Câu chuyện Đại sứ

Cuộc xung đột Nga - Ukraina bùng nổ từ tháng 2 năm 2022 đã trở thành cuộc chiến lớn nhất tại châu Âu kể từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai. Ban đầu, nhiều người tin rằng đây chỉ là một chiến dịch quân sự ngắn hạn của Nga, nhưng thực tế chiến tranh đã kéo dài hơn ba năm với quy mô ngày càng khốc liệt. Dù cộng đồng quốc tế liên tục kêu gọi đối thoại, triển vọng hòa bình giữa Nga và Ukraina vẫn vô cùng mong manh.

Nguyên nhân của sự bế tắc này đến từ nhiều yếu tố: lợi ích chiến lược đối lập, sự can dự sâu của phương Tây, vấn đề lãnh thổ - chủ quyền, và những tính toán chính trị nội bộ của cả Moskva lẫn Kiev. Phân tích toàn diện cho thấy, để đạt được hòa bình thực sự, Nga và Ukraina cần vượt qua nhiều trở ngại phức tạp cả về quân sự, chính trị, kinh tế và ngoại giao.

Cội nguồn và bản chất cuộc xung đột

Vấn đề lịch sử và căn tính dân tộc

Nga và Ukraina có mối quan hệ lịch sử lâu đời, gắn với Kievan Rus - nhà nước sơ khai của người Đông Slav. Tuy nhiên, trải qua nhiều thế kỷ, hai quốc gia này đã phát triển những bản sắc và định hướng chính trị khác biệt. Với Nga, Ukraina luôn được coi là một phần "vành đai ảnh hưởng lịch sử", là khu vực có ý nghĩa sinh tử đối với an ninh quốc gia. Ngược lại, Ukraina từ sau khi giành độc lập năm 1991, đặc biệt là sau "Cách mạng Cam" (2004) và "Euro mai dan" (2014), lại ngày càng hướng về phương Tây, lựa chọn con đường hội nhập châu Âu và NATO.

Khủng hoảng 2014 và hệ quả lâu dài

Năm 2014, sự kiện Nga sáp nhập bán đảo Crimea đã đánh dấu bước ngoặt trong quan hệ hai nước. Đồng thời, chiến tranh bùng nổ ở Donbass khi lực lượng ly khai thân Nga trỗi dậy. Dù đã có Thỏa thuận

Minsk I và II, tình hình căng thẳng chưa bao giờ chấm dứt. Đến năm 2022, Nga phát động "chiến dịch quân sự đặc biệt" với mục tiêu tuyên bố là "phi quân sự hóa và phi phát xít hóa Ukraina", nhưng thực chất là nhằm ngăn chặn việc Kiev gia nhập NATO, đồng thời củng cố ảnh hưởng của Moskva ở không gian hậu Xô Viết.

Lợi ích đối lập khiến hòa bình khó khăn

Nga - mục tiêu chiến lược không thay đổi

Nga mong muốn đảm bảo một "vùng đệm an ninh" tại biên giới phía tây, ngăn Ukraina trở thành căn cứ quân sự của phương Tây. Ngoài ra, Nga cũng muốn duy trì quyền kiểm soát hoặc ít nhất ảnh hưởng lâu dài tại Donbass và Crimea. Đối với Moskva, đây không chỉ là lợi ích lãnh thổ mà còn là biểu tượng cho sức mạnh quốc gia và uy tín của chính quyền Tổng thống Putin.

Ukraina - bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ

Với Kiev, mục tiêu cao nhất là giành lại toàn vẹn lãnh thổ, bao gồm cả Crimea và vùng Donbass bị chiếm đóng. Tổng thống Zelensky nhiều lần tuyên bố không chấp nhận bất kỳ sự nhượng bộ nào về lãnh thổ. Đối với người dân Ukraina, chiến tranh không chỉ là xung đột chính trị mà là cuộc chiến sinh tồn, bảo vệ độc lập dân tộc trước sức ép từ một "người láng giềng khổng lồ".

Phương Tây - yếu tố làm gia tăng xung đột

Mỹ, NATO và Liên minh châu Âu (EU) đã cung cấp hàng trăm tỷ USD viện trợ quân sự, tài chính cho Ukraina. Mục tiêu của họ không chỉ là hỗ trợ Kiev tự vệ mà còn nhằm làm suy yếu nước Nga, giảm ảnh hưởng toàn cầu của Moskva. Sự can dự này khiến chiến tranh không chỉ là xung đột song phương Nga - Ukraina, mà đã trở thành cuộc đối đầu địa chính trị giữa Nga và phương Tây. Khi lợi ích của các bên quá khác biệt, khả năng đạt được thỏa hiệp hòa bình càng mong manh.

Các yếu tố cản trở hòa bình

Vấn đề lãnh thổ không thể dung hòa

Crimea hiện do Nga kiểm soát và Moskva coi đây là lãnh thổ không thể tách rời. Trong khi đó, Ukraina và cộng đồng quốc tế vẫn khẳng định Crimea thuộc Ukraina. Vùng Donetsk, Lugansk, Zaporizhzhia và Kherson cũng đang trong tình trạng tranh chấp. Không bên nào sẵn sàng nhượng bộ, bởi điều này đồng nghĩa với đánh mất tính chính danh trước dư luận trong nước.

Áp lực chính trị nội bộ

Tại Nga, chính quyền Putin coi kết quả chiến tranh là yếu tố then chốt cho sự ổn định chính trị và niềm tin của người dân. Nếu nhượng bộ quá nhiều, uy tín lãnh đạo sẽ suy giảm. Ở Ukraina, Tổng thống Zelensky phải đối mặt với sức ép từ dư luận và phe đối lập, nếu chấp nhận mất lãnh thổ sẽ bị coi là phản bội Tổ quốc. Chính yếu tố nội bộ này khiến đàm phán hòa bình luôn bế tắc.

Lợi ích kinh tế - quân sự của các bên ngoài

Mỹ và nhiều nước châu Âu đã đầu tư lớn vào cuộc chiến thông qua viện trợ. Với họ, nếu hòa bình đạt được nhưng Nga vẫn giữ Crimea và phần lãnh thổ chiếm đóng, thì Moskva sẽ được coi là "thắng lợi", điều mà phương Tây khó chấp nhận. Đồng thời, các tập đoàn công nghiệp quốc phòng phương Tây cũng có lợi ích trong việc duy trì tình trạng xung đột để tiếp tục bán vũ khí.

Niềm tin lẫn nhau ở mức thấp nhất

Suốt thời gian dài, Nga và Ukraina liên tục cáo buộc nhau vi phạm các thỏa thuận trước đó. Từ thất bại của Thỏa thuận Minsk đến các cuộc ngừng bắn ngắn ngủi, sự thiếu lòng tin đã làm suy giảm mọi cơ hội hòa giải. Khi một bên luôn nghi ngờ bên kia sẽ phản bội, hòa bình khó có thể thành hiện thực.

Tác động của chiến tranh đến bối cảnh quốc tế

Khủng hoảng năng lượng và lương thực

Chiến tranh khiến nguồn cung khí đốt từ Nga sang châu Âu bị gián đoạn, đẩy giá năng lượng toàn cầu lên cao. Ukraina - một trong những "vựa lúa" lớn nhất thế giới - gặp khó trong xuất khẩu ngũ cốc, làm gia tăng nguy cơ thiếu lương thực ở nhiều quốc gia đang phát triển. Đây là áp lực lớn đối với cộng đồng quốc tế trong việc tìm kiếm giải pháp hòa bình.

Thay đổi trật tự an ninh châu Âu

NATO mở rộng, với sự gia nhập của Phần Lan và Thụy Điển, là hệ quả trực tiếp của xung đột. Châu Âu bước vào kỷ nguyên an ninh mới, nơi đối đầu Nga - phương Tây ngày càng gay gắt. Càng đối đầu sâu, cơ hội để Nga - Ukraina tự giải quyết tranh chấp càng ít đi.

Xu hướng thế giới phân cực

Nhiều quốc gia phương Tây đứng về phía Ukraina, trong khi một số nước ở Nam bán cầu, Trung Quốc, Ấn Độ lại giữ lập trường trung lập hoặc thiên về Nga. Điều này tạo nên sự chia rẽ sâu sắc trong quan hệ quốc tế, khiến việc hình thành một mặt bằng chung cho hòa bình càng khó khăn.

Xung đột quân sự giữa Nga và Ucraina từ đầu năm 2022 đến nay là một biến cố địa - chính trị lớn có những tác động sâu rộng đến toàn thế giới

Các nỗ lực ngoại giao và triển vọng

Nỗ lực từ Liên Hợp Quốc và các nước trung gian

Từ khi chiến tranh nổ ra, Liên Hợp Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Trung Quốc, Brazil, Nam Phi… đã nhiều lần đưa ra sáng kiến hòa bình. Một số thỏa thuận hạn chế, như "Hành lang ngũ cốc Biển Đen", từng được ký kết nhưng không duy trì lâu dài.

"Công thức hòa bình" của Ukraina

Tổng thống Zelensky đưa ra kế hoạch 10 điểm, trong đó yêu cầu Nga rút quân khỏi toàn bộ lãnh thổ, khôi phục toàn vẹn lãnh thổ Ukraina, và truy cứu trách nhiệm chiến tranh. Nga lập tức bác bỏ, coi đó là "tối hậu thư".

Lập trường cứng rắn của Nga

Nga tuyên bố chỉ chấp nhận đàm phán nếu Ukraina công nhận thực tế lãnh thổ do Nga kiểm soát. Đây là điều Kiev không thể chấp nhận. Vòng luẩn quẩn này khiến mọi sáng kiến ngoại giao đều bế tắc.

Vì sao hòa bình khó đạt được?

Mâu thuẫn lợi ích cốt lõi: Nga muốn giữ đất, Ukraina muốn giành lại - không thể dung hòa.

Sự can dự của các cường quốc: Phương Tây muốn kiềm chế Nga, còn Moskva muốn khẳng định vị thế - cuộc chiến vượt ra ngoài khuôn khổ song phương.

Áp lực chính trị nội bộ: Lãnh đạo hai bên không thể "xuống thang" nếu không muốn đối mặt với khủng hoảng trong nước.

Thiếu lòng tin chiến lược: Lịch sử đàm phán thất bại tạo ra vòng xoáy ngờ vực.

Tính toán dài hạn: Cả hai bên đều tin rằng thời gian có thể đem lại lợi thế, do đó chưa sẵn sàng ngồi vào bàn đàm phán thực chất.

Triển vọng tương lai

Trong ngắn hạn, khả năng đạt được hòa bình toàn diện là rất thấp. Thay vào đó, kịch bản có thể xảy ra là:

Chiến tranh kéo dài: Hai bên tiếp tục giao tranh cục bộ,   chiến tuyến ít biến động lớn nhưng vẫn duy trì ác liệt.

 Thỏa thuận ngừng bắn tạm thời: Có thể xuất hiện một "lệnh ngừng bắn kiểu Triều Tiên" - tức là đình chiên nhưng không có hòa ước chính thức.

 Hòa bình thực sự: Chỉ có thể thành hiện thực nếu một bên thay đổi căn bản lập trường hoặc có sự tái cấu trúc lớn trong quan hệ quốc tế.

 Hòa bình giữa Nga và Ukraina là khát vọng của cộng đồng quốc tế, nhưng thực tế lại vô cùng khó khăn. Nguyên nhân chính là sự đối lập lợi ích chiến lược, mâu thuẫn về lãnh thổ, sự can dự của phương Tây và áp lực chính trị nội bộ. Trong bối cảnh hiện nay, triển vọng hòa bình toàn diện gần như không thể đạt được trong tương lai gần.

Tuy nhiên, lịch sử cho thấy không có cuộc chiến nào kéo dài mãi mãi. Sớm hay muộn, Nga và Ukraina vẫn sẽ phải đối thoại, bởi chiến tranh không chỉ gây thiệt hại khủng khiếp cho hai quốc gia mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến an ninh, kinh tế toàn cầu. Vấn đề đặt ra là, cái giá phải trả trước khi hòa bình đến sẽ lớn đến mức nào.