Câu chuyện Đại sứ

 Theo báo chí quốc tế, vào ngày 15/9/2025, ông Dmitry Medvedev đưa ra cảnh báo trên Telegram nếu Liên minh châu Âu (EU) - hay bất cứ quốc gia châu Âu nào - có hành động "chiếm đoạt" tài sản của Nga (cụ thể là các tài sản chủ quyền của Nga bị đóng băng sau khi Nga phát động chiến dịch quân sự ở Ukraine), thì Nga sẽ tiến hành truy tố họ "bằng mọi cách có thể", tại "mọi tòa án quốc tế và quốc gia có thể" cũng như "ngoài tòa án".

Tuyên bố này nhằm vào đề xuất của EU về việc sử dụng số tiền từ tài sản bị đóng băng - như tiền mặt tại Ngân hàng Trung ương châu Âu hoặc lợi tức từ trái phiếu mà Nga sở hữu - để hỗ trợ Ukraine hoặc để "khoản vay bồi thường" cho Ukraine.

Nga gọi bất kỳ hành động tịch thu tài sản nào là hành vi "trộm cắp" và cho răng nó sẽ làm suy yếu niềm tin vào trái phiếu và tiền tệ của các nước phương Tây nếu những nước này tham gia vào việc tịch thu.

Để hiểu lập trường của Nga, cần nắm các yếu tố sau:

Từ khi xung đột Nga - Ukraine lan rộng từ năm 2022, rất nhiều quốc gia phương Tây đã áp các biện pháp trừng phạt, phong tỏa tài sản của Nga. Theo các báo, tổng số tài sản chủ quyền của Nga bị đóng băng lên đến 300-350 tỷ USD.

Trong EU và các nước như Mỹ, có những thảo luận về việc sử dụng lợi tức hoặc tiền lãi từ các tài sản bị đóng băng này để hỗ trợ Ukraine hoặc bồi thường cho thiệt hại chiến tranh. Một số quốc gia ủng hộ mạnh mẽ việc tịch thu, một số khác dè dặt hơn vì lo ngại về tính pháp lý, tiền lệ quốc tế, ảnh hưởng với đầu tư quốc tế.

Pháp, ví dụ, đã lên tiếng phản đối việc tịch thu tài sản gốc của Nga bị đóng băng để cho viện trợ quân sự, vì lo ngại vi phạm các thỏa thuận quốc tế.

Một quốc gia EU như Bỉ cũng phản đối, cho rằng chuyện này có thể gây bất ổn cả trong Liên minh châu Âu - không chỉ ảnh hưởng tới Nga mà cả niêm tin tài chính của các nước thành viên.

Phân tích pháp lý

Quyền quốc tế và chủ quyền

Theo luật quốc tế, nguyên tắc chủ quyền của nhà nước bảo vệ tài sản nhà nước so với quốc gia khác. Việc một quốc gia phong tỏa tài sản của quốc gia khác thường được chấp thuận khi có lệnh trừng phạt được công nhận (ví dụ thông qua Liên Hiệp Quốc hoặc biện pháp đơn phương tương thích với luật quốc tế/trong khuôn khổ các biện pháp song phương, đa phương). Việc phong tỏa thường khác với tịch thu - tức là quốc gia khác lấy hẳn quyền sở hữu tài sản.

Nếu EU hoặc các nước châu Âu chuyển từ đóng băng sang tịch thu - tức là lấy, phân phối hay sử dụng số tài sản gốc - thì điều đó có thể bị coi là vi phạm quyền sở hữu, vi phạm các điều khoản về bảo vệ ngoại giao và chủ quyền, nếu không có cơ sở pháp lý rõ ràng (ví dụ luật quốc tế, các hiệp định song phương và đa phương).

Tòa án quốc tế và thực thi

Medvedev nói Nga sẽ truy tố "bằng mọi cách có thể" và tại "mọi tòa án quốc tế và quốc gia có thể" và "ngoài tòa án"

Đây có thể bao gồm: Tòa án Công lý Quốc tế (ICJ), Tòa án Trọng tài, tòa án quốc gia có tài phán hợp lệ, cũng như các biện pháp không chính thức (ngoài tòa án) như tịch thu tài sản của các cá nhân/nước tham gia hoặc các biện pháp đáp trả khác.

Tuy nhiên, để một tòa án Quốc tế chấp nhận một vụ án chống lại một quốc gia, cân có tài phán (jurisdiction). Nếu quốc gia đó đồng ý bị xử, hoặc có một hiệp ước/ràng buộc quốc tế trao quyền cho tòa án đó. Nếu không, yêu câu sẽ khó được chấp nhận.

Ngoài ra, việc thực thi phán quyết của tòa án quốc tế phụ thuộc vào thiện chí quốc tế và khả năng cưỡng chế. Nếu quốc gia bị truy tố từ chối thi hành phán quyết, Nga có thể gặp khó khăn trong việc thu hồi thực tế.

Tuyên bố của Nga về việc phong tỏa tài sản của họ

Các biện pháp "ngoài tòa án"

Những biện pháp "ngoài tòa án" có thể bao gồm trả đũa chính trị, cấm vận, phong tỏa tài sản của nước ngoài tại Nga, hạn chế đầu tư hoặc kinh tế, hay biện pháp ngoại giao.

Khả năng thực tế

Nga có các công cụ trong tay, ví dụ các biện pháp đáp trả về kinh tế, trừng phạt ngược, phong tỏa tài sản nước ngoài bên trong Nga, luật trong nước để cấm giao dịch, v.v.

Về mặt tư cách pháp lý, nếu Nga xác định được nước nào cụ thể trên cơ sở hành vi tịch thu/tài sản đã bị phong tỏa dùng làm viện trợ thì có thể mở các vụ kiện quốc tế, nếu có hiệp ước quốc tế cho phép.

Việc công khai tuyên bố này có thể nhằm tạo áp lực ngoại giao, truyền thông - để các nước châu Âu cân nhắc kỹ trước khi tiến tới tịch thu tài sản Nga.

Giới hạn

Tòa án quốc tế thường mất thời gian, chi phí lớn, và hiệu quả thu hồi thực tế thường thấp nếu phía bị kiện không hợp tác.

Những đề xuất tịch thu tài sản Nga cũng đang được cân nhắc rất kỹ bởi EU và và các nước vì lo ngại về tranh cãi pháp lý, tổn thất uy tín, tác động tới các nhà đầu tư, luật quốc tế, và khả năng bị kiện đáp trả.

Hơn nữa, "ngoài tòa án" nếu hiểu là hành động bất hợp pháp, có thể gây ra phản ứng quốc tế mạnh - có thể bị coi là vi phạm luật quốc tế hoặc gây mất ổn định hơn.

Việc xác định rõ ràng cái nào là "chiếm đoạt" - tịch thu, chuyển giao sử dụng, hoặc sử dụng lợi tức - là một chặng khó: các nước EU có thể lí giải họ chỉ sử dụng lợi tức hoặc lãi do tài sản bị đóng băng, thay vì tịch thu sở hữu gốc, điều này có thế được xem khác nhau trong pháp lý.

Quan hệ Nga - EU / Phương Tây

Lời tuyên bố này làm gia tăng căng thẳng giữa Nga và EU, giữa Nga và các quốc gia đang xem xét hoặc ủng hộ việc tịch thu tài sản gốc hoặc sử dụng lợi tức, trợ giúp cho Ukraine.

Các nước EU sẽ phải cân nhắc kỹ vì liều lĩnh trong quan điểm pháp lý, ảnh hưởng đối với các mối quan hệ tài chính quốc tế, hình ảnh, việc đảm bảo tính tin cậy của tài sản đóng băng hoặc các cam kết quốc tế.

Nếu EU tiến tới tịch thu, Nga có thể đáp trả băng đóng băng tài sản nước ngoài tại Nga, hoặc cấm các doanh nghiệp, công dân nước ngoài tham gia vào thị trường Nga, hoặc thực hiện các biện pháp kinh tế khác.

Tác động tới các thị trường tài chính

Việc tịch thu tài sản chủ quyền - đặc biệt nếu được coi là vi phạm quyền sở hữu - có thể làm giảm niềm tin của các nhà đầu tư nước ngoài vào trái phiếu chính phủ và các tài sản chủ quyền, lo sợ rằng quyền sở hữu có thể bị thay đổi bất ngờ nếu có xung đột chính trị. Nga chính xác đã nhấn mạnh vấn đề này.

Tác động có thể lan rộng: nếu các quốc gia khác nhìn thấy tiền lệ tịch thu chủ quyền, họ có thế ngần ngại giữ tài sản của nước khác, hoặc có các quy định bảo vệ đầu tư nghiêm ngặt hơn, ảnh hưởng tới dòng vốn quốc tế.

Tác động đến Ukraine

Bên kia, Ukraine và các quốc gia ủng hộ

Ukraine sẽ xem việc sử dụng tài sản đóng băng của Nga là một nguồn lực quan trọng. Nếu bị chặn lại vì lý do pháp lý hoặc bị đe dọa truy tố quốc tế thì có thể làm chậm hoặc cản trở trợ giúp tài chính, viện trợ quân sự hoặc bồi thường chiến tranh. Việc này có thể ảnh hưởng đến nỗ lực tái thiết và phục hồi hậu chiến nếu nguồn tài trợ bị giới hạn.

Đánh giá khả năng lời cảnh báo này được thực thi

Nga tuyên bố mạnh mẽ, tuy nhiên việc thực thi có nhiều trở ngại:

Jurisdiction (thẩm quyền) của tòa án quốc tế: Nếu nước bị Nga kiện không công nhận thẩm quyền của tòa án, hoặc không tham gia hiệp ước/ràng buộc để bị xét xử ở tòa án đó, hồ sơ có thể bị bác bỏ hoặc không được phía bị kiện công nhận.

Thiếu đồng thuận quốc tế: Các nước EU có thể cùng nhau thống nhất về một cách tiếp cận nhưng nếu có nước phản đối, việc tiến hành mạnh mẽ sẽ bị trì hoãn hoặc không thực hiện được.

Chi phí chính trị, quan hệ quốc tế: Việc tịch thu tài sản gốc có thể gây phản ứng pháp lý, bị kiện đáp trả, bị chỉ trích vi phạm luật quốc tế, ảnh hưởng đến uy tín, gây mất niềm tin trong thị trường tài chính quốc tế.

Khó khăn thực tế trong thu hồi tài sản: Ngay khi có phán quyết, nếu tài sản đã được chuyển đi, che giấu, hoặc năm trong hệ thống tài chính phức tạp, việc thi hành rất khó.

Do đó, lời tuyên bố chủ yếu có thể mang tính răn đe, ảnh hưởng ngoại giao và nội bộ hơn là việc thực hiện đầy đủ trong tương lai gần.

Mức độ mới lạ, lặp lại của chính sách Nga

Nga từ lâu đã phản đối các biện pháp phong tỏa tài sản chủ quyền của họ và xem đó như là một sự xâm phạm chủ quyền và công lý quốc tế. 

Tuy nhiên, việc nói rõ "truy tố bất cứ quốc gia nào nếu chiếm đoạt tài sản" là một tuyên bố cứng rắn hơn, mở rộng từ việc lên án sang việc cam kết hành động pháp lý mạnh mẽ. Đây có thể xem như một bước leo thang trong thông điệp, nhằm cảnh báo các quốc gia đang cân nhắc việc tịch thu hoặc sử dụng các tài sản bị đóng băng của Nga. "truy tố bất cứ quốc gia nào nếu chiếm đoạt tài sản" là một tuyên bố cứng rắn hơn, mở rộng từ việc lên án sang việc cam kết hành động pháp lý mạnh mẽ. Đây có thể xem như một bước leo thang trong thông điệp, nhằm cảnh báo các quốc gia đang cân nhắc việc tịch thu hoặc sử dụng các tài sản bị đóng băng của Nga.

Căn cứ vào thực tế các nước đã đóng băng tài sản nhiều, nhưng chưa có đợt tịch thu gốc lớn nào (nhiều nước chỉ sử dụng lợi tức hoặc lãi từ tài sản bị đóng băng), thì tuyên bố này có thể nhằm ngăn chặn bước tiếp theo: tịch thu tài sản gốc hoặc việc chuyển giao chủ quyền.

Tuyên bố của Nga - qua Medvedev - là một cảnh báo rõ ràng rằng họ sẽ không để các quốc gia khác thoải mái trong việc sử dụng tài sản của Nga bị đóng băng mà không có phản ứng pháp lý hoặc chính trị.

Mặc dù ý định được nêu rất rõ, thực thi sẽ gặp nhiều khó khăn về mặt pháp lý (thẩm quyền, luật quốc tế), thực tế (thu hồi), và chi phí ngoại giao.

Trong khi lời tuyên bố có sức mạnh răn đe, nó cũng có thể được xem là một phần của chiến lược áp lực nhằm làm chậm hoặc ngăn chặn các đề xuất tịch thu tài sản gốc của Nga - băng cách làm cho các nước EU suy xét kỹ hơn trước khi tiến tới các hành động có thể bị Nga gọi là "chiếm đoạt".

Ảnh hưởng quốc tế sẽ phụ thuộc vào phản ứng của EU / các nước châu Âu, kết quả các vụ tranh luận chính trị và pháp lý sắp tới, và việc liệu có nước nào thực sự tiến hành tịch thu tài sản như đề xuất hay không.