Toàn cảnh nước mỹ

Bối cảnh đặc biệt của cuộc gặp

Cuộc hội đàm giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Alaska (Alatca) được coi là một trong những sự kiện ngoại giao quan trọng nhất trong quan hệ Nga - Mỹ kể từ sau Chiến tranh Lạnh. Alaska, vùng đất từng thuộc Nga trước khi bán cho Hoa Kỳ năm 1867, mang tính biểu tượng đặc biệt cho cả hai bên: vừa nhắc nhớ đến lịch sử đan xen, vừa thể hiện địa thế chiến lược ở khu vực Bắc Cực - nơi đang nổi lên như một mặt trận cạnh tranh mới về năng lượng, vận tải và quân sự.

Bối cảnh trước hội đàm:

Quan hệ Nga - Mỹ đang ở mức thấp nhất kể từ sau khủng hoảng Ukraina 2014 và xung đột tại Syria.

Cạnh tranh địa chính trị toàn câu gay gắt, đặc biệt giữa Nga và phương Tây.

Mỹ muốn vừa kiềm chế Nga, vừa tìm kênh đối thoại để tránh nguy cơ xung đột trực tiếp.

Nga kỳ vọng phá thế cô lập, tìm kiếm hợp tác kinh tế - an ninh, và chứng minh vị thế cường quốc toàn cầu.

Trong bối cảnh đó, hội nghị tại Alaska được chuẩn bị kỹ lưỡng, được kỳ vọng sẽ mở ra "khoảng lặng chiến lược" giúp hai bên tái cân bằng quan hệ.

Những nội dung chính của hội đàm

An ninh và kiểm soát vũ khí hạt nhân

Một trong những trọng tâm của hội đàm là vấn đề an ninh chiến lược, đặc biệt là các hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân. Sau khi Hiệp ước INF (về tên lửa tầm trung) sụp đổ, và Hiệp ước START mới sắp hết hạn, nguy cơ chạy đua vũ trang giữa hai cường quốc hạt nhân lớn nhất thế giới gia tăng.

Hai nhà lãnh đạo đã thảo luận:

Gia hạn START-III, với các điều chính đế bao quát thêm loại vũ khí siêu vượt âm và vũ khí hạt nhân phi truyền thống.

Tăng cường cơ chế minh bạch, tái khởi động các nhóm làm việc song phương nhăm giảm nguy cơ hiểu lầm quân sự.

Thảo luận việc xây dựng "cơ chế cảnh báo sớm chung" để tránh sự cố hạt nhân trong bối cảnh công nghệ trí tuệ nhân tạo tham gia vào hệ thống quốc phòng.

Vấn đề Bắc Cực và Alaska

Alaska, với vị trí gần Nga, là cửa ngõ chiến lược ở Bắc Cực - nơi có trữ lượng dầu khí khổng lồ, đồng thời là tuyến hàng hải quan trọng khi băng tan. Putin và Trump bàn về:

Hợp tác khai thác năng lượng ở Bắc Cực theo nguyên tắc cùng có lợi, tránh để Trung Quốc chiếm ưu thế tuyệt đối.

Thiết lập "bộ quy tắc hành xử" tại vùng Bắc Cực để giảm thiểu xung đột quân sự

Tăng cường hợp tác nghiên cứu khoa học về biến đổi khí hậu, tan băng và môi trường sinh thái vùng cực.

Ukraina và Đông Âu

Dù còn nhiều khác biệt, nhưng hai bên đã thống nhất nguyên tắc:

Tìm kiếm giải pháp chính trị cho khủng hoảng Ukraina thông qua đối thoại trực tiếp Nga - Mỹ, kết hợp với các cơ chế châu Âu.

Nga cam kết xem xét giảm căng thắng tại miền Đông Ukraina, đổi lại Mỹ cân nhắc nới lỏng một số lệnh trừng phạt kinh tế.

Cơ chế "trung gian hòa giải mới" giữa Nga - Mỹ - EU được đề xuất.

Trung Đông và chống khủng bố

Nga và Mỹ khẳng định vai trò "đồng bảo trợ" trong tiến trình hòa bình Syria.

Thảo luận phối hợp chống khủng bố toàn cầu, đặc biệt là nguy cơ tái trỗi dậy cúa ISIS.

Hai bên thừa nhận tầm quan trọng của việc duy trì ổn định tại lran, đồng thời có sự khác biệt về thỏa thuận hạt nhân JCPOA.

Kinh tế - Thương mại

Mỹ mong muốn tăng xuất khẩu nông sản và công nghệ sang Nga.

Nga kỳ vọng được tiếp cận công nghệ năng lượng và máy móc hiện đại.

Hai bên thỏa thuận mở lại "Hội đồng Thương mại Nga - Mỹ", vốn bị gián đoạn nhiều năm.

Một số dự án hợp tác trong lĩnh vực vũ trụ, y tế, trí tuệ nhân tạo và chống biến đổi khí hậu được đưa ra.

Tổng thống Putin và Tổng thống Trump tại hội đàm. Ảnh: AFP

Thành công lớn của hội đàm

 Cuộc gặp được coi là bước ngoặt, giúp Nga - Mỹ vượt qua tình trạng đối đầu gay gắt. Lần đầu tiên sau nhiều năm, hai bên đạt được đồng thuận ở nhiều cấp độ, từ an ninh chiến lược đến hợp tác khu vực.

Tạo dựng cơ chế đối thoại thường xuyên

Hai bên đã thống nhất:

Thiết lập "Đường dây nóng Alaska" kết nối trực tiếp Nhà Trăng và Điện Kremlin.

Tố chức hội nghị thường niên Nga - Mỹ, thay phiên ở mỗi nước.

Thúc đẩy hợp tác Bắc Cực

Hội đàm giúp mở ra một "diễn đàn Bắc Cực Nga - Mỹ" nhằm phối hợp trong nghiên cứu khoa học, môi trường và kinh tế. Điều này giúp giảm thiếu nguy cơ cạnh tranh quân sự trực tiếp ở khu vực vốn rất nhạy cảm.

Tác động lan toả quốc tế

Châu Âu thở phào vì Nga - Mỹ đối thoại, giảm nguy cơ chiến tranh.

Trung Quốc theo dõi sát sao, bởi sự hợp tác Nga - Mỹ có thể ảnh hưởng đến thế cân bằng toàn cầu.

Các nước Trung Đông và châu Á - Thái Bình Dương lo ngại nhưng cũng hy vọng vào sự ổn định từ "song trụ quyền lực".

Thách thức và hạn chế

Khác biệt căn bản chưa thể hóa giải

Vấn đề Ukraina vẫn là "nút thắt chiến lược".

Mỹ lo ngại ảnh hưởng của Nga tại châu Âu và NATO.

Nga cảnh giác trước sự hiện diện quân sự của Mỹ ở Đông Âu.

Áp lực nội bộ

Tại Mỹ, nhiều nghị sĩ không muốn Trump nhượng bộ với Nga.

Tại Nga, Putin phải duy trì hình ảnh cứng răn, tránh để dư luận coi là "nhượng bộ phương Tây".

Sự can dự của các cường quốc khác

Trung Quốc không muốn Nga nghiêng về phía Mỹ, bởi điều này có thể phá vỡ thế liên kết Bắc Kinh - Moskva.

EU lo ngại bị gạt ra ngoài các tiến trình đối thoại Nga - Mỹ.

Ý nghĩa lâu dài của hội đàm Alaska

Biểu tượng hoà giải lịch sử

Việc lựa chọn Alaska - vùng đất từng thuộc Nga - mang tính biểu tượng mạnh mẽ: từ lịch sử đối đầu đến hiện tại hợp tác. Nó cho thấy cả hai cường quốc sẵn sàng "quay lại bàn cờ ngoại giao" để tìm giái pháp chung.

Khởi đầu cho trật tự đa cực linh hoạt

Cuộc gặp góp phần hình thành thế cân bằng mới: thay vì đối đầu toàn diện, Nga và Mỹ vừa cạnh tranh vừa hợp tác, tạo "không gian chiến lược linh hoạt" trong trật tự thế giới đa cực.

Định hình luật chơi tại Bắc Cực

Kết quả hội đàm giúp xác lập nguyên tắc mới cho Bắc Cực: không chỉ cạnh tranh, mà còn hợp tác để cùng khai thác tiềm năng. Đây có thể trở thành "mẫu hình quản trị quốc tế" mới.

Cơ hội cho Việt Nam và các nước vừa - nhỏ

Việt Nam và các nước Đông Nam Á có thể tận dụng sự hòa dịu Nga - Mỹ để mở rộng hợp tác kinh tế, năng lượng, và tranh thủ sự cân bằng quyền lực nhằm bảo đảm lợi ích quốc gia trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ - Trung gay gắt.

Cuộc hội đàm giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Alaska không chỉ là sự kiện ngoại giao, mà còn là thông điệp chính trị toàn cầu: ngay cả trong giai đoạn căng thắng nhất, hai cường quốc vẫn có thể tìm được "mẫu số chung".

Thành công lớn nhất là:

Tuy nhiên, chặng đường phía trước còn đầy thử thách, đòi hỏi cả hai bên duy trì thiện chí, vượt qua áp lực nội bộ và lợi ích cục bộ.

Alaska - từ vùng đất từng là dấu ấn chia ly - nay trở thành biểu tượng của sự hòa giải. Nếu duy trì được tình thân Alaska, thế giới có thể hy vọng vào một giai đoạn ổn định chiến lược mới, nơi Nga và Mỹ vừa cạnh tranh, vừa hợp tác, cùng định hình tương lai nhân loại.