Khoa học công nghệ

Trong bối cảnh bùng nổ của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và sự phát triển mạnh mẽ của các nền tảng số toàn cầu, không gian mạng đã trở thành một bộ phận quan trọng của đời sống xã hội.

Tuy nhiên, cùng với những lợi ích vượt trội, môi trường trực tuyến cũng đang bị các thế lực thù địch, tổ chức phản động và cá nhân cơ hội lợi dụng để truyền bá thông tin sai lệch, xuyên tạc đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, kích động chống phá, gây nhiễu loạn dư luận.

Những hành vi này ngày càng tinh vi, phức tạp, có tổ chức và được lan truyền rộng rãi trên các nền tảng nước ngoài như Facebook, YouTube, TikTok, X (Twitter), cũng như các trang blog cá nhân, diễn đàn ẩn danh. Thực tế đó đặt ra yêu cầu cấp bách phải sửa đổi, bổ sung Luật An ninh mạng và hoàn thiện hệ thống pháp luật để có đủ chế tài xử lý những hành vi lợi dụng không gian mạng nhằm chống phá Nhà nước.

Thực trạng lợi dụng mạng xã hội để xuyên tạc, chống phá

Những năm gần đây, tình trạng phát tán thông tin sai lệch, bịa đặt về lãnh đạo Đảng, Nhà nước, xuyên tạc chủ trương, chính sách, thổi phồng các vấn đề xã hội đã trở thành vấn đề nhức nhối. Nhiều trang mạng núp bóng “diễn đàn độc lập”, “kênh bình luận chính trị”, “nhà báo công dân” để phát tán video, bài viết xuyên tạc thực tế, bóp méo sự thật, thậm chí dựng chuyện hoàn toàn để lôi kéo người nhẹ dạ. Mục tiêu của họ là tạo sự hoài nghi, làm mất lòng tin của nhân dân đối với chế độ, gây rối trật tự xã hội, tác động tiêu cực đến ổn định chính trị.

Các đối tượng phản động ở nước ngoài cũng tận dụng tính lan truyền nhanh của mạng xã hội để tổ chức “chiến dịch truyền thông đen”, phối hợp đồng loạt đăng tải nội dung kích động bạo lực, kêu gọi tụ tập trái phép, gây rối an ninh trật tự. Đặc biệt, dạng nội dung “giật tít câu view”, “bình luận suy diễn”, “phỏng đoán vô căn cứ” xuất hiện tràn lan, khiến người dân khó phân biệt thật – giả.

Điều đáng lo ngại hơn là sự phối hợp giữa các nền tảng nước ngoài và thuật toán đề xuất, khiến các nội dung tiêu cực dễ lan tỏa hơn nội dung chính thống. Từ đó, các trang chống phá Nhà nước dễ dàng tiếp cận hàng triệu người trong thời gian rất ngắn.

Những hạn chế của pháp luật hiện hành

Mặc dù Luật An ninh mạng 2018, Bộ luật Hình sự và các nghị định liên quan đã tạo hành lang pháp lý quan trọng, nhưng trước tốc độ phát triển và thủ đoạn ngày càng phức tạp của tội phạm mạng, pháp luật hiện hành bộc lộ một số hạn chế:

1. Chưa đủ chế tài mạnh với nền tảng mạng xã hội nước ngoài

Các nền tảng lớn như Facebook, YouTube, TikTok phần lớn đặt máy chủ ngoài lãnh thổ Việt Nam. Khi bị yêu cầu gỡ bỏ nội dung vi phạm, họ thường chậm trễ, né tránh hoặc chỉ thực hiện một phần. Dù đã có quy định về đặt văn phòng đại diện và lưu trữ dữ liệu người dùng tại Việt Nam, nhưng cơ chế thực thi chưa rõ ràng, chưa đủ tính ràng buộc.

2. Khó xử lý các trang tin “xám” và cá nhân ẩn danh

Nhiều trang mạng không đăng ký tên miền tại Việt Nam, sử dụng hosting nước ngoài, thường xuyên thay đổi địa chỉ IP để tránh truy vết. Các cá nhân vận hành kênh YouTube, fanpage phản động thường dùng danh tính ảo và nhận tiền từ quảng cáo xuyên biên giới, khiến việc xử lý gặp khó khăn.

3. Quy định hiện hành chưa theo kịp thực tiễn

Các hình thức xuyên tạc không còn chỉ là bài viết hay video mà còn sử dụng:

• Livestream kêu gọi kích động

• Deepfake hạ uy tín lãnh đạo

• Tạo hàng loạt tài khoản bot để bình luận định hướng dư luận

• Sử dụng trí tuệ nhân tạo để tạo nội dung giả nhanh và tinh vi

Pháp luật hiện nay chưa có quy định đầy đủ để xử lý triệt để những hành vi này.

Ảnh minh hoạ

Sự cần thiết của việc sửa đổi Luật An ninh mạng

Trước tình hình mới, sửa đổi Luật An ninh mạng là yêu cầu khách quan nhằm:

1. Bảo vệ chủ quyền, an ninh quốc gia trên không gian số

Không gian mạng đã trở thành “biên giới mới” của quốc gia. Nếu không kiểm soát được, quốc gia có thể bị tác động, chi phối từ bên ngoài thông qua thông tin sai lệch, tấn công thông tin, xâm nhập dữ liệu.

2. Tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, thống nhất

Luật cần quy định rõ:

• Trách nhiệm pháp lý của nền tảng mạng xã hội

• Nghĩa vụ kiểm duyệt nội dung vi phạm

• Cơ chế xử phạt nếu không tuân thủ yêu cầu của cơ quan chức năng

3. Bảo vệ người dân khỏi thông tin độc hai

Việc làm trong sạch môi trường mạng không chỉ vì an ninh quốc gia mà còn để bảo vệ người sử dụng, đặc biệt là thanh thiếu niên – nhóm dễ bị tác động bởi tin giả.

Đề xuất các giải pháp sửa đổi và bổ sung

1. Tăng chế tài với các nền tảng mạng xã hội nước ngoài

• Yêu cầu các nền tảng phải có đại diện pháp lý tại Việt Nam.

• Nghĩa vụ gỡ bỏ nội dung vi phạm trong vòng 24 giờ theo yêu cầu.

• Phạt nặng hoặc tạm ngừng cung cấp dịch vụ nếu không chấp hành.

• Yêu cầu minh bạch thuật toán đề xuất để kiểm soát nội dung độc hại.

2. Xây dựng cơ chế kiểm soát dòng tiền quảng cáo xuyên biên giới

Nhiều đối tượng chống phá kiếm hàng chục nghìn USD mỗi tháng từ quảng cáo YouTube, TikTok. Cần:

• Yêu cầu khai báo thuế

• Kiểm soát tài khoản nhận tiền từ nước ngoài

• Ngăn chặn nguồn tài chính nuôi dưỡng nội dung độc hại

3. Bổ sung chế tài xử lý deepfake, Al tạo nội dung giả

Luật cần quy định:

• Cấm sử dụng AI để tạo hình ảnh, âm thanh, video xuyên tạc lãnh đạo, bóp méo thông tin chính trị

• Xử lý hình sự với trường hợp cố ý gây ảnh hưởng đến an ninh quốc gia

4. Cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý

Tăng cường phối hợp giữa Bộ Công an, Bộ Thông tin & Truyền thông, Bộ Tư pháp và các doanh nghiệp viễn thông trong phát hiện, ngăn chặn và xử lý vi phạm.

5. Tuyên truyền nâng cao nhận thức, kỹ năng sử dụng mạng

Song song với việc sửa luật, cần:

• Đẩy mạnh giáo dục kỹ năng số

• Xây dựng các kênh thông tin chính thống mạnh, nhanh, kịp thời

• Hướng dẫn người dân phân biệt tin giả – tin thật

Việc sửa đổi Luật An ninh mạng không chỉ là yêu cầu kỹ thuật pháp lý mà còn là nhiệm vụ chiến lược nhằm bảo đảm an ninh quốc gia, giữ vững ổn định chính trị – xã hội trong bối cảnh mới.

Trước sự gia tăng của thông tin giả, xuyên tạc và chống phá trên mạng xã hội, Việt Nam cần một hệ thống pháp luật đủ mạnh, đủ chặt chẽ và linh hoạt để đối phó hiệu quả.

Chỉ khi có cơ chế răn đe rõ ràng, quản lý chặt chẽ các nền tảng xuyên biên giới và nâng cao nhận thức người dân, chúng ta mới có thể xây dựng một không gian mạng lành mạnh, an toàn, góp phần bảo vệ chủ quyền số và sự ổn định của đất nước.