Đối tác toàn diện

Việc Hoa Kỳ áp dụng các biện pháp thuế với hàng hóa từ nhiều nước, trong đó có Việt Nam, không chỉ nhằm điều chỉnh thâm hụt thương mại mà còn phản ánh một chiến lược dài hạn trong việc tái cấu trúc chuỗi cung ứng toàn cầu. Mục tiêu của chính sách này là đưa sản xuất các mặt hàng chiến lược – đặc biệt là chip bán dẫn, đóng tàu và các sản phẩm công nghệ cao – trở lại lãnh thổ Hoa Kỳ, giảm phụ thuộc vào nguồn cung bên ngoài.

Theo chính quyền Mỹ, hệ thống thương mại quốc tế vận hành trong hơn 70 năm qua đang gây ra những bất lợi đáng kể cho nền kinh tế Hoa Kỳ, dẫn tới nhập siêu kéo dài – riêng năm 2024 lên đến 918 tỷ USD. Một số lĩnh vực như bất động sản, công nghệ cao phục vụ tiêu dùng và sản xuất công nghiệp ghi nhận sự sụt giảm nghiêm trọng, buộc chính phủ phải gia tăng phát hành trái phiếu để đảm bảo chi tiêu công. Từ quan điểm này, chính quyền Hoa Kỳ vẫn ủng hộ thương mại, nhưng đặt ra các điều kiện mới với nguyên tắc đảm bảo cân bằng trong trao đổi hàng hóa, mức thuế quan, các rào cản kỹ thuật và các ưu đãi song phương.

Vào ngày 7/8, chính quyền Trump đã chính thức áp dụng mức thuế nhập khẩu đối với hàng hóa từ nhiều quốc gia, đặc biệt là hơn 12 nền kinh tế có thặng dư thương mại lớn với Hoa Kỳ. Việt Nam – quốc gia có mức thặng dư thương mại đứng thứ ba với Mỹ – hiện chịu mức thuế đối ứng 20%. Dù mức thuế này tương đương với các quốc gia Đông Nam Á khác, song có thể tạo ra áp lực đáng kể đối với một số ngành hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam như điện tử, đồ gỗ, dệt may, da giày và nông sản chế biến. Bên cạnh đó, những mặt hàng phụ thuộc nhiều vào nguyên liệu đầu vào từ chuỗi cung ứng quốc tế cũng có khả năng bị ảnh hưởng do chi phí tăng cao.

Một số ngành hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam (Ảnh minh họa)

Mặt khác, chính sách thuế mới cũng có thể mở ra cơ hội cạnh tranh cho các sản phẩm Hoa Kỳ vốn có thế mạnh, chẳng hạn như máy bay dân dụng, bộ xử lý GPU, tuốc-bin cho nhà máy điện, khí hóa lỏng hay sản phẩm nông nghiệp đầu vào cho chăn nuôi – đều là các mặt hàng có giá trị trong quá trình tái cơ cấu nền kinh tế Việt Nam.

Tuy nhiên, năng lực nội tại của kinh tế Việt Nam hiện còn đối mặt với nhiều thách thức. Khu vực kinh tế tư nhân – dù đóng góp hơn 40% GDP và sử dụng hơn 80% lực lượng lao động phi nông nghiệp – vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn, công nghệ và thị trường quốc tế. Việc tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu còn hạn chế, trong khi hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong nước chưa được hình thành đầy đủ. Đầu tư cho nghiên cứu và phát triển (R&D) hiện vẫn chiếm tỷ lệ khá khiêm tốn trong tổng chi ngân sách; đồng thời, sự liên kết giữa viện – trường – doanh nghiệp còn lỏng lẻo và thiếu các cơ chế khuyến khích hiệu quả.

Trong bối cảnh đó, Chính phủ Việt Nam đang nỗ lực thực hiện các mục tiêu tăng trưởng kinh tế, trong đó nổi bật là mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2025 đạt mức 8,3–8,5% theo Nghị quyết 226/NQ-CP ban hành ngày 5/8/2025. Hệ thống chiến lược và chính sách phát triển đã được thiết lập với định hướng đưa Việt Nam trở thành quốc gia có nền công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao vào năm 2030, và trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045.

Các chính sách trọng tâm bao gồm chuyển đổi cơ cấu kinh tế, tăng năng suất, đẩy mạnh ứng dụng khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo; hội nhập quốc tế sâu rộng; phát triển hạ tầng chiến lược về giao thông, năng lượng, hạ tầng số; cải cách thể chế, nâng cao môi trường đầu tư – kinh doanh; và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, gắn với chuyển đổi số và phát triển bền vững, hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Thích ứng với điều chỉnh chính sách thương mại của Hoa Kỳ vì vậy không chỉ là yêu cầu mang tính ngắn hạn, mà còn là nhiệm vụ chiến lược lâu dài. Hai mục tiêu then chốt đặt ra là tái cấu trúc quan hệ kinh tế – thương mại – đầu tư với Hoa Kỳ theo hướng cân bằng, hài hòa và cùng có lợi; đồng thời định vị lại nền sản xuất Việt Nam trong bối cảnh chuỗi cung ứng toàn cầu đang chuyển dịch, với trọng tâm là phát triển ngành công nghiệp phụ trợ, gia tăng tính tự chủ, tự cường của các doanh nghiệp nội địa.

Trước những áp lực mang tính cấu trúc như vậy, việc thực hiện hiệu quả các nghị quyết chiến lược của Bộ Chính trị đóng vai trò quan trọng. Trong bộ khung các định hướng chiến lược hiện nay, hai văn kiện trung tâm là Nghị quyết 57 về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo phục vụ phát triển bền vững, và Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân thực sự trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, có thể xem là hai trụ cột quan trọng giúp Việt Nam vừa thích ứng, vừa tận dụng cơ hội để tái cơ cấu nền kinh tế hiệu quả hơn.

Nghị quyết 57 tập trung vào việc nâng cao năng lực làm chủ công nghệ, đẩy mạnh đầu tư cho R&D, hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình ứng dụng công nghệ mới, và phát triển các trung tâm đổi mới sáng tạo. Việc phát triển công nghệ lõi và sản phẩm mang thương hiệu quốc gia trong các ngành then chốt như công nghiệp điện tử, vật liệu mới, công nghệ sinh học và năng lượng sạch sẽ giúp Việt Nam dần giảm phụ thuộc vào nhập khẩu, nâng cao tỷ lệ nội địa hóa, đồng thời đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt từ các thị trường như Hoa Kỳ và châu Âu. Trong quá trình đó, hợp tác với các đối tác công nghệ quốc tế là một trong những giải pháp quan trọng để rút ngắn khoảng cách công nghệ và nâng cao năng lực đổi mới.

Lễ kỷ niệm 30 năm Ford ở Việt Nam với tiêu đề: Việt Nam sẽ tiếp tục đồng hành cùng các đối tác lâu năm như Hãng ô-tô Ford của Hoa Kỳ trong quá trình phát triển nền kinh tế

Trong khi đó, Nghị quyết 68 xác định khu vực kinh tế tư nhân là một trong những động lực trọng yếu của tăng trưởng. Để phát huy vai trò này, cần có những cải cách mạnh mẽ trong thể chế kinh doanh, tháo gỡ các rào cản thị trường, mở rộng cơ hội cho doanh nghiệp tư nhân tham gia vào các ngành công nghiệp chủ lực cũng như lĩnh vực đổi mới sáng tạo. Chính sách tín dụng, thuế và đất đai cũng cần được điều chỉnh theo hướng khuyến khích đầu tư dài hạn, bền vững và có hàm lượng công nghệ cao. Điều này không chỉ giúp khu vực tư nhân phát huy vai trò năng động, sáng tạo, mà còn tăng khả năng thích ứng với những thay đổi trong chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu.

Đặc biệt, việc phát triển các cụm công nghiệp công nghệ cao có tính kết nối sẽ góp phần hình thành hệ sinh thái thuận lợi để doanh nghiệp nội địa tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị của khối FDI. Bên cạnh đó, việc tận dụng hiệu quả các cam kết trong khuôn khổ các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như CPTPP, EVFTA hay RCEP cũng sẽ giúp mở rộng thị trường xuất khẩu, tăng quy mô sản xuất và nâng cao năng lực cạnh tranh toàn diện.

Sự điều chỉnh trong chính sách thương mại của Hoa Kỳ sẽ góp phần tái cấu trúc lại hệ thống thương mại toàn cầu. Trong quá trình chuyển dịch đó, những quốc gia có năng lực công nghệ tự chủ, khu vực tư nhân năng động và chính sách điều hành linh hoạt sẽ có điều kiện thuận lợi để tận dụng cơ hội phát triển. Với nền tảng chính trị ổn định, vị trí địa chiến lược thuận lợi, khả năng hội nhập quốc tế cao và dư địa chính sách còn lớn, Việt Nam hoàn toàn có cơ sở để biến áp lực từ các điều chỉnh chính sách của Hoa Kỳ thành động lực mới cho phát triển kinh tế.