Toàn cảnh nước mỹ

Trong những năm gần đây, “The Epstein case” đã trở thành cụm từ xuất hiện dày đặc trên truyền thông Hoa Kỳ và thế giới. Tuy nhiên, với phần lớn độc giả Việt Nam, đây vẫn là một chủ đề xa lạ, phức tạp và dễ gây hiểu nhầm nếu thiếu bối cảnh. Bài viết này nhằm cung cấp một cái nhìn tường thuật, khách quan về vụ việc có sức ảnh hưởng lớn trong đời sống chính trị - xã hội Hoa Kỳ.

1. Jeffrey Epstein là ai - nguồn lực, mối quan hệ và nền tảng

Jeffrey Epstein (1953-2019) được biết đến như một nhà quản lý tài chính và một nhân vật giàu có, có mạng lưới quan hệ rộng trong giới tài chính, học thuật và chính trị quốc tế. Ông xây dựng cuộc sống kín đáo nhưng giàu có, sở hữu bất động sản ở nhiều nơi (Manhattan, Florida, Caribbean), và có quan hệ thân thiết với một số nhân vật quyền lực. Một mối quan hệ được đặc biệt chú ý là với doanh nhân Les Wexner - quan hệ từng gần gũi trước khi hai bên cắt đứt quan hệ sau khi vụ bê bối lộ ra.

Carol Mack, Jeffrey Epstein and Ghislaine Maxwell trong một sự kiện ở New York, 16 tháng 5, 1995. (Ảnh: ABC News)

2. Những mốc chính trong hồ sơ pháp lý

2005-2008: Điều tra ban đầu và “thỏa thuận gây tranh cãi” (NPA)

Các điều tra do cảnh sát Florida khởi xướng từ năm 2005 dẫn tới cáo buộc Epstein liên quan tới việc lạm dụng, dụ dỗ trẻ vị thành niên. Thay vì bị truy tố liên bang, Epstein đạt được một Non-Prosecution Agreement (NPA) với công tố viên liên quan ở Florida, và cuối cùng nhận tội các cáo buộc ở cấp Bang, điều này khiến nhiều nạn nhân và dư luận phản ứng mạnh vì cho rằng hình phạt nhẹ và thỏa thuận che giấu những cáo buộc lớn hơn. Tài liệu do Bộ Tư pháp Mỹ sau đó rà soát và công khai nêu rõ nội dung cuộc thỏa thuận này. 

2019: Bắt giữ cấp Liên Bang và cáo buộc mới

Tháng 7/2019, Epstein bị bắt tại New York và bị truy tố bởi Bộ Tư pháp Hoa Kỳ với cáo buộc vận chuyển trẻ vị thành niên để phục vụ hoạt động tình dục trên quy mô liên bang - một bước tiến lớn so với hồ sơ năm 2008. Vụ bắt giữ này là kết quả của cuộc điều tra kéo dài và áp lực từ việc nhiều nạn nhân đứng ra tố cáo. 

Tháng 8/2019: Cái chết trong nhà giam và dư luận

Vài tuần sau khi bị bắt, Jeffrey Epstein được phát hiện đã chết trong buồng giam ở Trung tâm Giam giữ Metropolitan, New York. Cơ quan giám định y tế ban đầu kết luận nguyên nhân là tự sát, nhưng có nhiều yếu tố bất thường xung quanh công tác giám sát trong nhà giam (camera, tuần tra), làm dấy lên nghi vấn và tranh luận công chúng về trách nhiệm quản lý, và khiến nhiều phần của vụ án không thể được xét xử qua tòa hình sự.

3. Các phiên xử liên quan và người bị truy cứu trách nhiệm

Ghislaine Maxwell - từ đồng sự đến bị cáo và kết án

Ghislaine Maxwell, người bị xem là cộng sự thân cận, bị truy tố và xét xử; năm 2021 bà bị kết tội liên quan tới việc tuyển mộ nạn nhân và hỗ trợ Epstein trong các hành vi phạm tội. Phiên toà và bản án dành cho Maxwell cung cấp nhiều bằng chứng, lời khai và chi tiết giúp công chúng hiểu quy mô hoạt động. Bộ Tư pháp Mỹ từng công bố thông tin về việc xử lý và tuyên án đối với Maxwell. 

Các vụ kiện dân sự, yêu cầu bồi thường và hòa giải

Sau các hành vi bị phanh phui, có nhiều vụ kiện dân sự do nạn nhân khởi kiện, đồng thời các hành động đòi bồi thường (ví dụ chính quyền khu vực U.S. Virgin Islands) dẫn tới các khoản giải quyết dân sự và kiện tụng nhằm bù đắp cho nạn nhân. Một số thỏa thuận dân sự và bằng chứng tài chính đã làm sáng tỏ dòng tiền, tài khoản và các mối quan hệ kinh tế liên quan tới Epstein.

4. Những tài liệu “bị lộ” (unsealed documents), nhật ký chuyến bay, và danh sách “liên hệ”

Trong khi bản chất vụ việc vẫn đang được cơ quan chức năng nhiều nước điều tra, sức ảnh hưởng của nó lan rộng đặc biệt nhanh do liên quan đến một số nhân vật công chúng đã trực tiếp xác nhận mình là nạn nhân của hành vi phát tán dữ liệu. Nhiều nghệ sĩ nổi tiếng, vận động viên, cùng một số doanh nhân có tầm ảnh hưởng toàn cầu đã đồng loạt lên tiếng về việc thông tin cá nhân của họ xuất hiện trong tập dữ liệu bị rò rỉ.

Chính việc những gương mặt có tên tuổi xác nhận sự việc - trong đó có các diễn viên hạng A, ca sĩ quốc tế và một vài nhân vật từng giữ vị trí trong các tổ chức quốc tế - đã khiến vụ án ngay lập tức trở thành tâm điểm chú ý toàn cầu. Các chuyên gia an ninh mạng cho rằng đây có thể là một trong những vụ vi phạm dữ liệu cá nhân có mức độ ảnh hưởng rộng nhất trong nhiều năm trở lại đây, đặt ra hàng loạt câu hỏi về năng lực bảo mật, sự minh bạch của nền tảng liên quan, cũng như nguy cơ tấn công mạng nhắm vào nhân vật nổi tiếng và chính giới.

Donald Trump và bạn gái (vợ tương lai), cựu người mẫu Melania Knauss, nhà tài chính (và tội phạm tình dục tương lai bị kết án) Jeffrey Epstein, và người phụ nữ thượng lưu người Anh Ghislaine Maxwell tạo dáng cùng nhau tại câu lạc bộ Mar-a-Lago, Palm Beach, Florida, ngày 12 tháng 2 năm 2000. (Ảnh: Davidoff Studios Photography)

Trong những năm gần đây, một lượng lớn tài liệu tòa án, nhật ký chuyến bay (flight logs), hồ sơ điều tra và các tài liệu liên quan đã được công bố hoặc rò rỉ, tạo nên bức tranh phức tạp về các mối quan hệ và hoạt động của Epstein.

• Flight logs (nhật ký các chuyến bay trên máy bay của Epstein) đã được công khai rộng rãi, nêu tên những hành khách từng đi cùng (việc xuất hiện tên không đồng nghĩa với cáo buộc phạm pháp, nhưng gây chú ý dư luận).
  

• Tài liệu tòa án và các hồ sơ dân sự dần dần được giải mật theo lộ trình, và trong các đợt công bố (2023-2025) nhiều hình ảnh, email và tài liệu liên quan tới bất động sản, chi phí, và nơi cư trú cũng được đưa ra trước công chúng. Một số phiên bản unsealed đã làm dấy lên tranh luận về mức độ minh bạch mà chính quyền có trách nhiệm cung cấp.
  

5. Những vấn đề lớn đặt ra - không chỉ là một “vụ án cá nhân”

Vụ Epstein đặt ra những câu hỏi mang tính hệ thống, được tranh luận sâu rộng:

a) Tính minh bạch và hiệu quả thực thi pháp luật

Vì sao thỏa thuận năm 2008 lại cho phép tránh truy tố liên bang với hồ sơ rộng? Việc này dẫn tới yêu cầu rà soát lại cơ chế đưa ra thỏa thuận bào chữa (NPA), trách nhiệm của các công tố viên và bảo đảm quyền lợi cho nạn nhân. 

b) Vai trò của mạng lưới quan hệ và “quyền lực mềm”

Sự xuất hiện tên trong dữ liệu công khai (flight logs, thư từ, hình ảnh) của nhiều nhân vật quyền lực làm bùng lên tranh luận về việc quyền lực, tiền bạc có thể ảnh hưởng thế nào tới điều tra và xử lý. Tuy nhiên, cần phân biệt chặt chẽ giữa “xuất hiện mối quan hệ” và “bằng chứng phạm tội”. Các cơ quan chức năng phải thận trọng trong việc khép kín điều tra với tiêu chuẩn chứng minh pháp lý. 

c) Quyền yêu cầu công khai tài liệu và vai trò của Quốc hội, báo chí, cơ quan dân sự

Trong thời gian gần đây, có sức ép lớn từ công chúng và một số nghị sĩ yêu cầu mở rộng việc công bố hồ sơ điều tra, để trả lời câu hỏi về ai biết gì, ai đã hành động ra sao. Các động thái lập pháp và các ủy ban quốc hội đã thúc đẩy việc giải mật một số tài liệu. Điều này cho thấy cơ chế giám sát dân sự đóng vai trò then chốt trong việc duy trì niềm tin công chúng.

6. Diễn biến gần đây (đến 2024-2025) - công khai thêm tài liệu và áp lực minh bạch

Trong những năm gần đây (2023-2025), một số cơ quan lập pháp, ủy ban quốc hội và báo chí tiếp tục công bố tài liệu liên quan (bao gồm hình ảnh từ bất động sản ở Caribbean), đồng thời thúc ép Bộ Tư pháp giải trình về các bước xử lý hồ sơ cũ và các thông tin liên quan. Những nỗ lực này dẫn tới các cuộc thảo luận về việc giải mật biên bản bồi thẩm đoàn, lệnh khám xét, và các chứng cứ khác - cân bằng giữa nhu cầu công khai và việc bảo vệ quyền riêng tư, an toàn của nạn nhân.