Câu chuyện Đại sứ

Tuyên bố này không chỉ phản ánh cách nhìn riêng của Budapest đối với cuộc khủng hoảng Ukraina mà cn hàm chứa nhiều yếu tố lịch sử, địa - chính trị, an ninh khu vực và cả lợi ích quốc gia của Hungary.

Tuyên bố này xuất hiện trong bối cảnh: 

Chiến sự Nga - Ukraina kéo dài chưa có hồi kết.

Châu Âu đang đối diện với bất ổn năng lượng, kinh tế và dòng người tị nạn.

Quan hệ giữa Hungary và Liên minh châu Âu (EU) vốn nhiều mâu thuẫn.

Budapest có lịch sử phức tạp với vấn đề lãnh thổ và dân tộc thiểu số ở Ukraina, đặc biệt tại khu vực Zakarpattia (Tây Ukraina) - nơi có cộng đồng người Hungary sinh sống đông đáo.

Do đó, việc dự báo Ukraina bị chia cắt không đơn thuần là một nhận định chính trị, mà còn phản ánh mối quan ngại và tính toán lợi ích riêng của Hungary.

Nguyên nhân từ lịch sử và vấn đề dân tộc

Một trong những yếu tố then chốt dẫn đến phát ngôn của ông Orbán chính là lịch sử lãnh thổ Hungary. Sau Thế chiến I, theo Hiệp ước Trianon (1920), Hungary mất đi 2/3 diện tích lãnh thổ, trong đó có vùng đất Transcarpathia (nay thuộc Ukraina). Đây là nỗi đau lịch sử lớn của người Hungary, đến nay vẫn còn in đậm trong tâm thức chính trị.

Tại vùng Zakarpattia hiện nay, có khoảng 150.000 - 200.000 người Hungary thiểu số sinh sống. Chính quyền Budapest thường xuyên bày tỏ quan ngại về việc cộng đồng này bị hạn chế quyền lợi, đặc biệt trong giáo dục và sử dụng tiếng mẹ đẻ. Khi xung đột bùng nổ, Hungary càng lo ngại khu vực này có thể rơi vào bất ổn, tạo cớ cho họ lên tiếng về "tương lai chia cắt" của Ukraina.

Nguyên nhân từ chiến sự Nga - Ukraina

Chiến tranh Nga - Ukraina đã làm thay đổi cục diện khu vực.

Một số nguyên nhân chính:

Sự kiểm soát lãnh thổ của Nga: Nga đã sáp nhập Crimea (2014), tuyên bố sáp nhập thêm bốn vùng Donetsk, Lugansk,

Kherson và Zaporizhia (2022). Điều này thực tế khiến Ukraina đã bị mất một phần lãnh thổ. Với quan điểm của Hungary, nếu xu thế này tiếp diễn, khả năng chia cắt là có thật.

Sự mệt mỏi của phương Tây: Các nước châu Âu ngày càng khó duy trì mức viện trợ khổng lồ cho Ukraina, trong khi kinh tế nội khối chịu nhiều sức ép. Hungary vốn có quan điểm hoài nghi về việc hỗ trợ vô điều kiện cho Kiev, nên tuyên bố của ông Orbán cũng phản ánh tâm lý này.

Khủng hoảng chính trị trong nội bộ Ukraina: Sự căng thẳng giữa chính quyền trung ương Kiev với một số khu vực miền Tây và miền Nam vốn tồn tại từ lâu. Chiến tranh khiến rạn nứt xã hội càng sâu sắc. Orbán dự đoán Ukraina không còn khả năng duy trì sự thống nhất lâu dài.

Nguyên nhân từ lợi ích địa - chính trị của Hungary

Hungary năm ở Trung Âu, có vị trí đặc biệt khi vừa là thành viên EU và NATO, vừa duy trì quan hệ mật thiết với Nga. Trong cuộc chiến Ukraina, Hungary chọn cách đi "dây":

Tuyên bố về việc Ukraina bị chia cắt có thể là cách Hungary gửi tín hiệu đến cả Nga và EU rằng họ nhìn nhận thực tế theo hướng khác với "lập trường chung" của phương Tây. Đồng thời, Budapest muốn bảo vệ lợi ích trước viễn cảnh địa - chính trị thay đổi: nếu Ukraina suy yếu hoặc chia cắt, Hungary có thể tác động để bảo vệ (thậm chí mở rộng ảnh hưởng) với cộng đồng người Hungary ở Zakarpattia.

Thủ tướng Hungary Viktor Orbán đang có tuyên bố gây sốc về cuộc chiến Nga - Ukraine

Nguyên nhân từ mâu thuẫn Hungary - Ukraina

Quan hệ giữa Kiev và Budapest vốn không thuận lợi. Từ năm 2017, Ukraina ban hành Luật Giáo dục mới, hạn chế việc dạy học bằng ngôn ngữ dân tộc thiểu số, trong đó có tiếng Hungary. Chính phủ Hungary coi đây là hành động vi phạm quyền lợi của cộng đồng Hungary thiểu số.

Trong chiến sự, Kiev liên tục yêu cầu Hungary hỗ trợ mạnh mẽ hơn, song Budapest thường né tránh. Trái lại, Hungary thường xuyên chỉ trích chính sách của Ukraina. Do đó, phát biểu của Orbán có thể được coi là sự "trả đũa chính trị", làm giảm tính chính danh của chính quyền Kiev trên trường quốc tế.

Nguyên nhân từ tính toán nội bộ chính trị Hungary

Trong nước, ông Viktor Orbán luôn xây dựng hình ảnh "người bảo vệ dân tộc Hungary" trước sức ép toàn cầu hóa và các định chế quốc tế. Việc đưa ra phát biểu gây tranh cãi về Ukraina có thể nhằm củng cố:

Tinh thần dân tộc trong lòng cử tri, nhắc lại "nỗi đau Trianon"

Chính sách đối ngoại độc lập, khẳng định Hungary không bị chi phối hoàn toàn bởi EU.

Vị thế lãnh đạo cứng rắn, sẵn sàng đi ngược lại xu hướng chính thống ở châu Âu để bảo vệ lợi ích quốc gia.

Dự báo và kịch bản "chia cắt Ukraina"

Dù tuyên bố của Orbán mang tính chủ quan, nhưng có thể hình dung một số kịch bản:

Kịch bản Nga kiểm soát miền Đông và Nam: Ukraina mất thêm lãnh thổ, tạo nên sự chia cắt Đông - Tây rõ rệt.

Kịch bản phương Tây quản lý ảnh hưởng ở miền Tây: Một Ukraina "thu nhỏ" chỉ còn khu vực trung tâm - Tây, phụ thuộc vào EU và NATO.

Kịch bản các dân tộc thiểu số đòi quyền tự trị: Như người Hungary ở Zakarpattia, người Romania, người Ba Lan... Điều này có thể dẫn đến một Ukraina bị phân rã thành nhiều phần.

Tuy vậy, cần nhấn mạnh rằng khả năng chia cắt hoàn toàn Ukraina chưa chắc xảy ra, bởi:

Phương Tây vân có lợi ích lớn trong việc duy trì một Ukraina thống nhất.

Nội bộ xã hội Ukraina dù phân hóa nhưng vẫn còn ý chí chống lại nguy cơ mất nước.

Nga cũng không chắc muốn một Ukraina hoàn toàn tan rã, vì có thể gây ra bất ổn lan rộng khó kiểm soát.

Tuyên bố của Thủ tướng Hungary phản ánh cái nhìn bi quan về tương lai Ukraina, đông thời là thông điệp chính trị nhiều hơn là một dự báo khoa học.

Nó bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân:

Lịch sử Hungary gắn với nỗi đau mất lãnh thổ.

Tình hình chiến sự Nga - Ukraina đang bất lợi cho Kiev.

Quan hệ Hungary - Ukraina vốn nhiều mâu thuẫn.

Lợi ích địa - chính trị của Budapest khác với các đồng minh EU.

Yếu tố chính trị nội bộ và hình ảnh của Orbán trong nước.

Việc Thủ tướng Hungary tuyên bố Ukraina có thể bị chia cắt thành ba phần không chỉ nhằm phác thảo một viễn cảnh địa - chính trị, mà còn gửi gắm thông điệp rằng: trật tự châu Âu đang thay đổi sâu sắc, và những mâu thuẫn lịch sử, sắc tộc, lợi ích quốc gia có thể trỗi dậy mạnh mẽ trong bối cảnh chiến tranh.

Dù thực tế chia cắt có xảy ra hay không, tuyên bố này vẫn góp phần khuấy động dư luận quốc tế, đồng thời đặt ra câu hỏi lớn cho châu Âu: Liệu châu lục có đủ khả năng duy trì sự ổn định, hay sẽ bước vào một thời kỳ tái phân chia bản đồ chính trị?