Câu chuyện Đại sứ

Sau nhiều năm bất ổn, Philippines đang đối mặt với một loạt khủng hoảng chồng lớp: kinh tế kiệt quệ, bất mãn chính trị lan rộng, phân hóa xã hội sâu sắc, và một môi trường an ninh khu vực ngày càng căng thẳng. Mỗi yếu tố tự nó đã nguy hiểm; nhưng khi kết hợp lại, chúng tạo thành một "tổng hợp khủng hoảng" đẩy quần chúng xuống đường một cách dữ dội và có tổ chức. Dưới đây là phân tích sắc sảo các nguyên nhân cốt lõi.

1.Khủng hoảng kinh tế kéo dài: Sự bất lực trong điều hành vĩ mô

Điểm bùng phát đầu tiên là lạm phát cao liên tục, đặc biệt ở nhóm hàng hóa thiết yếu như gạo, thực phẩm, nhiên liệu. Khi giá gạo tăng đến mức kỷ lục, người nghèo - vốn chiếm tỷ lệ lớn trong cơ cấu dân số - bị đẩy đến giới hạn sinh tôn. Chính phú đưa ra nhiều lời hứa ổn định giá nhưng thực tế điều hành chậm chạp, thiếu quyết đoán, khiến lòng tin thị trường sụp đổ.Bên cạnh đó, thu nhập thực tế giảm mạnh.Mặc dù Philippines tuyên bố tăng trưởng kinh tế, nhưng đó là tăng trưởng không bao trùm: doanh nghiệp lớn thu lợi, còn người lao động đối mặt thất nghiệp, thiếu việc làm và lương thấp. Mâu thuẫn giữa "tăng trưởng trên giấy" và "đời sống thực tế" là ngòi nổ khiến người dân cảm thấy họ bị bỏ rơi trong chính nền kinh tế của mình.

Sự phụ thuộc vào kiều hối càng bộc lộ tính dễ tổn thương: suy giảm kinh tế toàn cầu dẫn đến giảm nguồn tiền gửi về, đẩy hàng triệu gia đình vào vòng xoáy bất ổn. Đây là nguyên nhân sâu xa khiến nhiều người coi chính phủ không đủ năng lực xây dựng một nền kinh tế tự chủ, bền vững.

2. Khủng hoảng quản trị và tham nhũng: Niềm tin vào nhà nước bị xói mòn nghiêm trọng

Biểu tình gia tăng không thể tách rời sự suy giảm mạnh mẽ niềm tin vào bộ máy công quyền. Philippines lâu nay bị cuốn trong vòng xoáy thân hữu - tham nhũng - chính trị gia tộc, khiến người dân cảm nhận rõ rệt một thực trạng: quyền lực phục vụ nhóm lợi ích hơn là vì lợi ích quốc gia.

Các dự án công thiếu minh bạch, thất thoát lớn, trong khi người dân phải oằn mình gánh chi phí sinh hoạt. Điều này khiến các tầng lớp xã hội nhìn nhận rằng: khủng hoảng kinh tế chỉ là bề nổi, gốc rễ nằm ở quản trị yếu kém và sự lỏng lẻo trong chống tham nhũng.

Ngoài ra, các chính sách an ninh cứng rắn - đặc biệt chiến dịch chống ma túy - dù có tác dụng răn đe tội phạm nhưng gây ra quá nhiều tranh cãi về nhân quyền. Những vụ việc dân thường thiệt mạng làm dấy lên cảm giác rằng nhà nước đang "bất cân xứng quyền lực" và thiếu kiểm soát trong thực thi pháp luật.

3.Căng thẳng Biển Đông: Nhân tố thúc đẩy chủ nghĩa dân tộc và sự phẫn nộ quần chúng

Nếu kinh tế và quản trị là yếu tố âm ỉ lâu dài, thì vấn đề Biển Đông đóng vai trò như chất xúc tác cực mạnh. Những vụ va chạm giữa lực lượng Philippines và Trung Quốc - sử dụng vòi rồng, đâm va, phong ta - khiến dư luận phẫn nộ và lan nhanh trên mạng xã hội.

Người dân cho rằng chính quyền chưa thể hiện lập trường đủ mạnh mẽ, chưa bảo vệ quyết liệt các ngư dân và đường tiếp tế chiến lược. Áp lực chủ quyền khiến các cuộc biểu tình mang màu sắc dân tộc chủ nghĩa, buộc chính quyền phải đối diện với yêu cầu: minh bạch chiến lược, tăng cường năng lực quốc phòng, và giảm lệ thuộc vào bảo trợ nước ngoài.

Đặc biệt, dư luận ngày càng nhạy cảm trước việc Philippines tăng cường hợp tác quân sự với Mỹ. Một bộ phận yêu cầu mạnh tay hơn với Trung Quốc; bộ phận khác lo ngại

Philippines trở thành điểm đối đầu trong cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung. Mâu thuẫn này làm chính trường thêm căng thẳng, và biểu tình trở thành kênh bộc lộ bất mãn.

4.Xã hội phân hóa sâu sắc: Tích tụ mâu thuẫn giai cấp

Khoảng cách giàu - nghèo ở Philippines ngày càng rộng. Tăng trưởng kinh tế chủ yếu đổ vào đô thị và tầng lớp tài phiệt, trong khi nông dân và người lao động không được hưởng lợi. Cải cách đất đai trì trệ nhiều thập niên, gây ra sự oán giận mãn tính ở khu vực nông thôn.

Trong đô thị, các nhóm nghề như tài xế, công nhân, giáo viên, y tá... liên tục đình công. Họ không còn tin vào lời hứa cải thiện phúc lợi mà đòi hỏi các biện pháp cụ thể. Tâng lớp trung lưu mới nổi, vốn kỳ vọng vào một tương lai ổn định, nay cũng bị đe dọa bởi lạm phát và lãi vay tăng cao, khiến bất mãn lan lên cả những nhóm vốn là trụ cột xã hội.

Sự bất mãn đồng loạt của nhiều tầng lớp tạo ra liên minh biểu tình hiếm có, khiến các cuộc xuống đường trở nên đa dạng, lan rộng và khó kiểm soát hơn.

5.Mạng xã hội - bộ khuếch đại bất mãn cực mạnh

Philippines thuộc nhóm quốc gia sử dụng mạng xã hội nhiều nhất thế giới. Điều này khiến:

• Thông tin tiêu cực lan truyền với tốc độ bùng nổ

• Các vụ việc nhỏ lập tức biến thành làn sóng phẫn nộ

• Tổ chức biểu tình dễ dàng hơn

• Mạng lưới xã hội dân sự có khả năng huy động nhanh

Chính quyền mất dần khả năng kiểm soát thông tin, trong khi người dân lại kiểm chứng được nhiều mặt trái của chính sách. Đây là điều kiện lý tưởng để biểu tình mở rộng thành phong trào

6. Philippines đang đối mặt khủng hoảng nhiều tầng

Những cuộc biểu tình lớn ở Philippines không đơn thuần là tập hợp phản ứng ngẫu nhiên. Đó là triệu chứng của khủng hoảng toàn diện: kinh tế suy yếu, bộ máy quản trị kém hiệu quả, xã hội phân tầng sâu sắc, an ninh vùng biển căng thẳng và niềm tin công chúng xuống thấp.

Philippines đang bước vào thời điểm mà mọi sai lầm chính sách đều có thể tạo thành cơn địa chấn chính trị - xã hội. Để ổn định bền vững, quốc gia này cần cải cách mạnh mẽ, minh bạch và dứt khoát hơn bao giờ hết.