Câu chuyện Đại sứ

Cuộc xung đột Nga - Ukraine vẫn tiếp diễn, với Nga tiếp tục tiến hành các hoạt động quân sự, bao gồm không kích, sử dụng UAV (máy bay không người lái), tên lửa... nhăm vào Ukraine.

Các hoạt động này không chỉ ảnh hưởng đến Ukraine mà còn có ảnh hưởng ảnh hưởng đến an ninh của các nước NATO, đặc biệt khi có các vi phạm không phận, các tấn công nhằm vào tài sản của các tổ chức quốc tế.

Cộng đồng quốc tế, nhất là các nước phương Tây, đang cố gắng gia tăng áp lực lên Moscow để buộc Nga phải thỏa hiệp hoặc ít nhất giảm bớt các hoạt động quân sự, đồng thời cắt nguồn tài chính và chuỗi cung ứng cho chiến tranh.

Trong bối cảnh ấy, nước Anh - dưới chính quyền của Thủ tướng Keir Starmer, với Ngoại trưởng mới Yvette Cooper - đã quyết định áp đặt một loạt các lệnh trừng phạt mới.

Nội dung các lệnh trừng phạt mới

Dưới đây là những điểm chính trong các lệnh trừng phạt mà Anh vừa ban hành:

Số lượng và đối tượng bị nhằm tới

Khoảng 100 lệnh trừng phạt mới được áp đặt.

Trong đó có 70 tàu nằm trong cái được gọi là "hạm đội ngầm" ("shadow fleet" hay "hạm đội bóng tối") - những tàu này được cho là chuyên chở dầu của Nga và né tránh các hạn chế quốc tế

Có khoảng 30 tổ chức và cá nhân bị nhắm tới do vai trò cung cấp thiết bị, linh kiện, hóa chất, chất nổ, bộ phận điện tử, vũ khí... cho Nga để phục vụ hoạt động quân sự.

Phạm vi và mục tiêu

Các lệnh trừng phạt nhằm cắt đứt nguồn thu và nguồn cung quân sự cho Nga - loại trừ nguồn năng lượng, dầu khí, cũng như linh kiện, hóa chất, chất nổ,...

Nhắm vào hoạt động của "hạm đội bóng tối" - tức là những tàu vận chuyển dầu Nga lén lút, chuyển dầu sang tàu trung chuyển để né các lệnh trừng phạt quốc tế, tránh sự giám sát.

Một số cá nhân bị cáo buộc cưỡng ép trẻ em Ukraine di dời, cũng bị thêm vào danh sách trừng phạt.

Các biện pháp cụ thể

Cấm cập cảng, hạn chế sử dụng cảng của Anh đối với các tàu bị danh sách đen.

Đóng băng tài sản, cấm giao dịch với các cá nhân/tổ chức bị liệt. Tăng cường giám sát nguồn tiền, chuỗi cung ứng.

Mở rộng danh sách đen (blacklist) cá nhân, pháp nhân, doanh nghiệp, trung gian quốc tế giúp Nga cung ứng vũ khí hoặc các thiết bị quân sự.

Lý do và mục đích của Anh khi áp trừng phạt

Một số mục tiêu, động lực có thể được nhìn nhận như sau:

Dồn ép kinh tế - làm suy giảm khả năng chiến tranh của Nga

Giảm nguồn thu từ dầu mỏ, khí đốt, giảm nguồn cung vũ khí-/thiết bị cho quân đội.

Bằng cách trừng phạt các doanh nghiệp, cá nhân trung gian, cắt nguồn cung thiết bị quan trọng (linh kiện điện tử, hóa chất, chất nổ...), Anh hy vọng sẽ làm chậm hoặc khó khăn cho việc sản xuất tên lửa, UAV, vũ khí hiện đại.

Phản ứng đối với các hành động cụ thể của Nga

Nga đã thực hiện không kích lớn, sử dụng UAV, tên lửa vào Ukraine. Đặc biệt, có thông tin hơn 800 tên lửa và UAV được phóng chỉ trong một đêm.

Việc Nga vi phạm không phận NATO, hoặc tiến hành các cuộc tấn công nhằm vào cơ sở hạ tầng dân sự, tổ chức quốc tế.

Ủng hộ Ukraine và củng cố liên minh phương Tây

Khi Ngoại trưởng Anh đang tới Kiev (Ukraine), việc công bố các lệnh trừng phạt là dấu hiệu rõ ràng về sự hỗ trợ cho Ukraine.

Đồng thời gửi thông điệp tới các quốc gia trung gian, các doanh nghiệp nước ngoài: nếu tiếp tay, giúp đỡ Nga, sẽ bị trừng phạt.

Tăng cường vai trò của Anh trong chính sách đối ngoại toàn cầu

Dưới sự lãnh đạo mới, Anh muốn thể hiện cam kết trong các vấn đề quốc tế (an ninh, luật pháp quốc tế).

Củng cố vai trò tiên phong trong liên minh châu Âu, NATO, cũng như mối quan hệ với Ukraine.

Anh áp thêm đòn trực phạt với Nga

Phản ứng và hệ quả có thể

Phản ứng từ phía Nga

Nga thường phản đối các lệnh trừng phạt là hành động đơn phương, bất hợp pháp theo luật quốc tế; cáo buộc rằng những biện pháp này làm tổn hại tới quyền lợi của các doanh nghiệp trung gian hoặc các quốc gia khác.

Có khả năng Nga đáp trả bằng các biện pháp trả đũa: trừng phạt công ty Anh, tổ chức Anh, hạn chế xuất khẩu sang Anh, gây khó khăn cho vận chuyển, thương mại với Anh.

Ảnh hưởng tới chuỗi cung ứng và doanh nghiệp quốc tế

Các công ty năm trong chuỗi cung ứng thiết bị điện tử, hóa chất, xuất khẩu linh kiện có thể bị ảnh hưởng nếu bị đưa vào danh sách bị trừng phạt hoặc bị coi là đối tác trung gian.

Các quốc gia thứ ba hoặc doanh nghiệp nước ngoài (Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Azerbaijan) với các công ty vừa bị ảnh hưởng sẽ phản ứng, có thể xem xét kiện tụng, đàm phán ngoại giao hoặc tìm đường vòng nếu bị đưa vào danh sách bị trừng phạt hoặc bị coi là đối tác trung gian.

Các quốc gia thứ ba hoặc doanh nghiệp nước ngoài (Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Azerbaijan) với các công ty vừa bị ảnh hưởng sẽ phản ứng, có thể xem xét kiện tụng, đàm phán ngoại giao hoặc tìm đường vòng (circumvention) để tiếp tục hoạt động.

Tác động tới Nga

Việc cắt đứt một số đường cung cấp, giảm nguồn lực, có thể làm chậm tiến độ sản xuất vũ khí, ảnh hưởng tới khả năng tiến hành các chiến dịch lớn.

Kinh tế Nga vốn đã chịu áp lực lớn từ các lệnh trừng phạt trước đó - những biện pháp mới sẽ làm tăng gánh nặng lên ngân sách quốc phòng, chi phí nhập khẩu linh kiện…

Ảnh hưởng tới các liên minh, quan hệ quốc tế

Các quốc gia đồng minh của Anh (EU, NATO, Mỹ) có thể tiếp bước hoặc phối hợp, khiến các biện pháp trừng phạt trở nên đồng bộ và hiệu quả hơn. Có thông tin rằng EU dự kiến công bố gói trừng phạt mới vào ngày 15/9, phối hợp cùng Mỹ.

Sự phối hợp quốc tế như vậy gia tăng sức ép lên Nga, đông thời làm rõ đường lối chính sách của Anh trong chính sách đối ngoại: kiên định, hỗ trợ Ukraine, sử dụng công cụ kinh tế - trừng phạt.

Rủi ro và thách thức

Nga có thể sử dụng các biện pháp né tránh, như sử dụng trung gian, tàu trung chuyển, thay đổi tuyến đường vận tải, chuyển hàng qua các quốc gia thứ ba để tránh bị phát hiện.

Áp lực lên Anh - trong nước và quốc tế - nếu lệnh trừng phạt ảnh hưởng quá lớn tới kinh tế Anh, hoặc gây khó khăn cho các doanh nghiệp Anh kinh doanh quốc tế.

Phản ứng từ các quốc gia bị ảnh hưởng mà không phải là Nga, như Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Azerbaijan - có thể dẫn tới căng thẳng ngoại giao hoặc thương mại.

Đánh giá các khía cạnh chính trị - ngoại giao

Việc Anh áp trừng phạt mạnh mẽ mới ngay sau khi có nội các mới (Ngoại trưởng là Yvette Cooper) là dấu hiệu cho thấy chính quyền hiện tại muốn khẳng định lập trường cứng rắn trong vấn đề Nga - Ukraine.

Việc công bố khi Ngoại trưởng sang Kiev cũng mang tính biểu tượng: thể hiện sự cam kết ủng hộ Ukraine không chỉ bằng lời nói mà bằng hành động cụ thể.

Có thể giúp Anh thu hút sự ủng hộ trong nước từ các nhóm dân chúng, đảng phái chính trị muốn sự can thiệp quốc tế mạnh mẽ hơn, đặc biệt khi dư luận Anh và châu Âu đang quan tâm lớn tới cuộc chiến này.

Quan hệ với các quốc gia khác

Anh phải cân nhắc quan hệ với các quốc gia đang có doanh nghiệp bị ảnh hưởng, ví dụ Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Azerbaijan. Việc áp lệnh với các công ty nước ngoài có thể gây căng thẳng ngoại giao.

Tuy nhiên, Anh có lợi thế khi phối hợp được với EU, Mỹ, và các nước đông minh - điều này làm tăng sức mạnh của các lệnh trừng phạt, giảm khả năng bị cô lập nếu chỉ hành động riêng rẽ.

Luật quốc tế, chủ quyền và phán quyết tranh chấp

Các lệnh trừng phạt đơn phương thường hay bị Nga hoặc các nước bị ảnh hưởng chỉ trích là vi phạm luật quốc tế nếu không có sự đồng thuận quốc tế, hoặc không dựa trên các nghị quyết của Liên Hiệp Quốc.

Anh cần đảm bảo các biện pháp trừng phạt là hợp pháp, minh bạch, có căn cứ - bằng chứng rõ ràng về việc các cá nhân, tổ chức hỗ trợ hoạt động quân sự của Nga - để tránh bị kiện hoặc chỉ trích trên trường quốc tế.

Khả năng ảnh hưởng trong dài hạn

Dưới đây là các kịch bản và ảnh hưởng có thể xảy ra trong trung hạn và dài hạn:

Nếu Nga bị cô lập kinh tế sâu hơn

Chiến tranh tốn kém - chi phí vũ khí, nhân lực, logistics. Nếu nguồn cung bị gián đoạn (dầu, khí, linh kiện), sẽ làm giảm hiệu quả chiến tranh.

Đồng rúp có thể bị bật mạnh dưới áp lực, lạm phát nội địa tăng nếu phải nhập khẩu nhiều hàng thiết yếu bị ảnh hưởng.

Khả năng đàm phán hòa bình được kích thích

Áp lực kinh tế cao có thể làm Nga phải xem xét lại chiến lược, hoặc ít nhất nhượng bộ trong các cuộc đàm phán, nếu thấy chi phí chiến tranh vượt quá lợi ích.

Phản ứng leo thang từ Nga

Nga có thể đáp trả bằng lệnh trừng phạt với doanh nghiệp Anh, gây khó khăn thương mại, năng lượng, hoặc lan truyền các hoạt động "trả đũa" hợp pháp hoặc ngoài hợp pháp.

Có thể thực hiện các biện pháp đối phó quân sự, tuyên truyền, ảnh hưởng lên khu vực biên giới, hoặc thậm chí tấn công mạng nhằm vào các cơ sở hạ tầng của Anh hoặc đồng minh.

Hiệu quả thực tế bị hạn chế nếu thiếu hợp tác quốc tế rộng rãi

Nếu các quốc gia lớn như Trung Quốc, Ấn Độ, các quốc gia Trung Á, Trung Đông... không tham gia hoặc thậm chí hợp tác với Nga, việc cắt đứt chuỗi cung ứng và dòng tài chính có thể bị lách luật.

Những con đường "tắt" qua các trung gian, thỏa thuận bí mật có thể vẫn giữ được một phần hoạt động của Nga trong việc mua sắm vũ khí, năng lượng,...

Ý nghĩa đối với Việt Nam và quan sát quốc tế

Việt Nam, như nhiều quốc gia khác, cần quan sát những diễn biến này vì nó ảnh hưởng tới giá dầu, khí đốt toàn cầu, chuỗi cung ứng linh kiện điện tử, hóa chất. Nếu trừng phạt lan rộng, giá cả có thể biến động.

Nếu Anh và các nước phương Tây tiếp tục tăng cường biện pháp, chiến tranh Ukraine có thể kéo dài hơn hoặc chi phí trở thành gánh nặng cho cả bên tấn công lẫn bên phòng thủ.

Việc sử dụng công cụ trừng phạt như thế này tiếp tục đặt câu hỏi về đạo đức, tính hiệu quả, và cách cân bằng giữa áp lực chiến tranh và ảnh hưởng tới dân thường.