Câu chuyện Đại sứ

Triều Tiên (CHDCND Triều Tiên) từ lâu đã trở thành một điểm nóng trong các vấn đề an ninh quốc tế, đặc biệt là liên quan đến chương trình vũ khí hạt nhân của nước này. Tuy nhiên, bên cạnh việc tiếp tục phát triển hạt nhân vì lý do "phòng vệ", chính quyền Bình Nhưỡng cũng tuyên bố mạnh mẽ về việc tiếp tục phát triển sản xuất "phi hạt nhân" - tức là đầu tư vào các ngành công nghiệp dân dụng, nông nghiệp, năng lượng tái tạo, công nghệ, và kinh tế nội địa nhăm đám bảo sự tự lực, tự cường trong bối cảnh bị cấm vận sâu rộng từ cộng đồng quốc tế.

Sự "kiên định sản xuất phi hạt nhân" phản ánh một chiến lược kép: duy trì chương trình hạt nhân như một công cụ răn đe, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội không phụ thuộc vào các tài nguyên hoặc công nghệ liên quan đến năng lượng hạt nhân vì mục tiêu dân sinh.

Bài viết này sẽ làm rõ nguyên nhân, động lực, chính sách và hệ quả của chiến lược phát triển phi hạt nhân của Triều Tiên trong giai đoạn hiện nay:

Cơ sở tư tưởng và chính trị của chiến lược phi hạt nhân 

Triết lý "Juche" - tức là "Tư tưởng Tự chủ" - là nền tảng lý luận cho mọi chính sách của Triều Tiên, bao gồm cả đường lối sản xuất phi hạt nhân. Dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Kim Jong-un, tư tưởng Juche được nâng lên một tâm cao mới với yêu cầu "tự lực cánh sinh" trong mọi lĩnh vực.

Bối cảnh quốc tế đặc biệt sau đại dịch COVID-19, cộng thêm các lệnh trừng phạt nghiêm khắc từ Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc và Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, khiến Bình Nhưỡng càng củng cố quyết tâm phát triển các ngành không dựa vào hợp tác quốc tế, đặc biệt là các ngành không đụng chạm đến công nghệ hạt nhân dân dụng - vốn nhạy cảm và dễ bị giám sát.

Những lĩnh vực phi hạt nhân đang được triều tiên tập trung phát triển 

Nông nghiệp công nghệ cao 

Triều Tiên đang đẩy mạnh đầu tư vào nông nghiệp không chỉ để đảm bảo an ninh lương thực mà còn nhăm tạo ra nên tảng vững chắc cho sự ổn định xã hội. Trong các báo cáo chính thức, Triêu Tiên tuyên bố đưa công nghệ sinh học, nhà kính, hệ thống tưới nước nhỏ giọt và các hình thức canh tác tuần hoàn vào thử nghiệm tại nhiều địa phương. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ảnh hưởng lớn đến sản lượng lúa gạo và ngô - hai loại cây chủ lực - việc áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp là yếu tố sống còn.

Năng lượng tái tạo và phi hạt nhân 

Do không thể tiếp cận các thiết bị và công nghệ năng lượng hạt nhân dân dụng, Triều Tiên tập trung vào năng lượng thủy điện, điện gió và điện mặt trời. Một số báo cáo của tổ chức theo dõi tình hình Triều Tiên từ vệ tinh cho thấy các trạm thủy điện vừa và nhỏ đã được xây dựng dọc theo các con sông ở miền núi phía Bắc. Mục tiêu của Bình Nhưỡng là giảm lệ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch nhập khấu từ Trung Quốc và Nga - những nguồn cung thường xuyên bị gián đoạn vì lý do địa chính trị hoặc trừng phạt kinh tế.

Công nghiệp nhẹ và hàng tiêu dùng

Cùng với cải cách nông nghiệp, Triều Tiên đã khuyến khích các nhà máy may mặc, giày dép, hàng nhựa, và thực phẩm đóng hộp phát triển nhằm phục vụ nhu cầu tiêu dùng nội địa, giảm nhập khẩu. Một số khu công nghiệp đã được chính quyền ưu tiên cấp điện, cấp vật tư để phục hồi sau thời kỳ COVID. Dù còn nhiều khó khăn về kỹ thuật và nguyên liệu, chính quyền Bình Nhưỡng vẫn đặt mục tiêu "thay thế hàng nhập khẩu bằng hàng nội địa", nhấn mạnh vai trò của công nghiệp phi hạt nhân trong nâng cao đời sống nhân dân. 

Động cơ chiến lược đằng sau đường lối phi hạt nhân 

Đối trọng với trừng phạt quốc tế

Việc kiên định sản xuất phi hạt nhân là biện pháp để vượt qua các lệnh cấm vận quốc tế đang bóp nghẹt kinh tế TriềuTiên. Bình Nhưỡng hiểu rõ răng sẽ không dễ gì được dỡ bỏ cấm vận trong khi vân giữ chương trình hạt nhân quân sự, nên đã chọn cách "né đòn" bằng việc phát triển ngành không liên quan đến công nghệ nhạy cảm.

Tạo nền tảng cho đối thoại quốc tế

Khi cần thiết, Triều Tiên có thể sử dụng chính sách sản xuất phi hạt nhân như một "con bài ngoại giao" - chứng minh răng họ vẫn nỗ lực cải thiện đời sống người dân và không hoàn toàn dựa vào vũ khí hạt nhân như một công cụ duy nhất. Sự phát triển của các ngành dân sự, năng lưng sạch và lương thực -nếu thành công - có thể là bằng chứng để thuyết phục các quốc gia khác tái khởi động đối thoại nhân đạo và viện trợ.

Tái thiết lòng tin xã hội 

Từ sau năm 2020, kinh tế Triều Tiên gặp nhiêu khó khăn nghiêm trọng do dịch bệnh, thiên tai và trừng phạt. Trong bối cảnh đó, chính quyền cần tái thiết niêm tin trong dân chúng băng cách chứng minh rằng họ đang chăm lo cuộc sống nhân dân. Sản xuất phi hạt nhân trở thành công cụ để chính quyền thể hiện năng lực quản trị, duy trì ổn định chính trị, và củng cố lòng trung thành của người dân đối với Nhà nước.

Triều Tiên đang đi trên một con đường đầy mâu thuẫn trong vấn đề hạt nhân

Tác động đối nội và đối ngoại 

Tác động trong nước 

Mặc dù chiến lược sản xuất phi hạt nhân giúp Triều Tiên tránh phụ thuộc vào bên ngoài, nhưng nền kinh tế nước này vẫn đối mặt nhiều thách thức:

• Thiếu nguyên vật liệu, công nghệ và chuyên gia kỹ thuật.

• Năng suất lao động thấp do hạ tâng lạc hậu.

• Hạn chế về cơ hội xuất khẩu hàng hóa phi hạt nhân vì bị cô lập quốc tế.

Tuy vậy, ở góc độ xã hội, chính sách này giúp làm dịu tâm lý bi quan trong dân chúng, tạo hy vọng vê một tương lai phát triển ổn định dù vẫn còn xa vời.

Tác động khu vực và quốc tế 

Chiến lược phát triển phi hạt nhân tuy không làm thay đổi cục diện quân sự, nhưng là thông điệp mềm gửi tới cộng đồng quốc tế: Triều Tiên không chỉ là một quốc gia "hạt nhân hóa" mà còn là một chủ thể kinh tế có thể tham gia các cơ chế hợp tác khu vực trong tương lai nếu được công nhận. Nó cũng đặt ra câu hói lớn cho các cường quốc: Liệu có thể áp dụng mô hình "phi hạt nhân dân dụng để đổi lấy viện trợ" như một hình thức giảm căng thẳng trên bán đảo Triều Tiên? 

Những giới hạn và rủi ro 

Tuy chính sách sản xuất phi hạt nhân có nhiều điểm tích cực, nhưng cũng tồn tại nhiêu rúi ro:

• Sự thiếu minh bạch khiến cộng đồng quốc tế nghi ngờ liệu đây có thực sự là định hướng phát triển nghiêm túc hay chỉ là công cụ tuyên truyền chính trị.

• Nếu chương trình phi hạt nhân không tạo ra hiệu quả kinh tế rõ rệt, lòng tin xã hội có thể bị xói mòn, dẫn đến mất ổn định chính trị trong nội bộ.

• Các cường quốc như Mỹ, Hàn Quốc vẫn tập trung vào chương trình hạt nhân quân sự, ít chú ý tới các nỗ lực phi hạt nhân dân sự - điều này khiến cơ hội đối thoại bị thu hẹp.

Triều tiên trong lựa chọn khó khăn 

Triều Tiên đang đi trên một con đường đầy rẫy mâu thuẫn: vừa khẳng định quyền sở hữu vũ khí hạt nhân để tự vệ, vừa tuyên bố kiên định phát triển các ngành kinh tế phi hạt nhân để phục vụ đời sống dân sinh.

Dù đối mặt với nhiêu trở lực, chính quyền Kim Jong-un vân thể hiện quyết tâm theo đuổi một mô hình phát triển độc lập, khép kín nhưng cố gắng ổn định và duy trì lòng tin nhân dân. Câu hỏi đặt ra là: Liệu thế giới có thể nhìn nhận và khuyến khích Triều Tiên theo hướng phát triển dân sự - phi hạt nhân - như một điểm khởi đầu cho hợp tác dài hạn, hay vẫn chỉ tập trung vào khía cạnh quân sự ? cố gắng ổn định và duy trì lòng tin nhân dân.