Câu chuyện Đại sứ

Khởi đầu của một nghịch lý chiến lược

Cuộc chiến ở Ukraina đã bước sang năm thứ ba, để lại những hậu quả nặng nề cả về chính trị, kinh tế lẫn nhân đạo. Từ khi bùng nổ xung đột năm 2022, nhiêu quốc gia phương Tây, đứng đầu là Mỹ, liên tục kêu gọi hòa bình, thúc đẩy các sáng kiến ngoại giao, đồng thời viện trợ quân sự - tài chính cho Kiev. Thế nhưng, trong khi Mỹ và châu Âu nhấn mạnh "hòa bình thông qua đàm phán", Nga lại kiên định lựa chọn con đường quân sự, mở các đợt tấn công ồ ạt vào nhiều vùng lãnh thổ Ukraina.

Điều này tạo nên một nghịch lý: bên ngoài, các cường quốc đối thoại về "ngừng bắn, tái thiết và đàm phán"; nhưng trên chiến trường, bom đạn vẫn nổ, các mũi tiến công của Nga vẫn mở rộng, còn Ukraina tiếp tục kháng cự với sự hỗ trợ của phương Tây.

Nỗ lực tìm kiếm hòa bình của Mỹ và phương Tây

Ngay từ giai đoạn đầu chiến tranh, Mỹ và Liên minh châu Âu (EU) đã triển khai nhiều kênh ngoại giao nhằm tìm lối thoát. Có thể kể đến:

Hội nghị hòa bình Thụy Sĩ (2024): nơi hơn 100 quốc gia tham dự, bàn về "Công thức hòa bình" của Ukraina, nhấn mạnh nguyên tắc tôn trọng toàn vẹn lãnh thổ. Dù Nga không tham dự, đây được xem là bước đi biểu tượng, thế hiện quyết tâm của phương Tây.

Vai trò của Mỹ: Washington nhiều lần nhấn mạnh sẵn sàng "đàm phán công bằng" nếu Nga chấp nhận rút quân. Song trên thực tế, các tuyên bố đi kèm điều kiện cứng rắn khiến Moskva coi đó là "áp đặt một chiều".

Chính sách của EU: Ngoài việc viện trợ quân sự, EU còn hướng đến mục tiêu tái thiết Ukraina sau chiến tranh, thông qua các gói hỗ trợ hàng chục tỷ USD. Điều này vừa để ổn định khu vực, vừa thể hiện vai trò "người bảo trợ hòa bình".

Các sáng kiến khác như trung gian của Thổ Nhĩ Kỳ, Ả Rập Xê Út, hay Liên Hợp Quốc cũng được triển khai. Nhưng tựu trung, tất cả đều vấp phải sự bất hợp tác của Nga, vốn cho rằng các đề xuất không phản ánh "lợi ích an ninh cốt lõi" của mình.

Nga và chiến lược tấn công ồ ạt

Trong khi đó, Nga không chỉ phòng thủ mà còn mở rộng quy mô tấn công . Từ đầu năm 2025, Moskva tăng cường pháo kích và không kích vào các thành phố lớn như Kharkiv, Odessa, Dnipro. Mục tiêu của Nga không chỉ nhằm chiếm thêm lãnh thổ, mà còn tạo áp lực buộc Kiev và phương Tây phải ngồi vào bàn đàm phán với điều kiện bất lợi.

Có ba lý do chính giải thích tại sao Nga tiếp tục con đường quân sự:

Mục tiêu chiến lược lâu dài: Điện Kremlin tuyên bố "giải phóng" vùng Don bass, bảo vệ cộng đồng nói tiếng Nga, đồng thời ngăn chặn Ukraina gia nhập NATO.

Áp lực nội bộ: Chiến thắng hoặc ít nhất là kết quả "không thất bại" là cần thiết để duy trì tính chính danh của lãnh đạo Nga trong con mắt người dân.

Niềm tin vào sự mệt mỏi của phương Tây: Moskva cho rằng Mỹ và châu Âu khó duy trì mãi hỗ trợ tài chính - quân sự khổng lồ, khi mà chính bản thân họ đối diện khủng hoảng kinh tế, chính trị nội bộ.

Những cuộc tấn công ồ ạt vào hạ tầng năng lượng Ukraina, các thành phố trọng điểm hay kho tàng quân sự không chỉ mang ý nghĩa quân sự, mà còn là đòn tâm lý, khiến dân thường kiệt quệ, từ đó tạo áp lực lên chính quyền Zelensky.

Nga và Ukraine khó đạt được giải pháp hoà bình

Thế tiến thoái lưỡng nan của Mỹ và phương Tây         

Mỹ và châu Âu rơi vào tình thế khó xử. Một mặt, họ tuyên bố ủng hộ hòa bình, mặt khác lại tiếp tục viện trợ vũ khí hiện đại để Ukraina có thể kháng cự. Chính sách "vừa đánh vừa đàm" này bị nhiều chuyên gia đánh giá là thiếu nhất quán.

Ví dụ, Mỹ viện trợ tên lửa tầm xa ATACMS và F-16 cho Kiev, trong khi cùng lúc kêu gọi "không mở rộng chiến tranh". EU thì tung ra gói tái thiết hàng trăm tỷ Euro, song cũng đồng thời áp đặt lệnh trừng phạt mới với Nga. Cách tiếp cận này khiến Moskva coi phương Tây là "đối thủ trực tiếp", từ chối mọi sáng kiến hòa bình.

Ngoài ra, trong nội bộ phương Tây cũng có sự chia rẽ:

Ba Lan, Baltic: muốn cứng rắn tối đa với Nga.

Đức, Pháp: thận trọng hơn, sợ chiến tranh kéo dài làm kinh tế châu Âu kiệt quệ.

Mỹ: quan tâm nhiều đến cục diện bầu cử và ảnh hướng toàn cầu, có lúc thế hiện quyết tâm cao, có lúc lại cân nhắc rút bớt cam kết.

Sự thiếu đồng thuận này khiến các giải pháp hòa bình càng khó được hiện thực hóa.

Hệ lụy cho Ukraina

Ukraina chính là bên chịu thiệt hại nặng nề nhất. Dù nhận viện trợ, song các cuộc tấn công ồ ạt của Nga đã khiến:

Hàng triệu người dân rơi vào cảnh tị nạn hoặc mất nhà cửa.

Hạ tầng năng lượng, giao thông bị tàn phá nghiêm trọng.

Kinh tế suy giảm sâu, phụ thuộc ngày càng nhiều vào viện trợ bên ngoài.

Đáng chú ý, người dân Ukraina ngày càng mệt mỏi, song ý chí kháng cự vẫn tồn tại. Họ hiểu rằng nếu buông vũ khí, chủ quyền quốc gia sẽ bị tổn hại lâu dài.

Tác động toàn cầu

Cuộc chiến không chỉ là vấn đề khu vực. Nó làm thay đổi cán cân quyền lực thế giới:

Kinh tế: giá năng lượng, lương thực toàn cầu biến động mạnh. Nga dù bị cấm vận, nhưng vẫn bán dầu khí cho châu Á, đặc biệt là Trung Quốc và Ấn Độ.

Chính trị: nhiều quốc gia đang phát triển cảm thấy mệt mỏi trước "sự áp đặt" của phương Tây, từ đó ngả theo lập trường trung lập hoặc ngả về Nga.

An ninh: nguy cơ xung đột lan rộng, khi NATO tăng hiện diện quân sự ở Đông Âu, còn Nga củng cố quan hệ quân sự với Triều Tiên, Iran.

Như một bàn cờ phức tạp, mỗi nước đều tính toán lợi ích riêng, khiến việc tìm ra mẫu số chung cho hòa bình trở nên cực kỳ khó khăn.

Triển vọng tương lai

Liệu Mỹ và phương Tây có thể thuyết phục Nga chấm dứt tấn công? Câu trả lời hiện nay là rất khó. Bởi:

Nga chưa đạt được mục tiêu chiến lược, nên không muốn dừng lại.

Ukraina, với sự hậu thuẫn của phương Tây, không chấp nhận nhượng bộ lãnh thổ.

Các sáng kiến hòa bình chưa đủ sức tạo ra "lối thoát thể diện" cho cả hai bên.

Trong ngắn hạn, nhiều chuyên gia dự đoán chiến tranh vẫn tiếp diễn với nhịp độ căng thẳng. Hòa bình chỉ có thể đến khi một trong hai bên suy kiệt, hoặc khi Mỹ, EU và Nga tìm được một thỏa thuận ngầm, cân bằng lợi ích địa - chính trị.

Mặc cho Mỹ và phương Tây không ngừng tìm kiếm giải pháp hòa bình, thực tế chiến trường cho thấy Nga vân lựa chọn con đường tấn công ồ ạt. Cuộc chiến trở thành vòng xoáy bế tắc: một bên kêu gọi hòa bình nhưng tiếp tục viện trợ vũ khí, bên kia không ngừng leo thang quân sự. Trong bối cảnh đó, người dân Ukraina vân là đối tượng chịu đau thương nhất.

Tương lai hòa bình cho Ukraina - và cho cả châu Âu - phụ thuộc vào khả năng các cường quốc tìm được "ngôn ngữ chung". Nhưng chừng nào lợi ích chiến lược chưa được dung hòa, thì hòa bình vẫn chỉ là khẩu hiệu trên bàn hội nghị, trong khi ngoài chiến trường, khói lửa vẫn bùng lên từng ngày.