Quan hệ Việt Mỹ

Tại buổi Hội thảo “30 năm quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ: Thành tựu và Triển vọng” được tổ chức vào ngày 2/10 vừa qua, các học giả, nhà nghiên cứu, nhà ngoại giao của Mỹ và Việt Nam đã có cơ hội cùng nhau đánh giá, thảo luận về những nội dung quan trọng trong hợp tác song phương dưới tư cách là các Đối tác Chiến lược toàn diện.

Buổi Hội thảo "30 năm quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ: Thành tựu và Triển vọng" với sự điều phối của VUFO. (Ảnh: Đinh Hòa)

Phát biểu tại phiên họp, đại biểu 2 nước liên tục nhấn mạnh tầm quan trọng của mối quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ, đặc biệt là trong bối cảnh thế giới và khu vực hiện nay. Đồng thời khẳng định quan điểm “Quan hệ Đối tác Chiến lược Toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ đã trở thành hình mẫu tiêu biểu trong quan hệ quốc tế” của Chủ tịch nước Lương Cường.

Bên cạnh việc ghi nhận, đánh giá cao những thành tựu mà cả 2 nước đã đạt được trên nhiều lĩnh vực hợp tác suốt 30 năm qua, các học giả đã thẳng thắn trao đổi, đặt ra những câu hỏi, vấn đề thảo luận bao trùm lấy 10 trụ cột trong quan hệ song phương.

Vốn là nền tảng trong quan hệ giữa Việt Nam – Hoa Kỳ, góp phần không nhỏ cho quá trình hòa giải, hàn gắn và xây dựng lòng tin giữa 2 nước, các dự án hợp tác nhằm khắc phục hậu quả chiến tranh cũng là một trong số những chủ đề nóng trong phiên thảo luận. Đồng thời đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của Mỹ đối với công tác này tại Việt Nam.

Phát biểu dưới tư cách Chủ tịch Tổ chức Cựu chiến binh vì hòa bình của Mỹ tại Việt Nam (VFP 160) và thành viên dự án RENEW - chương trình hợp tác giữa chính quyền tỉnh Quảng Trị và các tổ chức phi chính phủ quốc tế, nhằm giảm thiểu thương vong do bom mìn chưa nổ còn sót lại sau chiến tranh - Cựu chiến binh Mỹ Chuck Searcy nhận định:

Hiện nay trọng tâm chính trong công tác khắc phục hậu quả chiến tranh, nhất là việc rà phá bom mìn, vật liệu chưa nổ cần tập trung vào khu vực miền Trung Việt Nam, bao gồm các tỉnh: Quảng Trị, Quảng Bình, Thừa Thiên Huế và các khu vực bị ô nhiễm nặng nề bởi chất độc và các vật liệu nổ mà Mỹ từng sử dụng. Bên cạnh đó phải đặt việc kiểm soát tình hình, đảm bảo người dân được an toàn; dạy thế hệ trẻ cách tự bảo vệ bản thân, gia đình và chăm sóc những người bị thương do bom mìn làm mục tiêu hướng tới trong tương lai.

Ông khẳng định công tác rà phá bom mìn, vật liệu chưa nổ ở Việt Nam hiện nay đã phát triển mạnh mẽ. Trước đây, dự án RENEW mỗi năm ghi nhận khoảng 80 vụ tai nạn trong lúc thực hiện rà phá bom mìn, tuy nhiên 6 năm trở lại đây, chỉ tính riêng tỉnh Quảng Trị đã không có quá 3 vụ tai nạn. Đây là một bước nhảy vọt lớn, khẳng định sức mạnh và khả năng quản lý, điều hành của nước ta trên lĩnh vực này.

Ông Chuck Searcy, Chủ tịch Tổ chức Cựu chiến binh vì hòa bình của Mỹ tại Việt Nam phát biểu ý kiến trong phiên thảo luận. (Ảnh: Đinh Hòa)

Theo vị cựu chiến binh Mỹ đánh giá, Việt Nam có một lợi thế mà không quốc gia nào kể cả Hoa Kỳ có được, đó là: “không có kẻ thù”. Với lợi thế này, ông đã đưa ra quan điểm rằng: Việt Nam có thể xem xét tới việc cử các đơn vị rà phá mìn được đào tạo bài bản và trang bị đầy đủ để hỗ trợ các khu vực chịu ảnh hưởng lớn bởi bom, mìn hiện tại như: Ukraine, Gaza hay Syria như 1 chính sách đối ngoại và cơ hội hợp tác nhân đạo, giúp các quốc gia khác có được những kết quả giống như nước ta đã đạt được trên phương diện này.

Về phía Việt Nam, các đại biểu đánh giá cao sự ủng hộ của chính phủ và Quốc hội Mỹ trong xử lý chất độc da cam/dioxin tại sân bay Biên Hòa (Đà Nẵng) cùng các chương trình hỗ trợ nạn nhân da cam từ trước tới nay. Tuy nhiên với khoảng 49,3 triệu lít chất da cam mà quân đội Mỹ rải xuống môi trường Việt Nam khiến nước ta phải đối diện với những thiệt hại nặng nề, gây ra thảm họa da cam chưa từng có trong lịch sử loài người.

Theo số liệu từ Bộ Quốc phòng Việt Nam, hiện nay gần 17% diện tích đất nước ta vẫn bị ô nhiễm bởi các chất độc hóa học do quân đội Mỹ rải xuống, trong đó chịu ảnh hưởng nặng nề nhất là khu vực miền Trung và miền Nam, đặc biệt là khu vực từ Đà Nẵng trở vào.

Với số lượng lớn chất độc da cam/dioxin mà Hoa Kỳ sử dụng trong chiến tranh đã khiến cho khoảng 4,8 triệu người Việt Nam bị phơi nhiễm, gây ra thảm họa tàn khốc với sức khỏe và sinh mạng con người nơi đây. Những đối tượng phải chịu ảnh hưởng của chất độc này đã kéo dài qua tận 3 thế hệ và thậm chí còn đang có xu hướng xuất hiện ở thế hệ thứ 4.

Phát biểu về thực trạng trên, Trung tướng Nguyễn Hữu Chính, Chủ tịch Hội nạn nhân chất độc da cam Việt Nam cho rằng: “Những nạn nhân chất độc da cam/dioxin chính là những người nghèo nhất trong những người nghèo và đau khổ nhất trong những người đau khổ”.

Trung tướng Nguyễn Hữu Chính, Chủ tịch Hội nạn nhân chất độc da cam Việt Nam phát biểu ý kiến tại phiên thảo luận. (Ảnh Đinh Hòa)

Ông khẳng định quan điểm của mình, đề nghị phía Mỹ phải có trách nhiệm với hậu quả do quân đội của mình đã gây ra trong chiến tranh năm xưa. Đồng thời kêu gọi cả 2 bên, nhất là Hoa Kỳ phải tăng cường hợp tác khắc phục hậu quả, giải quyết trên nền tảng “khép lại quá khứ, vượt qua khác biệt, phát huy tương đồng, hướng tới tương lai”.

Đáp lại những quan điểm từ phía Việt Nam, Tiến sĩ Satu Limaye, Phó Chủ tịch Trung tâm Đông - Tây khẳng định: việc đảm bảo trách nhiệm trong xử lý, khắc phục hậu quả chiến tranh rất quan trọng đối với việc xây dựng lòng tin trong mối quan hệ giữa 2 nước. Tuy nhiên ông cũng nói rõ chúng ta đang dần bước vào thời kỳ mới, thời kỳ mà những thế hệ kế tiếp có thể sẽ không còn xem việc khắc phục hậu quả chiến tranh năm xưa là cơ sở đặt niềm tin. Lý do đơn giản bởi vì thế hệ này đã cách quá xa so với lịch sử, không còn có sự kết nối quá mạnh mẽ với lĩnh vực này. 

Ông James Carouso, Cố vấn cấp cao CSIS (thứ nhất từ bên trái qua) và TS. Satu Limaye, Phó Chủ tịch Trung tâm Đông - Tây (thứ hai từ bên trái qua) trả lời về vấn đề khắc phục hậu quả chiến tranh. (Ảnh: Đinh Hòa)

Cũng như ý kiến trên của Tiến sĩ Satu, ông James Carouso, Cố vấn cấp cao của Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) phát biểu: Các cựu chiến binh trong Quốc hội Mỹ, đặc biệt là John McCain và John Kerry cũng tức là những người đã thúc đẩy Hoa Kỳ thừa nhận trách nhiệm chính trị của mình đối với hậu quả chiến tranh ở Việt Nam đang dần rời khỏi chính trường. Và chắc chắn điều này sẽ làm ảnh hưởng không nhỏ tới các vấn đề mà Trung tướng Nguyễn Hữu Chính cũng như các đại biểu 2 bên đã thảo luận bên trên.

Cả 2 đều cho rằng công tác khắc phục hậu quả chiến tranh trong tương lai có thể sẽ gặp nhiều khó khăn, nhất là khi ngân sách cũng như sự tham gia, sự quan tâm của quốc tế dành cho lĩnh vực này ngày càng bị thu hẹp.