Câu chuyện Đại sứ

Năm 2023 đánh dấu một chặng đường sôi động và rực rỡ của đối ngoại và ngoại giao Việt Nam với nhiều thành tựu nổi bật cả song phương lẫn đa phương, phát huy thế mới và lực mới, sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, củng cố vững chắc cục diện đối ngoại rộng mở, thuận lợi cho phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới.

Trước thềm năm mới Giáp Thìn 2024, Tạp chí Việt - Mỹ đã có buổi trao đổi với Chủ tịch Liên hiệp các Tổ chức Hữu nghị Việt Nam Phan Anh Sơn về những đóng góp của ngành ngoại giao nói chung và đối ngoại nhân dân nói riêng trong sự nghiệp phát triển của đất nước.

Năm 2023 là năm Việt Nam đón nhiều nguyên thủ quốc gia từ các cường quốc thế giới. Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam (Liên hiệp Hữu nghị) đã góp phần vào thành công của các chuyến thăm? Ông có thể chia sẻ kỷ niệm đáng nhớ nhất về việc tổ chức hoạt động gặp gỡ các đoàn cấp cao các nước? 

Chủ tịch Liên hiệp các Tổ chức Hữu nghị Việt Nam Phan Anh Sơn:

Năm 2023 có thể nói là một năm rất thành công mà nhiều người ví von là một năm “được mùa” của ngoại giao Việt Nam với việc đã đón gần 50 đoàn lãnh đạo các nước, tổ chức quốc tế tới thăm, tạo nên bước phát triển mới về chất trong cục diện đối ngoại và hội nhập quốc tế của nước ta. Cùng với đó, khuôn khổ quan hệ với nhiều đối tác được nâng lên tầm cao mới, tin cậy chính trị cao hơn, hợp tác ngày càng mở rộng, thực chất và hiệu quả hơn. Trên bình diện đa phương, vị thế và uy tín của Việt Nam ngày càng được nâng cao.

Trong số đoàn cấp cao các nước, đặc biệt phải kể đến chuyến thăm của nguyên thủ các quốc gia tới Việt Nam như chuyến thăm của Tổng thống Mỹ Joe Biden vào tháng 9/2023 đã đạt được kết quả vô cùng tốt đẹp với việc hai nước thống nhất nâng cấp quan hệ lên đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình, hợp tác và phát triển. Tiếp đến, Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam vào tháng 11/2023 và hai bên đã nhất trí xây dựng “cộng đồng chia sẻ tương lai”.

Cùng thời điểm đó là các chuyến thăm chính thức Việt Nam của Thủ tướng Vương quốc Campuchia Samdech Moha Bovor Thipadei Hun Manet với nhiều hoạt động quan trọng, góp phần củng cố và tạo dấu ấn mới trong quan hệ Việt Nam - Campuchia. Trước đó, tháng 6/2023, Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol đã có chuyến thăm mang nhiều dấu ấn đặc biệt trong năm đầu tiên hai nước triển khai quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện. Và nhiều đoàn cấp cao khác đã thăm Việt Nam với nhiều kết quả tốt đẹp.

Thành công của ngoại giao Việt Nam nói chung, các chuyến thăm của nguyên thủ các quốc gia tới Việt Nam nói riêng trong năm qua, Liên hiệp Hữu nghị vinh dự đóng góp một phần trong đó. Với vai trò là 1 trong 3 trụ cột của nền ngoại giao toàn diện, hiện đại của Việt Nam, Liên hiệp Hữu nghị đã tích cực tham gia đóng góp xây dựng chương trình, nội dung, cung cấp thông tin phục vụ chương trình làm việc của Lãnh đạo Việt Nam với Lãnh đạo các nước bạn. Đặc biệt, Liên hiệp Hữu nghịvinh dự được Đảng, Nhà nước tín nhiệm giao tổ chức một số hoạt động trong khuôn khổ các hoạt động chính thức của các đoàn cấp cao nước bạn thăm Việt Nam.

Nổi bật nhất là trong chuyến thăm cấp Nhà nước của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình đến Việt Nam từ ngày 12 – 13/12 vừa qua, Liên hiệp được giao chủ trì tổ chức hoạt động “Gặp gỡ nhân sỹ hữu nghị và thế hệ trẻ Việt Nam - Trung Quốc” với sự tham dự của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cùng khoảng 400 nhân sỹ, trí thức, thanh niên Việt Nam và Trung Quốc. Hoạt động đã nhận được sự quan tâm rất lớn của dư luận quốc tế, báo chí trong và ngoài nước bởi tầm quan trọng, quy mô và tính chất đặc biệt.

Chủ tịch Liên hiệp các Tổ chức Hữu nghị Việt Nam Phan Anh Sơn

Năm 2023 đã xác lập một dấu mốc quan trọng trong quan hệ Việt - Mỹ khi hai nước nâng cấp quan hệ lên đối tác chiến lược toàn diện. Ông đánh giá thế nào về những đóng góp của ngoại giao nhân dân với sự phát triển và nâng cấp của quan hệ Việt - Mỹ trong suốt thời gian qua?

Chủ tịch Liên hiệp các Tổ chức Hữu nghị Việt Nam Phan Anh Sơn:

Kể từ khi Việt Nam và Mỹ bình thường hoá và thiết lập quan hệ ngoại giao vào ngày 12/7/1995, hai nước đã cùng nhau khép lại quá khứ, cùng nhau hàn gắn vết thương chiến tranh, hướng tới một tương lai hoà bình, hữu nghị và hợp tác. Ngày 25/7/2013, quan hệ hai nước thêm rộng mở khi Việt Nam và Hoa Kỳ chính thức thiết lập khuôn khổ “Đối tác toàn diện”, mở ra nhiều cơ hội hợp tác sâu, rộng, thực chất và hiệu quả giữa hai nước. Mười năm sau, ngày 10/9/2023, Việt - Mỹ đã nâng cấp quan hệ lên một tầm cao mới với Đối tác chiến lược toàn diện vì hoà bình, hợp tác và phát triển bền vững.

Cùng với những giai đoạn phát triển quan hệ hai nước, Đối ngoại nhân dân (ĐNND) đã có những đóng góp đáng kể vào thúc đẩy quá trình bình thường hoá và đưa mối quan hệ Việt - Mỹ đi vào giai đoạn phát triển cả chiều rộng và chiều sâu, cụ thể:

Các hoạt động hoà bình, đoàn kết, hữu nghị, giao lưu văn hoá, tăng cường mở rộng đối tác góp phần đáng kể trong việc xây dựng, củng cố tình cảm hữu nghị, đoàn kết, hợp tác nhân dân, làm cho nhân dân Mỹ hiểu rõ hơn về đất nước, truyền thống và con người Việt Nam, chính sách đối nội, đối ngoại của Đảng và Nhà nước, những thành tựu của công cuộc đổi mới của Việt Nam; xây dựng, củng cố tình cảm hữu nghị, hợp tác của nhân dân Mỹ với nhân dân Việt Nam; truyền đi thông điệp về đất nước và con người Việt Nam hoà hiếu, yêu chuộng hoà bình, sẵn lòng cùng nhân dân Mỹ nói riêng và nhân dân thế giới nói chung tạo dựng một môi trường quốc tế hoà bình, ổn định, hợp tác và phát triển. Thông qua ĐNND với Mỹ, chúng ta cũng tranh thủ kêu gọi sự đoàn kết, ủng độ, giúp đỡ của nhân dân và Chính phủ Mỹ đối với công cuộc đấu tranh bảo vệ những quyền lợi thiết thân của Việt Nam.

Khắc phục hậu quả chiến tranh và hoà giải: Hoạt động khắc phục hậu quả chiến tranh và hoà giải thể hiện rõ nét nhất tinh thần “gác lại quá khứ, hướng tới tương lai”, đồng thời cũng là cầu nối giúp xây dựng mối quan hệ giữa các thế hệ tiếp nối (thế hệ sau chiến tranh, thế hệ trẻ) của hai nước.

Liên hiệp Hữu nghị đã đón, tổ chức hoạt động cho nhiều đoàn cá nhân, tổ chức cựu chiến binh Mỹ sang Việt Nam triển khai các chương trình hỗ trợ nhân đạo cho nạn nhân bom mìn, nạn nhân da cam/dioxin, người khuyết tật, nạn nhân thiên tai, người dân cở các vùng sâu, vùng dân tộc thiểu số, hỗ trợ rà phá bom mìn/vật liệu chưa nổ ở các địa phương vốn là chiến trường trọng điểm; cung cấp thông tin giúp tìm kiếm, quy tập hài cốt liệt sỹ và trao lại các kỷ vật chiến trường của bộ đội ta trong chiến đấu; (ii) Liên hiệp Hữu nghị qua tiếp đón, làm việc với các bạn bè, đối tác Mỹ đã chủ động cung cấp thông tin, hình ảnh mới về một đất nước Việt Nam yên bình, yêu chuộng hòa bình, năng động, phát triển, có truyền thống văn hoá tốt đẹp, triết lý vị tha, “gác lại quá khứ, hướng về tương lai”, “muốn làm bạn với tất cả các nước”, trở thành “đối tác tin cậy” cùng phát triển…

Nhiều cựu binh hay con cái, thân nhân tử sĩ Mỹ từ chỗ thấu hiểu sự thật quá khứ đã đi đến những việc cụ thể giúp Việt Nam khắc phục hậu quả chiến tranh, đem lại hiệu ứng tốt về hoà giải sâu rộng. Ngoài ra, Liên hiệp Hữu nghị đã tham dự một số hội thảo, toạ đàm trực tuyến và trực tiếp (tại Mỹ) do Viện Hòa bình Mỹ (USIP) tổ chức trong khuôn khổ Chương trình “Sáng kiến Hoà giải và Di sản Chiến tranh Việt Nam”. Tháng 9/2023 vừa qua, tại Washington, DC, Liên hiệp và USIP cũng đã ký kết Bản ghi nhớ (MOU) về hợp tác triển khai các hoạt động hoà bình, hoà giải, khắc phục hậu quả chiến tranh ở Việt Nam.

Kênh quan hệ với các tổ chức phi chính phủ (TCPCP) Mỹ đã trở thành một hình thức ngoại giao nhân dân đặc biệt. Ngoài việc tranh thủ được nguồn lực phát triển kinh tế, xã hội, đây còn là một kênh quan trọng trong vận động ủng hộ cho các chủ trương, chính sách, đường lối phát triển và các sự kiện chính trị lớn của Việt Nam.

Hiện có tổng số 119 TCPCP Mỹ trong tổng số 436 TCPCPNN đang hoạt động tại Việt Nam, tổ chức hàng trăm chương trình, dự án viện trợ trên nhiều lĩnh vực như: y tế, giáo dục, giải quyết các vấn đề xã hội, bảo vệ tài nguyên môi trường, hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng, tăng cường năng lực quản lý kinh tế - xã hội, rà phá bom mìn, vật liệu chưa nổ, hỗ trợ nạn nhân da cam, người khuyết tật.

Các tổ chức, đơn vị thành viên của Liên hiệp Hữu nghị (Ban Điều phối viện trợ nhân dân PACCOM, Ủy ban Hòa bình Việt Nam, Hội Việt-Mỹ) thông qua kết nối quan hệ, vận động các TCPCP, các tổ chức xã hội, phi lợi nhuận, tổ chức nhân dân ở Mỹ để thu hút sự hỗ trợ, viện trợ phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, đồng thời các TCPCP, tổ chức xã hội, tổ chức nhân dân ở Mỹ đã đóng góp đáng kể vào việc nâng cao hiểu biết và mở rộng quan hệ giữa nhân dân hai nước, tích cực ủng hộ Việt Nam trong những vấn đề quốc tế mà Việt Nam tham gia; hỗ trợ Việt Nam giải quyết các vấn đề chất độc da cam, người khuyết tật, đóng góp vào báo cáo Kiểm điểm định kỳ phổ quát (UPR) của Hội đồng nhân quyền Liên hợp quốc, lên tiếng ủng hộ Việt Nam trong bảo vệ chủ quyền biển đảo…

Đối thoại về dân chủ, nhân quyền và tự do tôn giáo: Cùng với nỗ lực của hai chính phủ trong đối thoại về những điểm khác biệt, nhất là về dân chủ - nhân quyền – tôn giáo, quan hệ nhân dân hai nước cũng đã đóng góp một cách tích cực, thẳng thắn và cởi mở thông qua các cơ chế hợp tác, đối thoại không chính thức, giúp tăng cường hiểu biết lẫn nhau, giải toả khúc mắc, thu hẹp khác biệt về quan điểm và nhận thức của mỗi bên trong lĩnh vực này.

Liên hiệp Hữu nghị thông qua triển khai các Biên bản Ghi nhớ với Viện Liên kết toàn cầu (IGE) của Mỹ, đã đón nhiều đoàn quan sát viên và học giả quốc tế vào tìm hiểu thực tế tình hình tự do tôn giáo ở các địa phương của Việt Nam; phối hợp với các viện nghiên cứu, trường đại học của Việt Nam tổ chức trao đổi thông tin ngắn hạn về tôn giáo và chính sách tôn giáo, các toạ đàm, hội thảo quốc tế về tôn giáo và pháp quyền, về các vấn đề an ninh tôn giáo và xã hội; phối hợp xuất bản các ấn phẩm về tôn giáo... Hoạt động này đã đóng góp tích cực vào mục tiêu tăng cường lòng tin chiến lược giữa Việt Nam và Mỹ, thể hiện tinh thần sẵn sàng đối thoại cởi mở trong vấn đề nhân quyền, tôn giáo, tăng cường sự hiểu biết chung giữa hai bên trong vấn đề vốn có nhiều khác biệt giữa các nước trên thế giới. Tháng 11/2023 vừa qua, tại Hà Nội, Liên hiệp Hữu nghị đã tổ chức Lễ ký Bản ghi nhớ lần thứ 4, giai đoạn 2023 – 2028 giữa Hội Việt - Mỹ và IGE.

Có thể khẳng định, trong suốt thời gian qua, sự phát triển quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa nhân dân Việt – Mỹ đã đạt được nhiều kết quả tích cực, tạo nền tảng xã hội thuận lợi, củng cố tình hữu nghị giữa nhân dân hai nước, tăng cường sự tin cậy, góp phần phát triển và nâng cấp quan hệ Việt - Mỹ lên đối tác chiến lược toàn diện.

Năm 2023 là một năm bội thu của ngoại giao Việt Nam

PV: Trong bài phát biểu của Tổng thống Mỹ Joe Biden với báo chí sau khi kết thúc hội đàm với Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, ông Biden đã nhắc đến “sẽ tăng cường hoạt động giao lưu nhân dân, vì đây là trọng tâm của mối quan hệ giữa Việt Nam – Hoa Kỳ”. Vậy với việc quan hệ hai nước đã nâng tầm, ngoại giao nhân dân nói chung và ngoại giao nhân dân Việt - Mỹ nói riêng cần có những bước chuyển mình như thế nào để thúc đẩy quan hệ hai nước tiếp tục phát triển?

Chủ tịch Liên hiệp các Tổ chức Hữu nghị Việt Nam Phan Anh Sơn:

Đại hội đảng toàn quốc lần thứ XIII và Chỉ thị 12 của Ban Bí thư nhấn mạnh chủ trương đối ngoại độc lập tự chủ, hội nhập và đa phương, đa dạng hoá các quan hệ quốc tế, phát huy sức mạnh tổng hợp của các kênh đối ngoại, trong đó ĐNND là một trong ba trụ cột, cùng đối ngoại đảng và ngoại giao nhà nước. Nhận thức được vai trò, trách nhiệm được Đảng giao phó cũng như tầm quan trọng của giao lưu nhân dân trong quan hệ Việt - Mỹ, để tiếp tục đóng góp cùng với đối ngoại đảng và ngoại giao nhà nước trong việc thúc đẩy quan hệ hai nước Việt Nam và Mỹ, ĐNND Việt - Mỹ thời gian tới cần:

- Thứ nhất, tiếp tục củng cố và tăng cường mạng lưới bạn bè truyền thống, bao gồm cả kết nối với các thế hệ tiếp theo (cũng là để thể hiện sự coi trọng, tri ân và thủy chung).

- Thứ hai, từng bước mở rộng, đa dạng hoá mạng lưới đối tác, phù hợp với đà phát triển quan hệ hai nước và chủ trương đối ngoại của ta, dựa trên tinh thần mới là sự chia sẻ, đan xen lợi ích, kết hợp với truyền thống tình cảm, hữu nghị.

- Thứ ba, quán triệt phương châm “chủ động, linh hoạt, sáng tạo” trong hoạt động hợp tác và kết nối với các đối tác, chủ động kết nối với các đối tác, tổ chức và cá nhân có nhu cầu, thiện cảm và coi trọng hợp tác Việt Nam, tranh thủ các tổ chức, cá nhân có uy tín và có thể làm cầu nối mở rộng quan hệ.

- Thứ tư, mở rộng kết nối trong nước với các hội bạn bè cùng quan tâm và đang có những hợp tác với Mỹ, để chia sẻ, phối hợp và tăng sức cộng hưởng (như với các hội, hiệp hội: xúc tiến điện ảnh, văn học nghệ thuật, khoa học kỹ thuật, hội nhạc sĩ, nhà văn, cựu chiến binh…).

- Thứ năm, tăng cường vận động viện trợ phi chính phủ Mỹ một cách hiệu quả, góp phần thực hiện mục tiêu chung về phát triển kinh tế - xã hội, gắn kết công tác vận động các TCPCP Mỹ với mục tiêu chính trị - đối ngoại và công tác hoà bình, đoàn kết, hữu nghị.

- Thứ sáu, đổi mới mạnh mẽ, nâng cao hiệu quả công tác nghiên cứu, tham mưu, thông tin đối ngoại theo kênh nhân dân, góp phần nâng cao nhận thức của các tầng lớp nhân dân về quan hệ đối ngoại Việt - Mỹ, tăng cường hiểu biết tích cực của nhân dân Mỹ về Việt Nam và quan hệ của Việt Nam với Mỹ, vận động sự ủng hộ rộng rãi của bạn bè, đối tác Mỹ đối với chính sách đối nội, đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta trong bảo vệ, xây dựng và phát triển đất nước.

Xin cảm ơn ông!