Việt Nam đất nước con người

Cách đây tròn 80 năm, ngày 19-8-1945, ngọn lửa cách mạng đã bùng lên tại Hà Nội, nơi sức mạnh của lòng dân hòa quyện cùng sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và Bác Hồ vĩ đại đã viết nên trang sử vàng chói lọi.

Cuộc khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 thành công tại Hà Nội có ý nghĩa quyết định, tạo thế và lực để Tổng khởi nghĩa giành thắng lợi trên phạm vi cả nước.

Ngày nay, sức mạnh quật khởi và những bài học từ Cách mạng Tháng Tám vẫn còn nguyên giá trị, là hành trang và động lực cho Hà Nội tiên phong cùng cả nước viết tiếp những trang sử vẻ vang trong kỷ nguyên mới của dân tộc. 

THẮNG LỢI CỦA BẢN LĨNH, TRÍ TUỆ VÀ TINH THẦN SÁNG TẠO

Thăng Long - Hà Nội nghìn năm văn hiến và anh hùng, không chỉ là vùng "địa linh, nhân kiệt", nơi lắng hồn núi sông ngàn năm, mà còn là cái nôi của cách mạng từ đầu thế kỷ XX. Tổ chức đầu tiên của Hội Thanh niên cách mạng và chi bộ đầu tiên của Đảng được thành lập tại đây. Đảng bộ Hà Nội còn vinh dự được thành lập sớm nhất cả nước vào ngày 17-3-1930, chỉ 45 ngày sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời.

Trước khi lập nên kỳ tích lịch sử ngày 19-8-1945, Hà Nội đã trải qua 15 năm kiên cường đấu tranh ở ngay sào huyệt của kẻ thù. Đảng bộ Hà Nội dù liên tiếp bị đàn áp, khủng bố; nhưng với bản lĩnh kiên cường và ý chí sắt đá, lớp này ngã xuống, lớp khác lại đứng lên, tổ chức bị phá nhanh chóng được thành lập lại. Những cao trào cách mạng 1930-1931, 1936-1939 và 1939-1945 đã tôi luyện ý chí bất khuất của Đảng bộ và nhân dân Thủ đô.

Với vị trí địa - chính trị đặc biệt quan trọng, Hà Nội luôn được Trung ương Đảng và Xứ ủy Bắc Kỳ xác định là địa bàn chiến lược trọng yếu, thường xuyên lãnh đạo, chỉ đạo phong trào cách mạng. Nhiều cán bộ giàu kinh nghiệm, giỏi tổ chức, nắm chắc thực tiễn đã được tăng cường cho Hà Nội để xây dựng lực lượng và trực tiếp chỉ đạo khởi nghĩa. Dưới sự lãnh đạo của Trung ương Đảng và Xứ ủy Bắc Kỳ, Đảng bộ Hà Nội đã chuẩn bị chu đáo về mọi mặt, sẵn sàng chớp thời cơ ngàn năm có một khởi nghĩa giành chính quyền.

Với tầm nhìn chiến lược và nghệ thuật lãnh đạo tài tình, Đảng đã xác định rõ kẻ thù chính, khai thác sâu mâu thuẫn trong hàng ngũ địch. Sau khi Nhật đảo chính Pháp (9-3-1945), Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã kịp thời ra Chỉ thị "Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta". Thực hiện chỉ thị này, Đảng bộ Hà Nội đã đẩy mạnh phong trào đấu tranh kháng Nhật cứu nước. Đảng bộ cũng tích cực đấu tranh chính trị, tư tưởng, vạch trần bộ mặt giả dối của phát xít Nhật và tay sai, đồng thời thành lập nhiều tổ chức cứu quốc trong công nhân, nông dân, thanh niên, phụ nữ, học sinh. Các tờ báo "Cứu quốc", "Cờ Giải phóng" được xuất bản để tuyên truyền, nâng cao ý chí cách mạng của quần chúng. Bên cạnh đó, Đảng bộ Hà Nội gấp rút mở nhiều lớp huấn luyện cán bộ chính trị, quân sự, phát động phong trào quyên góp, gây quỹ để sản xuất và mua sắm vũ khí. Đặc biệt, Đảng bộ đã kịp thời lãnh đạo nhân dân phá kho thóc của Nhật để cứu đói, tạo cơ sở vững chắc cho Tổng khởi nghĩa.

Qua các phong trào đấu tranh, lực lượng cách mạng ở Hà Nội ngày càng phát triển mạnh mẽ. Dù chỉ có khoảng 50 đảng viên, nhưng Đảng bộ Hà Nội được tổ chức chặt chẽ, với đội ngũ cán bộ kiên trung, có năng lực lãnh đạo tổ chức quần chúng, trở thành nòng cốt lãnh đạo cách mạng. Cùng với đó, hàng chục vạn quần chúng nhân dân được giác ngộ luôn tin tưởng, đoàn kết, sẵn sàng vùng lên giành chính quyền.

Đêm 13-8-1945, Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc ra Quân lệnh số 01 hạ lệnh Tổng khởi nghĩa. Chiều 15-8-1945, Xứ ủy Bắc Kỳ quyết định thành lập Ủy ban Quân sự cách mạng Hà Nội (Ủy ban Khởi nghĩa) do đồng chí Nguyễn Khang làm Chủ tịch. Ngày 17-8-1945, lực lượng Việt Minh đã biến diễn đàn của chính phủ Trần Trọng Kim thành cuộc mít tinh tuyên truyền cách mạng, kêu gọi toàn dân Tổng khởi nghĩa. Từ kinh nghiệm này, Ủy ban Khởi nghĩa quyết định tiến hành khởi nghĩa vào ngày 19-8-1945 bằng cách tổ chức mít tinh, rồi biến thành tuần hành vũ trang, chiếm các cơ quan trọng yếu. Sáng 19-8-1945, các đội tự vệ, nhân dân từ nội và ngoại thành nườm nượp kéo về Nhà hát Lớn Hà Nội, khí thế cách mạng dâng cao cuồn cuộn.

Đúng 11 giờ ngày 19-8-1945, cuộc mít tinh lớn diễn ra trước Nhà hát Lớn Hà Nội, sau đó nhanh chóng chuyển thành cuộc biểu tình, tuần hành thị uy. Lực lượng vũ trang tỏa đi chiếm Phủ Khâm sai, Tòa thị chính, Kho bạc, Bưu điện, Sở Cảnh sát, Trại Bảo an binh... Trước khí thế cách mạng sục sôi, quân Nhật hoang mang và buộc phải án binh bất động sau cuộc đàm phán khôn khéo của Việt Minh. Tối 19-8-1945, các cơ quan trọng yếu của triều đình Bảo Đại tại Hà Nội đã về tay cách mạng. Ngày hôm sau, chính quyền cách mạng được thành lập và ra mắt tại Bắc Bộ Phủ, đánh dấu sự sụp đổ hoàn toàn của chế độ thực dân - phong kiến tại Hà Nội.

Ngày 2-9-1945, hơn nửa triệu đồng bào có mặt tại Quảng trường Ba Đình lịch sử lắng nghe Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đánh dấu một kỷ nguyên mới của dân tộc, kỷ nguyên độc lập, tự chủ. Từ một thành phố chịu ách đô hộ, nơi thực dân đặt trung tâm cai trị, Hà Nội đã trở thành Thủ đô của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á.

Đánh chiếm Bắc Bộ Phủ - Tổng khởi nghĩa giành chính quyền tại Hà Nội tháng 8/1945. (Nguồn: Ảnh tư liệu TTXVN)