Toàn cảnh nước mỹ

 Bức tranh địa - chính trị phức tạp

Khi Donald Trump trở lại chính trường Mỹ với tham vọng giải quyết "một lần cho xong" cuộc chiến Nga - Ukraina, nhiều người kỳ vọng ông sẽ đem đến một phương án "mạnh tay, trực diện và ít phức tạp" hơn chính quyền đương nhiệm. Thế nhưng, thực tế không đơn giản. Ukraine, với tư cách quốc gia trực tiếp chịu thiệt hại, và Liên minh châu Âu, với vị thế khối chính trị - kinh tế lớn nhất lục địa, lại chính là những bên tạo nên rào cản cho tính toán của ông Trump.

Điểm mấu chốt nằm ở chỗ: những gì ông Trump muốn không hắn trùng khớp với điều Ukraine cân, và càng khác biệt so với mục tiêu dài hạn của EU.

Trump và "công thức hòa bình nhanh"

Trong suốt chiến dịch tranh cử , ông Trump nhiều lần tuyên bố ông có thể "giải quyết xung đột Nga - Ukraina chỉ trong 24 giờ"

Theo cách nhìn của Trump:

• Ưu tiên số 1 là lợi ích của Mỹ, tránh việc Washington phải tiếp tục rót hàng chục tỷ USD vào một cuộc chiến "không phải của mình".

• Chiến lược là buộc cả Moscow lẫn Kiev phải ngồi vào bàn đàm phán, kể cả khi Kiev phải nhượng bộ một phần lãnh thổ.

• Thông điệp đối nội: Ông muốn cho thấy "Mỹ dưới thời Trump sẽ không bị lợi dụng, không trả tiền vô hạn cho an ninh châu Âu".

Tuy nhiên, công thức "hòa bình nhanh" đó lập tức va chạm với hai bên liên quan trực tiếp: Ukraine và EU.

Thế khó của ông Trump trong nỗ lực làm trung gian hoà giải giữa Nga và Ukraine

Ukraine: Khát vọng độc lập toàn diện và nỗi lo bị bỏ rơi

Đối với Kyiv, bất kỳ giải pháp nào buộc họ phải từ bỏ lãnh thổ hay quyền tự quyết đều là điều không thế chấp nhận. Sau hơn hai năm kháng chiến đầy máu lửa, hàng triệu người tị nạn, hàng trăm ngàn binh sĩ thương vong, chính quyền Ukraine đã xây dựng trong dân chúng một tâm lý kiên cường: chiến đấu đến cùng để bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ.

• Quan điểm của Tổng thống Zelensky:

Hòa bình chỉ có thể đạt được khi Nga rút quân hoàn toàn, trả lại lãnh thổ đã chiếm.

• Áp lực từ trong nước:

Nếu Zelensky hoặc bất kỳ lãnh đạo nào của Ukraine chấp nhận "hòa bình kiểu Trump" - nghĩa là chấp nhận mất đất - họ sẽ đối mặt với làn sóng phản đối khổng lồ và nguy cơ sụp đổ chính trị.

Liên minh châu Âu: Vừa lo ngại, vừa bất đông với Trump

Khác với Mỹ, EU không thể rút lui. Cuộc chiến Nga - Ukraina diễn ra ngay trên lục địa của họ.

An ninh trực tiếp bị đe dọa: Nếu Ukraine thất thủ, đường biên giới NATO - Nga sẽ mở rộng thêm hàng nghìn km. Các nước Đông Âu như Ba Lan, Baltic sẽ cảm thấy bất an cực độ.

Khác biệt lợi ích với Mỹ: Washington có thể "ngả" về phía thỏa hiệp với Nga, nhưng Brussels lại muốn ngăn Nga thắng bằng mọi giá, để bảo vệ trật tự châu Âu sau Thế chiến II.

Quan điểm chính trị: EU từ lâu ủng hộ mạnh mẽ việc Ukraine gia nhập Liên minh và NATO. Nếu Trump yêu cầu Kiev "dừng lại" hoặc "thỏa hiệp", đó sẽ là cái tát vào chiến lược dài hạn của châu Âu.

Hơn thế nữa, quan hệ giữa Trump và EU vốn đã phức tạp từ nhiệm kỳ trước. Ông từng nhiều lần công kích NATO, gọi EU là "đối thủ thương mại", thậm chí dọa cắt viện trợ quân sự. Khi trở lại với một kế hoạch hòa bình áp đặt, chắc chắn ông sẽ đối diện sự phản kháng gay gắt từ Brussels, Berlin hay Paris.

Cái thế kẹt của Trump: "Nói dễ hơn làm"

Khi đối diện với thực tế, ông Trump sẽ thấy mình ở vào thế kẹt:

• Nếu nhượng bộ Ukraine: Ông buộc phải tiếp tục rót tiền và vũ khí, trái ngược với cam kết "America First" và gây bất mãn trong cử tri Mỹ vốn mệt mỏi vì chi phí chiến tranh.

• Nếu ép Ukraine chấp nhận thỏa hiệp: Ông sẽ bị xem như "bán đứng đồng minh", làm suy yếu uy tín lãnh đạo toàn cầu của Mỹ, đồng thời đẩy EU vào tình thế phải đối đầu cả với Nga lẫn với Mỹ.

• Nếu bỏ mặc toàn bộ: Ông sẽ để Nga thằng thế, điều này có thể khiến NATO khủng hoảng, và chính ông phải hứng chịu chỉ trích rằng đã mở đường cho Moscow bành trướng.

Những kịch bản đối đầu ngoại giao

Khi Trump đưa ra sáng kiến hòa bình, Ukraine và EU có thể phản ứng theo nhiều cách:

• Kịch bản mềm dẻo: Họ đồng ý ngồi vào bàn đàm phán nhưng kiên quyết đặt ra điều kiện tiên quyết, khiến tiến trình bế tắc ngay từ đầu.

• Kịch bản đối kháng: Ukraine công khai bác bỏ đề xuất, còn EU tăng cường viện trợ độc lập cho Kyiv, phớt lờ Washington.

• Kịch bản trung gian: Một số nước EU thân Mỹ (như Hungary, Slovakia, có xu hướng mềm mỏng với Nga) ủng hộ Trump, còn các nước Đông Âu và Bắc Âu phản đối quyết liệt. Điều này sẽ khoét sâu sự chia rẽ nội bộ châu Âu.

Dù kịch bản nào xảy ra, Trump cũng khó đạt được "hòa bình nhanh" như tuyên bố.

Lợi ích và tính toán ẩn sau sự phản kháng

Khi Ukraine và EU chống lại công thức của Trump, đó không chỉ là hành động "gây khó" cho một chính khách Mỹ, mà còn phản ánh những toan tính sâu xa:

• Ukraine: muốn bảo đảm không mất lãnh thổ, giữ quyền tự quyết, và chứng minh cho dân chúng rằng mọi hy sinh không vô ích.

• EU: muốn duy trì ảnh hưởng, khẳng định sự thống nhất và vai trò trong cấu trúc an ninh toàn cầu, đồng thời giảm sự phụ thuộc vào Mỹ.

• Trump: muốn "giải quyết nhanh" để ghi điểm chính trị trong nước, nhưng lại vấp phải sự thật: trong xung đột quốc tế, "hòa bình không bao giờ rẻ".

Tác động đến trật tự thế giới

Việc Ukraine và EU gây khó khăn cho Trump cũng đồng nghĩa với việc Mỹ - dưới thời Trump - có thế đánh mất vai trò lãnh đạo toàn cầu mà Washington vẫn nắm giữ trong suốt nhiều thập niên. Nếu châu Âu quyết định đi theo con đường riêng, thế giới sẽ bước vào giai đoạn đa cực hóa mạnh mẽ hơn:

• Nga - Trung có thêm lợi thế khi Mỹ và châu Âu chia rẽ.

• NATO suy yếu về niem tin nội khối.

• Các quốc gia nhỏ nhìn thấy rằng "Mỹ có thể bỏ rơi đồng minh bất kỳ lúc nào".

Hòa bình khó đạt, rạn nứt thêm sâu

Khi Donald Trump hứa hẹn "giải quyết xung đột Nga - Ukraine trong 24 giờ", ông có thể đã nghĩ đến một màn thương lượng khôn ngoan mang đậm phong cách doanh nhân. Nhưng chính Ukraine và Liên minh châu Âu - những bên có lợi ích trực tiếp - lại biến điều đó thành nhiệm vụ bất khả thi.

Sự khác biệt lợi ích, nỗi lo bị bỏ rơi, và quyết tâm duy trì an ninh của lục địa khiến mọi kế hoạch của Trump đều trở thành bài toán nan giải . Trong bức tranh toàn cầu, đây không chỉ là một cuộc đấu ngoại giao, mà còn là biểu tượng cho sự đứt gãy giữa chủ nghĩa "America First" và khát vọng an ninh tập thể của châu Âu.