Văn hóa

Viết lách – hành trình chữa lành và thấu hiểu bản thân

Nhà văn, tiểu thuyết gia phi hư cấu - Anne Lamott.

Tên gốc “Bird by Bird” của cuốn sách ra đời từ ký ức thời thơ ấu của Anne Lamott. Khi anh trai bà còn nhỏ, cậu phải viết một báo cáo dài về các loài chim trong ba tháng, nhưng đến hạn chót lại không biết bắt đầu từ đâu. Giữa lúc hoảng loạn ấy, người cha đáng kính của cả hai đã nhẹ nhàng nói: “Từng chú chim một thôi, con trai.”

Câu nói tưởng như giản dị ấy lại trở thành triết lý sống và viết của Anne Lamott. Bà tin rằng bất kỳ công việc lớn lao nào cũng có thể hoàn thành nếu ta kiên nhẫn đi từng bước nhỏ. Đó cũng là tinh thần mà bà gửi gắm trong cuốn sách: viết là quá trình của sự bền bỉ, của những trang nháp đầy lỗi, những câu chữ chưa tròn trịa nhưng lại chứa đựng nỗ lực thật sự.

“Viết và Sống” được xây dựng từ các bài giảng của Anne Lamott trong lớp dạy viết, kết hợp với trải nghiệm sáng tác và những quan sát của bà về cuộc sống. Điều khiến cuốn sách trở nên đặc biệt không nằm ở những mẹo vặt hay kỹ thuật mà ở việc bà đặt câu hỏi về bản chất của sáng tạo. Viết, theo Anne, là một hành trình khám phá bản thân, nơi người viết đối diện với nỗi sợ thất bại, với những phiên bản chưa hoàn thiện của chính mình và cả với sự mong manh của cảm xúc con người.

Việc đối diện với một trang giấy trắng cũng giống như đối diện với hiện tại: luôn có điều gì đó ta muốn bắt đầu nhưng lại ngại ngần. Viết giúp ta gọi tên những điều chưa nói được bằng lời, và từ đó tạo ra một không gian nội tâm để ta hiểu mình rõ hơn.

Viết để kết nối – với chính mình và với thế giới

Không chỉ là hành trình tự khám phá, viết lách còn là cầu nối giữa con người với con người. Những câu chữ giúp người viết mở lòng, còn người đọc tìm thấy sự đồng cảm. Dù người viết và người đọc có thể chưa từng gặp nhau, một đoạn văn, một trải nghiệm được kể lại vẫn có khả năng kết nối hai tâm hồn xa lạ.

Anne Lamott từng viết rằng khi một tác giả khiến chúng ta kinh ngạc bằng những sự thật mà họ truyền đạt, hoặc khiến ta bật cười vì nhận ra chính mình trong câu chuyện ấy, cảm giác nhẹ nhõm sẽ đến một cách tự nhiên. Người đọc như được mời bước vào một điệu nhảy cùng tác giả – không phải để vượt qua nỗi buồn, mà để nhìn thấy nó dưới ánh sáng dịu dàng hơn. Văn chương, khi ấy, trở thành một phương thức để cả hai bên cùng thở, cùng cảm nhận và cùng đương đầu với sự vô thường của cuộc sống.

Bản dịch tiếng Việt của "Viết & Sống" (Bird by Bird) do Phương Ánh chuyển ngữ, Nhà Xuất bản Dân trí ấn hành.

Viết lách không chỉ là kỹ năng mà là một cách sống

A.I có thể viết rất nhanh và rất đúng, nhưng viết như một con người – với những góc cạnh cảm xúc, những quan sát tinh tế và sự thành thật – vẫn là điều máy móc không thể mô phỏng trọn vẹn. Văn bản do A.I tạo ra thường trơn tru, nhưng thiếu độ rung động. Ngược lại, câu chữ do con người viết ra, dù đôi lúc ngập ngừng, vẫn mang hơi thở của trải nghiệm cá nhân.

Với Anne Lamott, viết không phải là con đường dẫn đến cái đích là xuất bản. Xuất bản một cuốn sách không biến ai đó thành một phiên bản tốt đẹp hơn, nhưng quá trình viết – quá trình đối diện với chính mình – thì có thể. Những khoảnh khắc ngồi xuống và để cảm xúc được giải tỏa qua từng con chữ chính là lúc người viết thay đổi: họ quan sát tinh tế hơn, sống giàu lòng trắc ẩn hơn và hiểu được những điều mong manh xung quanh mình.

Nhiều nghiên cứu đã xác nhận sức mạnh chữa lành của viết lách. Nhà tâm lý học James Pennebaker chỉ ra rằng việc viết về những sang chấn cá nhân trong vài ngày liên tục có thể cải thiện hệ miễn dịch. Một nghiên cứu khác của Emmons và McCullough cho thấy những người ghi lại 5 điều biết ơn mỗi tuần cảm thấy hạnh phúc hơn rõ rệt. Điều ấy chứng minh rằng viết không chỉ là hành động diễn đạt mà còn là một phương thức chăm sóc sức khỏe tinh thần.

Mỗi người đều có một câu chuyện xứng đáng được viết ra

“Viết và Sống” nhắc nhở chúng ta rằng ai cũng có câu chuyện để kể. Câu chuyện ấy có thể nhỏ bé, dang dở hoặc chỉ là những kỷ niệm vụn vặt, nhưng tất cả đều xứng đáng được đặt lên trang giấy. Sự viết có thể dành cho người thân sắp rời xa, cho chính mình của tương lai, hay cho con cháu sau này. Nó không cần phải hoàn hảo. Chỉ cần bạn bắt đầu, từng chút một, từng “chú chim” một.

Anne Lamott cho rằng điều quan trọng nhất của hành trình viết không phải là được xuất bản mà là việc người viết học được cách trở thành người biết cho đi. Khi ta mở lòng qua câu chữ, ta đang trao tặng người khác một món quà. Món quà ấy có thể là sự dũng cảm, là niềm hy vọng, hoặc chỉ đơn giản là cảm giác rằng mình không cô đơn.

Về tác giả Anne Lamott

Tác giả Anne Lamott.

Anne Lamott là tác giả của các tựa sách bán chạy do The New York Times bình chọn như Almost Everything; Hallelujah Anyway; Help, Thanks, Wow; Small Victories; Stitches; Some Assembly Required; Grace (Eventually); Plan B; Traveling Mercies; và Operating Instructions. Bà cũng là tác giả của bảy quyển tiểu thuyết, trong đó có Imperfect Birds và Rosie. Lamott từng nhận Học bổng Guggenheim và được vinh danh tại California Hall of Fame. Bà hiện đang sống ở khu vực phía bắc của tiểu bang California.