Câu chuyện Đại sứ

 Bài viết này sẽ phân tích hướng phát triển quân sự của Cuba từ sau Cách mạng 1959 đến nay, dựa trên các giai đoạn chính: thời kỳ quốc tế hóa, chuyển sang tự lực nội địa và chuyên nghiệp hóa, đồng thời đóng góp vào kinh tế và chính trị đất nước.

Lịch sử phát triển quân sự hậu Cách mạng

Ngay sau năm 1959, lực lượng vũ trang mới - FAR - được hình thành, đặt dưới quyền lãnh đạo của Fidel Castro, và nhanh chóng trở thành bộ máy quân sự mạnh trong khu vực. Cuba duy trì chế độ nghĩa vụ quân sự bắt buộc, thu hút thanh niên từ 17 tuổi tham gia huấn luyện, lập thành lực lượng thường trực lớn ở Mỹ Latinh cuối 1970s - cuôi 1980s.

Thời kỳ Chiến tranh Lạnh đánh dấu sự mở rộng và tác động quân sự mạnh mẽ của Cuba ra ngoài lãnh thổ, thực hiện chính sách "quân sự quốc tế", hỗ trợ phong trào kháng chiến, các chính phủ đồng minh tại châu Phi (Angola, Ethiopia), Trung Mỹ, gây dựng danh tiếng quốc tế - gắn liền với lý tưởng chủ nghĩa quốc tế vô sản. Cuba từng triển khai đến 50.000 quân tại Angola; tính đến khoảng một phần tư quân số FAR tham gia nhiệm vụ ngoại quốc; tống cộng khoảng 200.000 công dân Cuba phục vụ FAR ở nước ngoài.

Quân sự quốc tế - chính sách chủ đạo thời Chiến tranh Lạnh

Chính sách quân sự quốc tế được Cuba lý giải bằng khái niệm "chủ nghĩa quốc tế vô sản", được Fidel nêu rõ từ năm 1966 tại Tổ chức Đoàn kết với Nhân dân châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh. Việc can thiệp, hỗ trợ từ gián điệp đến cử lực lượng chiến đấu thực tế là biểu hiện rõ rệt đường lối này.

Sau Chiến tranh Lạnh - chuyển hướng nội và tinh giản quân đội

Sự tan rã của Liên Xô cuối thập niên 1980 - đầu 1990 khiến Cuba mất nguồn viện trợ quy mô, buộc phải tái cấu trúc quân đội. Nghĩa vụ quân sự bắt buộc kéo dài 3 năm giảm xuống còn 2, cùng điều chỉnh độ tuổi gọi nhập ngũ; quân số tại ngũ giảm mạnh, đến giữa 1990s còn khoảng 105.000 người.

Bên cạnh cắt giảm biên chế, Cuba tăng cường việc chỉ huy chuyên nghiệp, khuyến khích nâng cao trình độ thông qua đào tạo và chuyên môn hóa trong lực lượng.

Quân đội Cuba đang tích cực hiện đại hóa nhằm ứng phó với những biến động của địa chính trị trên thế giới

Quân đội - nền tảng an ninh, chính trị và kinh tế

Quân đội Cuba không chỉ là lực lượng quốc phòng mà còn tích cực tham gia vào hoạt động kinh tế - chính trị. Sau khi nguồn ngân sách bị cắt giảm, họ chuyển sang sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ để bù đắp khoảng trống tài chính. Nhiều doanh nghiệp nhà nước được quản lý bởi Bộ Quốc phòng Cuba.

Trong hệ thống chính trị Cuba, quân đội được xem là tổ chức thứ hai bên cạnh Đảng Cộng sản Cuba. Quân đội giữ vai trò ổn định nội bộ và bảo vệ chế độ, được đánh giá là trung thành và được xã hội kính trọng, dù quy mô giảm và thách thức kinh tế gia tăng.

Xu hướng tương lai

Hiện nay, Cuba ưu tiên củng cố phòng thủ nội địa, tăng tính chuyên nghiệp và hiện đại hóa thay vì hoạt động quân sự quốc tế lớn. Quân đội vẫn đóng vai trò then chốt trong hệ thống chính trị - kinh tế hồi phục hậu khủng hoảng, gồm cả đại dịch và lệnh cấm vận. Song song, quân đội được hỗ trợ cải cách, gắn bước phát triển quân sự với mô hình xã hội - chủ nghĩa đổi mới.

Tóm lại, hướng phát triển quân sự của Cuba trải qua ba giai đoạn: Quân sự quốc tế hóa (Chiến tranh Lạnh) - xây dựng tầm ảnh hưởng và tinh thần quốc tế vô sản; Tự lực nội địa và tinh giảm (sau 1991) - giảm quân số, tập trung vào quốc phòng nội bộ, chuyên nghiệp hóa; Chuyên nghiệp hóa và kinh tế hóa - quân đội trở thành tố chức chính trị - kinh tế, tham gia sản xuất, điều tiết, giữ trật tự nội bộ.

Hiện tại, Cuba vận hành lực lượng quân sự gọn nhẹ, ổn định, bền vững, phục vụ mô hình xã hội chủ nghĩa có đổi mới và khả năng tự lực trong bối cảnh ngân sách khó khăn và sự chuyển biến quốc tế.