Toàn cảnh nước mỹ

Trong bối cảnh căng thẳng thương mại Mỹ - Trung chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, Tổng thống Mỹ Donald Trump một lần nữa đưa ra tuyên bố cứng rắn, đe dọa sẽ không mua hàng hóa từ Trung Quốc nếu Bắc Kinh không thay đổi chính sách thương mại và công nghiệp mà Washington cho là "không công bằng". Phát biểu này làm dấy lên lo ngại về nguy cơ leo thang mới trong quan hệ kinh tế giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới.

1. Bối cảnh của tuyên bố

Ngay từ khi trở lại Nhà Trắng, ông Trump tiếp tục duy trì quan điểm "Nước Mỹ trên hết" (America First), tập trung vào việc bảo vệ sản xuất trong nước và giảm thâm hụt thương mại với Trung Quốc. Theo số liệu, Mỹ vẫn đang nhập khẩu hàng trăm tỷ USD hàng hóa từ Trung Quốc, đặc biệt là các mặt hàng điện tử, dệt may, máy móc và nguyên liệu công nghiệp. Trump cho rằng sự phụ thuộc này gây nguy hiểm cho an ninh kinh tế của Mỹ, đồng thời tạo lợi thế bất cân xứng cho Trung Quốc.

Tuyên bố "dọa không mua" hàng hóa Trung Quốc lần này không chỉ nhắm vào vấn đề cán cân thương mại, mà còn gắn liền với các mối quan ngại sâu rộng hơn như: đánh cắp công nghệ, thao túng tiền tệ, và cạnh tranh chiến lược trong lĩnh vực công nghệ cao, đặc biệt là chip bán dẫn và trí tuệ nhân tạo.

2. Mục tiêu chiến lược của Trump

Trump muốn gửi thông điệp mạnh mẽ rằng Mỹ sẵn sàng giảm bớt hoặc chấm dứt sự lệ thuộc vào hàng hóa Trung Quốc để thúc đẩy sản xuất trong nước và đa dạng hóa chuỗi cung ứng. Đây là một phần trong chiến lược rộng lớn hơn nhằm đưa doanh nghiệp Mỹ quay lại đầu tư sản xuất tại quê nhà hoặc chuyển hướng sang các quốc gia đồng minh, như Mexico, Ấn Độ hay Việt Nam.

Động thái này cũng phục vụ mục tiêu chính trị của Trump: trấn an cử tri rằng ông đang bảo vệ việc làm và lợi ích của tầng lớp lao động Mỹ, vốn bị ảnh hưởng nặng nề bởi làn sóng toàn cầu hóa và sự dịch chuyển sản xuất sang châu Á.

3. Phản ứng của Trung Quốc

Trung Quốc chắc chắn không đứng ngoài cuộc trước tuyên bố này. Bắc Kinh đã nhiều lần khẳng định họ sẵn sàng bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình, đồng thời cho rằng Mỹ đang "vũ khí hóa thương mại" để kiềm chế sự phát triển của Trung Quốc. Nếu Mỹ giảm mạnh nhập khẩu từ Trung Quốc, Bắc Kinh có thể đáp trả bằng cách hạn chế xuất khẩu các nguyên liệu chiến lược như đất hiếm, hoặc áp dụng chính sách ưu đãi hơn với các đối tác khác nhằm duy trì xuất khẩu.

Tuy nhiên, việc Mỹ ngừng mua hàng hóa Trung Quốc hoàn toàn là điều khó khả thi trong ngắn hạn, bởi nhiều mặt hàng Mỹ chưa thể thay thế ngay. Chính vì vậy, phản ứng của Trung Quốc sẽ phụ thuộc vào mức độ quyết liệt thực tế trong chính sách của Washington.

Tổng thống Trump tiếp tục gây sức ép lên hàng hoá Trung Quốc

4. Hệ quả đối với kinh tế toàn cầu

Nếu Mỹ thực sự thực hiện lời đe dọa, hệ quả sẽ không chỉ giới hạn trong quan hệ song phương. Chuỗi cung ứng toàn cầu vốn đang chịu nhiều biến động từ dịch bệnh COVID-19 và căng thẳng địa chính trị sẽ càng bị xáo trộn. Giá hàng hóa có thể tăng mạnh do khan hiếm nguồn cung, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ và công nghiệp chế tạo.

Đối với các nền kinh tế mới nổi như Việt Nam, Ấn Độ, Indonesia, đây vừa là thách thức vừa là cơ hội. Thách thức ở chỗ các doanh nghiệp phải cạnh tranh gay gắt hơn để đáp ứng tiêu chuẩn khăt khe của thị trường Mỹ. Nhưng cơ hội cũng mở ra, bởi Washington sẽ tìm cách thay thế nguồn cung từ Trung Quốc bằng các đối tác khác. Thực tế, Việt Nam đã và đang trở thành điểm đến quan trọng trong quá trình dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu.

5. Phản ứng trong nước Mỹ

Trong nước, tuyên bố của ông Trump nhận được sự ủng hộ từ một bộ phận cử tri và doanh nghiệp sản xuất nội địa, nhưng cũng vấp phải lo ngại từ giới kinh doanh và người tiêu dùng. Bởi lẽ, nếu Mỹ ngừng mua hàng hóa Trung Quốc, chi phí sản xuất trong nước sẽ tăng cao, kéo theo giá thành sản phẩm và chi phí sinh hoạt của người dân cũng tăng.

Các tập đoàn bán lẻ lớn như Walmart, Target hay Apple đều phụ thuộc vào nguồn hàng từ Trung Quốc. Việc cắt đứt quan hệ thương mại có thể gây ra cú sốc lớn cho các doanh nghiệp này, ảnh hưởng trực tiếp đến thị trường việc làm và nền kinh tế Mỹ.

6. Triển vọng sắp tới

Tuyên bố của Trump có thể được coi như một chiến thuật đàm phán hơn là một quyết định chắc chắn. Trong quá khứ, ông từng nhiều lần sử dụng biện pháp "đe dọa" để gây sức ép, sau đó đàm phán nhằm đạt được nhượng bộ từ phía Trung Quốc. Do đó, cộng đồng quốc tế sẽ theo dõi sát sao để xem liệu Washington có biến lời nói thành hành động, hay chỉ dừng lại ở mức độ "gây áp lực chính trị".

Trong dài hạn, xu hướng "tách rời" (decoupling) giữa Mỹ và Trung Quốc dường như khó tránh khỏi, nhất là trong các lĩnh vực công nghệ cao và an ninh chiến lược. Tuy nhiên, việc cắt đứt hoàn toàn quan hệ thương mại là điều bất khả thi, vì cả hai nền kinh tế vẫn phụ thuộc lẫn nhau ở nhiều lĩnh vực.

Lời đe dọa mới nhất của Tổng thống Mỹ Donald Trump về việc không mua hàng hóa Trung Quốc tiếp tục làm gia tăng căng thẳng thương mại song phương, đồng thời đặt ra nhiều ẩn số cho kinh tế toàn cầu.

Dù khó có khả năng Mỹ ngay lập tức thực hiện chính sách này, nhưng rõ ràng nó phản ánh xu hướng ngày càng cứng rắn của Washington đối với Bắc Kinh. Trong khi đó, các nước thứ ba, trong đó có Việt Nam, cần chuẩn bị chiến lược thích ứng linh hoạt để tận dụng cơ hội, đồng thời giảm thiểu rủi ro từ cuộc cạnh tranh Mỹ - Trung đang ngày một gay gắt.