Khoa học công nghệ

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số mạnh mẽ, không gian mạng trở thành nền tảng quan trọng cho giao lưu, học tập, thương mại và phát triển kinh tế - xã hội.

Tuy nhiên, song hành với những lợi ích to lớn đó là sự gia tăng nhanh chóng của các loại tội phạm mạng, đặc biệt là tội phạm lừa đảo công nghệ cao.

Việt Nam, với tư cách là thành viên tích cực của Liên hợp quốc (LHQ), đang cùng cộng đồng quốc tế nỗ lực đấu tranh, triệt phá các tổ chức tội phạm mạng xuyên quốc gia, nhằm bảo vệ an ninh mạng, quyền lợi của công dân và sự ổn định của xã hội.

1. Thực trạng tội phạm mạng tại Việt Nam và trên thế giới

Trong những năm gần đây, tội phạm lừa đảo trên không gian mạng tại Việt Nam có xu hướng gia tăng cả về quy mô, tính chất và mức độ tinh vi. Các hình thức lừa đảo phổ biến gồm giả danh cơ quan nhà nước, ngân hàng, công an; chiếm đoạt tài khoản mạng xã hội; đánh cắp thông tin cá nhân; và gần đây là các vụ lừa đảo qua đầu tư tiền ảo, cho vay trực tuyến, và thương mại điện tử. Theo thống kê của Bộ Công an, chỉ riêng năm 2024, lực lượng chức năng đã phát hiện hơn 20.000 vụ việc liên quan đến lừa đảo mạng, với thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng.

Trên phạm vi toàn cầu, LHQ cảnh báo rằng tội phạm mạng đang trở thành "bóng ma toàn cầu", đe dọa mọi quốc gia, đặc biệt là các nước đang phát triển - nơi năng lực quản trị mạng còn hạn chế. Báo cáo của Cơ quan phòng chống ma túy và tội phạm của Liên hợp quốc (UNODC) cho thấy, tội phạm công nghệ cao đang gắn kết chặt chẽ với các đường dây rửa tiền, buôn người và tài trợ khủng bố

2.Hợp tác Việt Nam  - Liên hợp quốc trong phòng, chống tội phạm mạng

Việt Nam là quốc gia thành viên tích cực trong nhiều khuôn khổ hợp tác quốc tế về an ninh mạng, trong đó có các chương trình do LHQ khởi xướng.

Bộ Công an Việt Nam đã phối hợp với UNODC triển khai các dự án nâng cao năng lực phòng, chống tội phạm công nghệ cao, đào tạo cán bộ chuyên trách, và thúc đẩy trao đổi thông tin tình báo mạng giữa các quốc gia.

Năm 2023, Việt Nam ký kết Bản ghi nhớ hợp tác với UNODC về tăng cường năng lực điều tra số, giám định dữ liệu và hỗ trợ pháp lý quốc tế trong lĩnh vực an ninh mạng. Ngoài ra  Việt Nam cũng tham gia nhiều diễn đàn đa phương do LHQ bảo trợ như Diễn đàn quản trị Internet (IGF), Ủy ban về tội phạm mạng (OEWG), và Chương trình nghị sự 2030 về phát triển bền vững - trong đó mục tiêu 16 nhấn mạnh "hòa bình, công lý và thể chế mạnh mẽ", bao gồm việc phòng chống tội phạm trên không gian mạng.

Việt Nam tích cực phối hợp cùng Liên hợp quốc trong việc đấu tranh, triệt phá tội phạm, lừa đảo trên không gian mạng

3. Nỗ lực trong nước: Tăng cường hành lang pháp lý và năng lực thực thi

Việt Nam đã ban hành Luật An ninh mạng (2018), Nghị định 53/2022/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật, cùng nhiều văn bản liên quan nhằm bảo đảm an toàn thông tin cá nhân và xử lý vi phạm trên mạng. Bên cạnh đó, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Công an, Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan chức năng đã phối hợp chặt chẽ trong việc tuyên truyền, cảnh báo người dân, ngăn chặn các website giả mạo, truy vết tội phạm lừa đảo, đồng thời yêu cầu các nền tảng xuyên biên giới như Facebook, Google, TikTok tăng cường phối hợp gỡ bỏ nội dung vi phạm.

Việt Nam cũng chú trọng đến công tác giáo dục, nâng cao nhận thức cộng đồng về an toàn thông tin mạng. Các chiến dịch như "Tháng hành động vì an toàn không gian mạng" hay "Không để bị lừa" đã góp phần cảnh tỉnh hàng triệu người dân, đặc biệt là nhóm dễ bị tổn thương như người cao tuổi và thanh thiếu niên.

4. Hợp tác khu vực và quốc tế: Chia sẻ thông tin, đồng bộ pháp lý

Ngoài hợp tác song phương với LHQ, Việt Nam còn là thành viên của các mạng lưới quốc tế như INTERPOL, ASEANAPOL, và Diễn đàn khu vực ASEAN về an ninh mạng. Các hoạt động phối hợp điều tra, chia sẻ dữ liệu và huấn luyện chuyên gia được tiến hành thường xuyên. Gần đây, Việt Nam cùng các nước ASEAN và Liên minh châu Âu (EU) triển khai chương trình "CyberSEA Game" - mô phỏng tình huống tấn công mạng thực tế nhằm tăng cường kỹ năng ứng phó của lực lượng chuyên trách.

Đặc biệt, trong khuôn khổ hợp tác với LHQ, Việt Nam ủng hộ việc xây dựng Công ước quốc tế mới về chống sử dụng công nghệ thông tin cho mục đích tội phạm (UN Cybercrime Convention), nhằm tạo khung pháp lý toàn cầu cho việc truy tố và dẫn độ tội phạm mạng xuyên quốc gia.

5. Thách thức và định hướng sắp tới

Dù đạt nhiều kết quả, Việt Nam vẫn đối mặt với không ít thách thức: công nghệ tội phạm ngày càng tinh vi; pháp luật quốc tế chưa đồng bộ; năng lực điều tra số còn hạn chế; và sự phối hợp giữa khu vực công - tư chưa hiệu quả. Đặc biệt, nhiều vụ lừa đảo được điều hành từ nước ngoài, khiến việc xác minh, dẫn độ và xử lý gặp khó khăn.

Trong thời gian tới, Việt Nam định hướng xây dựng Chiến lược quốc gia về an ninh mạng giai đoạn 2025-2035, tăng cường hợp tác quốc tế sâu rộng hơn, đầu tư mạnh cho hạ tâng dữ liệu và trí tuệ nhân tạo phục vụ phòng chống tội phạm mạng. Song song đó, việc tiếp tục phối hợp với LHQ và các đối tác phát triển sẽ giúp Việt Nam chủ động hơn trong việc bảo vệ chủ quyền số, an toàn thông tin, và niềm tin xã hội trong kỷ nguyên số.

Việt Nam đang thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc cùng Liên hợp quốc đấu tranh, triệt phá tội phạm lừa đảo trên không gian mạng. Đây không chỉ là nhiệm vụ của riêng lực lượng công an hay ngành thông tin, mà là trách nhiệm của toàn xã hội.

Sự kết hợp giữa hành lang pháp lý chặt chẽ, hợp tác quốc tế hiệu quả, và nhận thức cộng đồng cao sẽ là chìa khóa giúp Việt Nam xây dựng một không gian mạng an toàn, lành mạnh và đáng tin cậy - nền tảng cho phát triển bền vững trong thời đại số.