Toàn cảnh nước mỹ

Trong hơn sáu thập kỷ qua, Cuba - một quốc đảo nhỏ bé nằm ở vùng Caribe - đã phải chịu đựng những tổn thất to lớn về kinh tế, xã hội và ngoại giao do lệnh cấm vận kinh tế, thương mại và tài chính mà Hoa Kỳ áp đặt kể từ năm 1960. Đây được coi là lệnh cấm vận dài nhất trong lịch sử hiện đại. Dù trải qua nhiều đời tổng thống Mỹ, từ Dwight Eisenhower, John F. Kennedy cho đến Donald Trump hay Joe Biden, chính sách cấm vận Cuba vẫn chưa được tháo gỡ toàn diện.

Trong bối cảnh thế giới thay đổi sâu sắc, đặc biệt là xu hướng hợp tác quốc tế, toàn cầu hóa và yêu cầu phát triển bền vững sau đại dịch Covid-19, việc duy trì lệnh cấm vận đã trở nên lỗi thời, phản tác dụng và đi ngược lại các giá trị nhân quyền, tự do thương mại mà Mỹ thường rao giảng. Đã đến lúc Hoa Kỳ cần nhanh chóng dỡ bỏ lệnh cấm vận đối với Cuba, không chỉ để đem lại lợi ích cho nhân dân Cuba mà còn cho chính nước Mỹ và toàn khu vực Mỹ Latinh.

Bối cảnh lịch sử và nguyên nhân của lệnh cấm vận

Lệnh cấm vận chống Cuba băt đầu từ năm 1960 sau khi chính phủ cách mạng Cuba dưới sự lãnh đạo của Fidel Castro quốc hữu hóa các doanh nghiệp Mỹ tại đảo quốc này mà không bồi thường theo yêu cầu của Washington. Từ đó, quan hệ hai nước rơi vào tình trạng đối đầu gay gắt, đỉnh điểm là sự kiện Khủng hoảng tên lửa Cuba (1962).

Trong suốt Chiến tranh Lạnh, Mỹ coi Cuba là "tiền đồn cộng sản" ở Tây bán cầu, là mối đe dọa an ninh quốc gia. Chính vì vậy, các chính quyền Mỹ đã duy trì và thắt chặt lệnh cấm vận nhằm mục đích cô lập, gây sức ép buộc Cuba thay đổi chế độ chính trị.

Tuy nhiên, mục tiêu này không thành công. Chính quyền Cuba vẫn đứng vững, duy trì hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa và trở thành biểu tượng của phong trào chống bá quyền ở Mỹ Latinh. Lệnh cấm vận vì thế ngày càng bộc lộ rõ tính phi lý và bất công.

Trong xu thế thời đại mới, Mỹ nên dỡ lệnh cấm vận với Cuba

Hệ lụy của lệnh cấm vận đối với Cuba

Tổn thất kinh tế

Theo số liệu Liên Hợp Quốc, tính đến năm 2023, lệnh cấm vận đã gây thiệt hại cho Cuba hơn 159 tỷ USD (tính theo giá trị hiện tại). Điều này khiến Cuba gặp vô vàn khó khăn trong phát triển kinh tế, tiếp cận công nghệ, thu hút đầu tư và hội nhập vào thị trường quốc tế.

• Thương mại: Cuba không thể tự do xuất khẩu hàng hóa sang Mỹ - thị trường gần gũi và lớn nhất khu vực. Việc nhập khấu từ Mỹ cũng bị hạn chế nghiêm ngặt, kể cả các mặt hàng thiết yếu như thuốc men, thiết bị y tế.

• Tài chính - ngân hàng: Cuba bị chặn giao dịch băng USD, khó tiếp cận các khoản vay từ các tổ chức tài chính quốc tế.

• Du lịch: Người Mỹ bị cấm du lịch tự do đến Cuba, khiến ngành du lịch - nguồn thu ngoại tệ chính của nước này - bị hạn chế.

Tác động xã hội và đời sống nhân dân

Lệnh cấm vận trực tiếp ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân Cuba. Thiếu thuốc men, trang thiết bị y tế, vật tư nông nghiệp... khiến hệ thống chăm sóc sức khỏe và đời sống thường nhật bị hạn chế. Dù Cuba nổi tiếng có hệ thống y tế cộng đồng hiệu quả, nhưng vẫn gặp khó khăn nghiêm trọng do thiếu nguồn lực và khả năng tiếp cận công nghệ hiện đại.

Cản trở phát triển bền vững

Trong bối cảnh toàn cầu hóa, các nước đều hướng tới phát triển bên vững với sự hỗ trợ từ hợp tác quốc tế. Tuy nhiên, Cuba bị loại trừ khỏi nhiều chuỗi cung ứng, dự án hợp tác do ảnh hưởng của lệnh cấm vận Mỹ. Điều này làm chậm tiến trình hiện đại hóa kinh tế, đa dạng hóa sản xuất và ứng phó biến đổi khí hậu của quốc đảo này.

Tác động ngược lại đối với Mỹ

Theo Phòng Thương mại Mỹ, nếu dỡ bỏ cấm vận, xuất khẩu hàng hóa của Mỹ sang Cuba có thể đạt hàng tỷ USD mỗi năm, đặc biệt trong lĩnh vực nông sản, dược phẩm, hàng tiêu dùng. Các doanh nghiệp Mỹ đang bị bỏ lỡ một thị trường tiềm năng chỉ cách Florida 150 km.

Mỹ thường tự nhận là "ngọn hải đăng dân chủ và nhân quyền", nhưng việc duy trì lệnh cấm vận bị cộng đồng quốc tế chỉ trích là "hình thức trừng phạt tập thể" đi ngược lại quyền con người. Từ năm 1992 đến nay, Đại hội đồng Liên Hợp Quốc hàng năm đều ra nghị quyết kêu gọi Mỹ chấm dứt cấm vận Cuba với số phiếu ủng hộ gân như tuyệt đối (187/193 quốc gia bỏ phiếu thuận năm 2023).

Nhiều quốc gia Mỹ Latinh coi chính sách cấm vận là biểu hiện của "chủ nghĩa bá quyền Mỹ". Điều này làm phức tạp hóa quan hệ của Mỹ với khu vực, giảm uy tín và khả năng dẫn dắt của Washington tại Tây bán cầu.

Lý do Mỹ cần nhanh chóng dỡ bỏ lệnh cấm vận

Đáp ứng nguyện vọng quốc tế

Việc tiếp tục duy trì lệnh cấm vận đi ngược lại ý chí của đại đa số cộng đồng quốc tế. Nếu Mỹ muốn khôi phục hình ảnh và vai trò lãnh đạo toàn câu, họ cần lăng nghe tiếng nói của Liên Hợp Quốc và các quốc gia trong khu vực.

Xây dựng lòng tin và hòa giải lịch sử

Dỡ bỏ lệnh cấm vận sẽ mở ra cơ hội đối thoại, hợp tác, từng bước khép lại những vết thương của Chiến tranh Lạnh. Điều này phù hợp với xu thế hòa giải, hợp tác hiện nay trên thế giới.

Kinh nghiệm và tiền lệ quốc tế

Thế giới đã chứng kiến nhiều trường hợp Mỹ dỡ bỏ cấm vận thành công, từ Việt Nam (1994) đến Iran (tạm thời theo Thỏa thuận hạt nhân 2015), cho thấy khi Mỹ thay đổi chính sách, các quan hệ song phương có thể phát triển mạnh mẽ, đem lại lợi ích cho cả đôi bên.

Trong trường hợp Việt Nam, sau khi Mỹ dỡ bỏ cấm vận, quan hệ thương mại song phương đã tăng trưởng vượt bậc, biến Việt Nam thành một trong những đối tác kinh tế quan trọng hàng đầu của Mũ tại châu Á. Cuba cũng có thể trở thành một câu chuyện thành công tương tự nếu Washington thay đổi cách tiếp cận.

Triển vọng và giải pháp

Về chính trị - ngoại giao

• Mỹ cần từng bước tháo gỡ các biện pháp trừng phạt, bắt đầu từ lĩnh vực nhân đạo (y tế, thuốc men, nông sán).

• Hai nước mở rộng đối thoại song phương, tái khởi động các kênh hợp tác từng được thiết lập dưới thời Tổng thống Barack Obama.

• Quốc hội Mỹ cần xem xét bãi bỏ Đạo luật Helms-Burton (1996), vốn làm cho việc dỡ bỏ cấm vận trở nên khó khăn hơn do phải được Quốc hội thông qua.

Về kinh tế - thương mại

• Khuyến khích doanh nghiệp Mỹ đầu tư vào nông nghiệp, năng lượng tái tạo, du lịch và công nghệ ở Cuba.

• Tạo điều kiện cho kiều dân Cuba tại Mỹ gửi kiều hối, chuyển giao công nghệ, thúc đẩy khởi nghiệp.

Về xã hội - nhân văn

• Tăng cường giao lưu nhân dân, văn hóa, giáo dục để xây dựng niềm tin và sự hiểu biết lẫn nhau.

• Hỗ trợ Cuba trong ứng phó biến đổi khí hậu và phát triển bền vững, nhất là khi quốc đảo này dễ bị tổn thương bởi thiên tai.

Lệnh cấm vận kéo dài hơn 60 năm đối với Cuba là một chính sách lỗi thời, phản tác dụng và đi ngược lại lợi ích của cả hai nước cũng như cộng đồng quốc tế. Việc Mỹ tiếp tục duy trì cấm vận không chỉ gây tổn hại cho người dân Cuba mà còn làm mất cơ hội kinh tế, suy giảm uy tín và ảnh hưởng toàn cầu của chính Hoa Kỳ.

Trong bối cảnh mới, khi hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững là xu thế chủ đạo, Mỹ cần nhanh chóng dỡ bỏ lệnh cấm vận với Cuba. Đây không chỉ là hành động mang tính nhân đạo mà còn là bước đi chiến lược để xây dựng một mối quan hệ bình thường hóa, công bằng và đôi bên cùng có lợi, mở ra chương mới trong lịch sử quan hệ Mỹ - Cuba và cả khu vực Mỹ Latinh.