Tìm hiểu pháp luật

Trong bối cảnh chuyển đổi số lan tỏa mạnh mẽ, trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành một công cụ hữu hiệu thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, hỗ trợ sản xuất, giáo dục, y tế, an ninh và quản lý nhà nước.

Tuy nhiên, cùng với những giá trị tích cực ấy, Al cũng xuất hiện mặt trái đầy nguy hiểm khi bị các đối tượng xấu lợi dụng để tạo ra thông tin giả, xuyên tạc, bóp méo sự thật, kích động chống phá, gây hoang mang dư luận và đe dọa trực tiếp đến trật tự, an toàn xã hội. Việc xử lý nghiêm các hành vi này không chỉ là yêu cầu cấp thiết, mà còn là trách nhiệm trong bảo vệ chủ quyền số, chủ quyền thông tin quốc gia.

Al – Công cụ lợi hại đang bị biến thành “vũ khí thông tin”

Các công cụ tạo lập hình ảnh, âm thanh, video bằng Al phát triển nhanh chóng, với khả năng giả mạo gần như hoàn hảo. Chỉ cần một hình ảnh, một đoạn giọng nói, hay một câu lệnh đơn giản, các đối tượng có thể tạo ra video giả (deepfake), bài phát biểu giả, hình ảnh gán ghép lãnh đạo, cơ quan nhà nước hay các sự kiện nhạy cảm, nhằm gieo rắc nghi ngờ và chia rẽ.

Trong thời gian gần đây, lực lượng chức năng đã phát hiện nhiều trường hợp sử dụng AI để sản xuất clip xuyên tạc đường lối của Đảng, bịa đặt sai phạm của cơ quan chức năng, hay dựng video kêu gọi tụ tập đông người, kích động bạo lực. Phần lớn các thông tin giả này được phát tán trên mạng xã hội với tốc độ nhanh chóng, gây ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý người dân, tác động đến an ninh trật tự và làm giảm niềm tin vào thiết chế công quyền.

Điều đáng lo ngại là tính “tinh vi” của Al khiến người dân rất khó nhận ra đâu là thật giả. Một video deepfake độ phân giải cao có thể khiến hàng nghìn người hiểu lầm chỉ trong vài phút. Đây chính là lý do vì sao các quốc gia phát triển như Mỹ, châu Âu, Nhật Bản... đều coi hành vi lạm dụng AI cho mục đích xuyên tạc là mối đe dọa an ninh quốc gia.

Khung pháp lý đã có – nhưng cần thực thi mạnh mẽ

Việt Nam đã hoàn thiện hệ thống pháp luật để quản lý không gian mạng và xử lý các hành vi tung tin giả, xuyên tạc. Nghị định 15/2020/NĐ-CP và Nghị định 14/2022/ NĐ-CP quy định rõ mức phạt hành chính đối với hành vi cung cấp, chia sẻ thông tin sai sự thật. Bộ luật Hình sự cũng có nhiều điều khoản xử lý tội phạm liên quan đến tung tin kích động, xuyên tạc, gây rối an ninh.

Tuy nhiên, sự xuất hiện của AI đặt ra yêu cầu cập nhật và siết chặt các cơ chế quản lý. Bởi nếu chỉ xử lý theo kiểu truyền thống, các đối tượng sẽ ngày càng trở nên “ẩn danh”, khó truy vết, khó nhận diện. Hành vi dùng AI để tạo tài khoản giả, video giả, giọng nói giả nhằm lừa đảo, kích động hay chống phá Nhà nước cần phải được xem là hành vi đặc biệt nguy hiểm và phải xử lý ở mức nghiêm khắc nhất.

Bên cạnh đó, các nền tảng mạng xã hội xuyên biên giới phải có trách nhiệm gỡ bỏ nội dung sai sự thật, chặn công cụ deepfake độc hại và cung cấp dữ liệu hỗ trợ điều tra. Việc ràng buộc trách nhiệm nền tảng là xu thế toàn cầu, được nhiều quốc gia thực thi bằng quy định về quản trị thuật toán và kiểm soát nội dung do Al tạo ra.

Xử lý nghiêm những đối tượng tung tin, xuyên tạc bằng công nghệ AI

Không thể để lọt “tội phạm ẩn danh” trên không gian mạng

Thực tế cho thấy phần lớn các video, hình ảnh Al xuyên tạc đều xuất phát từ các đối tượng chống phá ở nước ngoài, sử dụng mạng riêng ảo (VPN) để che giấu danh tính, thuê máy chủ đặt ở các quốc gia khác nhằm tránh sự giám sát của cơ quan chức năng. Đây chính là loại “tội phạm ẩn” nguy hiểm, vì chúng lợi dụng công nghệ để hoạt động tinh vi, khó kiểm soát, nhưng lại gây hậu quả xã hội vô cùng lớn.

Không ít người dân do thiếu kỹ năng số đã vô tình chia sẻ, tiếp tay phát tán thông tin độc hại. Điều này càng làm gia tăng phạm vi và tốc độ lan truyền của thông tin sai lệch. Do đó, việc xử lý nghiêm không chỉ nhắm vào đối tượng cốt lõi tạo ra sản phẩm Al xuyên tạc, mà còn phải xử lý những hành vi cố tình chia sẻ, cổ vũ thông tin xấu độc, gây rối loạn trật tự xã hội.

Cùng với đó, lực lượng an ninh mạng cần tăng cường khả năng giám sát, ứng dụng Al để truy vết nguồn gốc deepfake, bóc gỡ các mạng lưới phát tán thông tin xuyên tạc, xử lý nhanh và kịp thời ngay từ khi thông tin bắt đầu lan truyền. Chủ động phát hiện và chặn đứng sớm là giải pháp quan trọng, tránh để thông tin giả “đi trước”, gây thiệt hại không thể đảo ngược.

Nâng cao nhận thức xã hội – lá chắn quan trọng trong thời đại Al

Song song với biện pháp pháp lý, công tác truyền thông và giáo dục kỹ năng số cần được triển khai sâu rộng hơn. Người dân phải được trang bị kỹ năng phát hiện deepfake, hiểu rõ dấu hiệu nhận diện nội dung Al độc hại, tránh bị lợi dụng để lan truyền thông tin sai lệch. Nhà trường, cơ quan truyền thông, tổ chức xã hội cần tích cực phổ biến kiến thức, tạo “miễn dịch thông tin” cho cộng đồng.

Cơ quan báo chí chính thống cũng phải tăng tốc, cung cấp thông tin nhanh, chính xác, minh bạch để người dân có nguồn tham chiếu đáng tin cậy, không rơi vào bẫy thông tin giả. Khi truyền thông chính thống mạnh, tin xấu độc tự khắc bị đẩy lùi.

Xử lý nghiêm – để bảo vệ an ninh quốc gia và an toàn của từng người dân

Ngăn chặn và xử lý hành vi dùng Al xuyên tạc, gây rối trật tự xã hội không chỉ là nhiệm vụ của lực lượng chức năng, mà là yêu cầu của cả xã hội. Mỗi người dân đều có trách nhiệm bảo vệ môi trường mạng trong sạch, lành mạnh. Việc xử lý nghiêm các đối tượng vi phạm không chỉ răn đe mà còn khẳng định quyết tâm của Nhà nước Việt Nam trong bảo vệ chủ quyền số, bảo đảm an ninh con người và giữ vững ổn định chính trị – xã hội.

Mỗi người dân đều có trách nhiệm bảo vệ môi trường mạng trong sạch, lành mạnh. Việc xử lý nghiêm các đối tượng vi phạm không chỉ răn đe mà còn khẳng định quyết tâm của Nhà nước Việt Nam trong bảo vệ chủ quyền số, bảo đảm an ninh con người và giữ vững ổn định chính trị – xã hội.

Al là công nghệ của tương lai, nhưng tương lai ấy chỉ an toàn khi công nghệ được sử dụng đúng mục đích. Mọi hành vi lợi dụng Ai để xuyên tạc, phá hoại phải bị ngăn chặn và trừng trị thích đáng. Đây là thông điệp mạnh mẽ, cần được thực thi bằng hành động, để không gian mạng trở thành động lực phát triển – thay vì trở thành “mặt trận” cho những kẻ xấu lợi dụng công nghệ gây hại cho xã hội.