Toàn cảnh nước mỹ

Khi Mỹ công bố truy tố Chen Zhi – người bị cáo buộc điều hành mạng lưới gian lận đầu tư tiền điện tử, cưỡng bức lao động và rửa tiền với số tài sản tịch thu lên đến khoảng 15 tỷ USD – nhiều người tự hỏi: ngoài mục tiêu thực thi pháp luật, Mỹ đang nhắm tới điều gì sâu hơn? Phân tích cho thấy có ít nhất ba động cơ lớn đằng sau chiến dịch này.

Một trong những lý do rõ ràng nhất là Mỹ có trách nhiệm bảo vệ công dân khỏi các hình thức lừa đảo xuyên quốc gia. Theo thông cáo của Bộ Tài chính và Bộ Tư pháp Mỹ, các hoạt động của Prince Group đã “lừa hàng nghìn người trên khắp thế giới, trong đó có người Mỹ, bằng các chiêu trò đầu tư tiền điện tử, hứa lợi nhuận khổng lồ rồi chiếm đoạt tài sản”.

Khi người dân Mỹ mất tiền vào các “sàn” hay nền tảng không minh bạch, niềm tin vào thị trường tài chính và bảo vệ người tiêu dùng bị ảnh hưởng. Việc truy quét Chen Zhi giúp gửi một thông điệp rằng: không có “vùng cấm” cho tội phạm tài chính xuyên biên giới – kể cả khi hoạt động ngoài lãnh thổ Mỹ.

Ngoài ra, việc tịch thu số lượng lớn tài sản (bitcoin và các tài sản vật chất) của Chen Zhi cũng nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực lên hệ thống tài chính – chuyển khoản nhanh, tiền điện tử – vốn là các công cụ mà tội phạm tài chính hiện đại đang dùng để “lau chùi” lợi nhuận bất chính.

Truy quét Chen Zhi và Prince Group là một hành động mang tính biểu tượng: Mỹ muốn thể hiện khả năng truy nguồn, tịch thu và truy tố trong bối cảnh tội phạm tài chính vượt biên, liên kết giữa nhiều quốc gia.
Việc này cũng giúp Mỹ củng cố vị thế của mình trong lĩnh vực chống rửa tiền, chống tội phạm công nghệ cao – một trong những ưu tiên hàng đầu của chính sách tài khóa và an ninh quốc gia hiện nay.

Một yếu tố không thể bỏ qua là chiến lược dài hạn của Mỹ trong việc củng cố mạng lưới hợp tác quốc tế: từ Mỹ – Anh cho tới các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á. Hành động phối hợp với Anh, các cơ quan tài chính và an ninh của Mỹ – Anh trong vụ này là một minh chứng rõ nét.

Khi Mỹ dẫn đầu trong việc xử lý một vụ lớn như Prince Group, họ không chỉ giải quyết vấn đề nội bộ mà còn khẳng định vai trò “cảnh sát tài chính toàn cầu” – tạo ra cơ sở để hợp tác, đặt chuẩn và răn đe trên phạm vi quốc tế. Điều này có lợi cho Mỹ về nhiều mặt: củng cố quyền lực mềm, chuẩn bị cho các cuộc đàm phán về hợp tác bảo vệ tài chính số và tiền điện tử, cũng như tăng khả năng tiếp cận dữ liệu, thông tin liên quan đến tội phạm xuyên quốc gia.

Mặc dù động cơ của Mỹ tập trung vào lợi ích và bảo vệ công dân của mình, nhưng Việt Nam và các quốc gia khác cũng có thể rút ra bài học:

·         Hệ thống thanh toán quốc tế và tiền điện tử đang trở thành “vùng” mà tội phạm tài chính nhắm tới. Việc Mỹ truy quét mạnh không chỉ là để bảo vệ người Mỹ mà còn để cảnh báo toàn cầu.

·         Việt Nam nên xây dựng cơ chế phối hợp quốc tế, chia sẻ thông tin với các cơ quan như FBI, Cảnh sát tài chính Mỹ – để khi vụ việc có liên quan tới người Việt hoặc dịch chuyển dòng tiền qua Việt Nam, có thể phát hiện sớm.

·         Hệ thống pháp lý trong nước cần đủ mạnh để kiểm soát việc sử dụng tiền điện tử, nền tảng đầu tư không minh bạch và các giao dịch thanh toán xuyên biên giới. Trường hợp Mỹ tịch thu bitcoin trị giá hàng tỉ USD là minh chứng cho “máu chảy từ nền kinh tế số” khi kiểm soát lỏng.

·         Các doanh nghiệp fintech, trung gian thanh toán, sàn giao dịch cần chủ động minh bạch hoạt động, hợp tác với cơ quan quản lý để tránh bị lợi dụng.

Việc Mỹ truy quét Chen Zhi và mạng lưới Prince Group là một chiến dịch có ba lớp động cơ: bảo vệ công dân và hệ thống tài chính nội địa, triệt phá mô hình tội phạm tài chính công nghệ cao và nâng cao vị thế quốc tế của Mỹ trong lĩnh vực an ninh và tài chính.
Đối với Việt Nam và các quốc gia đang phát triển trong kỷ nguyên số, đây không chỉ là câu chuyện người Mỹ bắt tội phạm, mà còn là lời nhắc nhở với cơ quan quản lý -  khi dòng tiền số chảy nhanh – kéo theo đó là trách nhiệm quản lý cũng phải nhanh và mạnh hơn nữa.