Nhịp cầu doanh nghiệp

Góp ý vào Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng, nội dung "Ưu tiên phát triển kinh tế theo mô hình kinh tế tự chủ" cần được xác định rõ là mục tiêu chiến lược xuyên suốt trong giai đoạn 2026-2035, gắn với tầm nhìn đến năm 2045 - đưa Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao.

Kinh tế tự chủ - Nền tảng của độc lập dân tộc trong thời kỳ hội nhập

Kinh tế tự chủ không đồng nghĩa với khép kín, mà là khả năng làm chủ nguồn lực, công nghệ, thị trường và năng lực ứng phó trước các cú sốc bên ngoài.

Trong thời đại toàn cầu hóa sâu rộng, một quốc gia không thể đứng ngoài chuỗi cung ứng và thị trường thế giới; song, nếu phụ thuộc quá mức vào bên ngoài, nền kinh tế sẽ dễ tổn thương khi khủng hoảng xảy ra.

Bài học từ đại dịch COVID-19, xung đột Nga-Ukraine và căng thẳng địa chính trị đã cho thấy, chỉ những nền kinh tế có năng lực tự chủ cao mới duy trì được ổn định và phục hồi nhanh.

Đối với Việt Nam, kinh tế tự chủ cần được hiểu là năng lực làm chủ về thể chế, công nghệ, năng lượng, lương thực, tài chính, và con người, đồng thời giữ vững khả năng tham gia chủ động, bình đẳng trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Đây cũng là yêu cầu trọng tâm để thực hiện các mục tiêu trong Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 2026-2035.

Xây dựng cấu trúc kinh tế độc lập, hiệu quả và bền vững

Muốn kinh tế tự chủ, trước hết phải tái cơ cấu nên kinh tế theo hướng nâng cao nội lực và khả năng chống chịu. Dự thảo Văn kiện cần nhấn mạnh ba trụ cột:

• Thể chế kinh tế độc lập, hiện đại: Tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, giảm thiểu lệ thuộc vào các thiết chế tài chính và tiêu chuẩn bên ngoài; đồng thời phát huy vai trò điều tiết của Nhà nước trong các lĩnh vực chiến lược như năng lượng, tài nguyên, an ninh lương thực, khoa học công nghệ.

• Phát triển công nghiệp nền tảng và công nghệ cao: Đẩy mạnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng dựa vào đổi mới sáng tạo, công nghệ số và kinh tế xanh. Nhà nước cần có chính sách phát triển công nghiệp bán dẫn, năng lượng tái tạo, kinh tế số và trí tuệ nhân tạo - những lĩnh vực then chốt bảo đảm năng lực cạnh tranh dài hạn.

• Xây dựng năng lực tự chủ tài chính và an ninh năng lượng: Giảm phụ thuộc vào vốn vay và nhập khẩu năng lượng; phát triển các nguồn năng lượng trong nước, đặc biệt là năng lượng tái tạo; thúc đẩy thị trường vốn trong nước, trái phiếu Chính phủ và các quỹ đầu tư chiến lược để chủ động nguồn lực phát triển.

Xây dựng nền kinh tế vững mạnh, tự chủ là yêu cầu tiên quyết trong thời kỳ mới

Con người và khoa học công nghệ động lực của tự chủ kinh tế

Không thể có nền kinh tế tự chủ nếu không có nguồn nhân lực chất lượng cao và năng lực khoa học công nghệ nội sinh. Văn kiện Đại hội XIV cần nhấn mạnh chính sách "đặt con người vào trung tâm của phát triển", tập trung vào ba hướng chính:

1. Cải cách toàn diện giáo dục - đào tạo, hướng đến xây dựng đội ngũ nhân lực kỹ thuật, chuyên gia công nghệ, nhà quản trị có tầm quốc tế.

2. Hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia, kết nối viện nghiên cứu - doanh nghiệp - nhà nước, khuyến khích khởi nghiệp sáng tạo và phát triển doanh nghiệp công nghệ Việt Nam.

3. Đầu tư mạnh mẽ cho nghiên cứu khoa học cơ bản, ứng dụng công nghệ số, chuyển đổi xanh, và an ninh mạng - nền tảng của năng lực tự chủ trong thế kỷ

Tự chủ nhưng hội nhập sâu rộng, bình đẳng và hiệu quả

Phát triển kinh tế tự chủ không đồng nghĩa với "đóng cửa" hay tách khỏi toàn cầu hóa.

Trái lại, Việt Nam cần chủ động hội nhập quốc tế một cách chọn lọc, có bản lĩnh và bản sắc, nhằm tận dụng các FTA thế hệ mới (EVFTA, CPTPP, RCEP...) để nâng cao vị thế quốc gia trong chuỗi giá trị toàn cầu. Văn kiện cần khẳng định rõ mục tiêu: chuyển từ "hội nhập để mở cửa thị trường" sang "hội nhập để nâng cao năng lực nội sinh".

Đồng thời, cần xây dựng chiến lược bảo vệ lợi ích kinh tế quốc gia trong thương mại quốc tế, ứng phó hiệu quả với các hàng rào kỹ thuật mới như thuế carbon, tiêu chuẩn xanh, và bảo hộ công nghệ.

Chính sách thương mại, đầu tư, tài chính, và phát triển doanh nghiệp nhà nước cần hướng tới tăng cường năng lực tự chủ thay vì lệ thuộc vào nguồn vốn và thị trường nước ngoài.

Kinh tế tự chủ - bảo đảm cho Việt Nam phát triển bền vững

Ưu tiên phát triển kinh tế theo mô hình kinh tế tự chủ là sự lựa chọn chiến lược mang tầm nhìn dài hạn của Đảng. Đó không chỉ là nền tảng bảo vệ độc lập, chủ quyền, mà còn là điều kiện để Việt Nam tiến vững chắc lên con đường công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập bền vững. Văn kiện Đại hội XIV cần cụ thể hóa mô hình kinh tế tự chủ với hệ tiêu chí rõ ràng: độc lập về thể chế, làm chủ công nghệ, tự cường về tài chính, bảo đảm an ninh năng lượng - lương thực, và phát huy vai trò của con người Việt Nam trong thời đại mới.