ở Ukraina, trật tự an ninh sau Thế chiến II và sau Chiến tranh Lạnh sẽ bị phá vỡ hoàn toàn. Khi đó, châu Âu không còn "lá chắn" nào khác, buộc phải đối mặt với nguy cơ xung đột trực tiếp.

Vì vậy, tư tưởng "hành động sớm, hành động quyết liệt' đã hình thành, khiến phương án triển khai binh sĩ được đưa vào bàn tính như một lựa chọn chiến lược, dù còn nhiều rào cản pháp lý và chính trị.

Rào cản và phản đối

Tuy vậy, không phải tất cả lãnh đạo châu Âu đều ủng hộ ý tưởng này. Nhiều nước như Đức, Hungary, Slovakia bày tỏ lo ngại rằng việc đưa quân trực tiếp sẽ đồng nghĩa với đối đầu toàn diện với Nga - cường quốc hạt nhân. Đây là kịch bản nguy hiếm, đẩy châu Âu vào chiến tranh quy mô lớn.

Ngoài ra, Hiệp ước NATO không quy định việc triển khai binh sĩ ngoài khối trong một cuộc xung đột không phải tự vệ. Điều này khiến việc đưa quân tới Ukraina trở thành vấn đề pháp lý phức tạp, khó đạt được đồng thuận toàn EU và NATO.

Dự báo

Khả năng châu Âu thực sự triển khai hàng nghìn binh sĩ đến Ukraina trong ngắn hạn là không cao, nhưng việc "vạch kế hoạch" mang tính răn đe chính trị, tạo đòn bẩy ngoại giao và quân sự. Trong dài hạn, nếu chiến sự tiếp tục leo thang và Ukraina mất kiểm soát, kịch bản này có thể dần trở thành hiện thực, ít nhất ở dạng triển khai lực lượng "gìn giữ hòa bình" hoặc "huấn luyện - bảo vệ hậu cần"

Việc một số lãnh đạo châu Âu bàn tính đưa binh lính tới Ukraina không chỉ xuất phát từ yếu tố quân sự, mà còn là tổng hòa của nhiều nguyên nhân: lo ngại Ukraina thất thế, bảo vệ an ninh khu vực, khẳng định vai trò lãnh đạo, giảm phụ thuộc vào Mỹ, răn đe Nga, và cả tính toán lợi ích kinh tế - chính trị.

Mặc dù còn nhiều rào cản, nhưng đây là dấu hiệu cho thấy châu Âu đang dần chuyển từ "chiến lược phòng ngự" sang "tư duy chủ động hơn" trong cuộc xung đột Nga - Ukraina. Điều này đồng nghĩa với nguy cơ chiến tranh lan rộng, đồng thời cũng phản ánh sự biến đổi sâu sắc trong trật tự an ninh của lục địa già.