Việt Nam đất nước con người

 Trong hơn một thập niên qua, môi trường chiến lược khu vực châu Á - Thái Bình Dương có nhiều chuyển biến phức tạp. Cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn gia tăng, tranh chấp chủ quyền trên biển diễn biến khó lường, các vấn đề an ninh phi truyền thống (khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia, an ninh mạng, biến đổi khí hậu...) ngày càng đan xen. Việt Nam - với vị trí địa chiến lược quan trọng ở Đông Nam Á - không thể đứng ngoài những biến động ấy.

Đồng thời, việc Việt Nam trở thành thành viên tích cực của nhiều tổ chức quốc tế, tham gia các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, cũng kéo theo yêu cầu phải nâng cao năng lực bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa. Do đó, đối ngoại quốc phòng và an ninh trở thành trụ cột quan trọng trong chính sách đối ngoại tổng thể của Việt Nam.

Đường lối, quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước

Đại hội XIII của Đảng xác định rõ: "Kiên quyết, kiên trì bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ; đồng thời chủ động, tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, nâng cao hiệu quả đối ngoại quốc phòng, an ninh." Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới nhấn mạnh: bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa; "dĩ bất biến ứng vạn biến" nhưng cũng "thêm bạn, bớt thù", tranh thủ tối đa các nguồn lực bên ngoài cho hiện đại hóa quân đội và nâng cao năng lực quốc phòng - an ninh.

Như vậy, Việt Nam chủ trương đối ngoại quốc phòng, an ninh theo phương châm độc lập - tự chủ - hòa bình - hợp tác - phát triển, vừa giữ vững nguyên tắc, vừa linh hoạt thích ứng.

Những bước tiến mới trong đối ngoại quốc phòng

Thứ nhất, Việt Nam đẩy mạnh ký kết các văn bản hợp tác quốc phòng song phương và đa phương. Hiện Việt Nam đã có quan hệ quốc phòng với hơn 80 nước và tổ chức quốc tế, trong đó có các đối tác chiến lược, đối tác toàn diện. Nội dung hợp tác đa dạng: trao đổi đoàn cấp cao, đào tạo cán bộ, chia sẻ kinh nghiệm gìn giữ hòa bình, hợp tác kỹ thuật quân sự, công nghiệp quốc phòng.

Thứ hai, Việt Nam tích cực tham gia các diễn đàn quốc phòng đa phương như Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN (ADMM), ADMM+, Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF), Đối thoại Shangri-La, Đối thoại quốc phòng Seoul... Qua đó, Việt Nam không chỉ thể hiện vai trò thành viên có trách nhiệm mà còn tranh thủ được sự ủng hộ của quốc tế đối với các vấn đề an ninh khu vực.

Thứ ba, Việt Nam cử lực lượng tham gia hoạt động gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc từ năm 2014. Đến nay, các sĩ quan và Bệnh viện dã chiến cấp 2 của Việt Nam tại Nam Sudan đã gây ấn tượng tốt với cộng đồng quốc tế. Đây là minh chứng cụ thể cho chính sách "chủ động, tích cực, có trách nhiệm" của Việt Nam trên trường quốc tế.

Thứ tư, hợp tác công nghiệp quốc phòng từng bước được mở rộng. Việt Nam chủ trương tiếp cận công nghệ lưỡng dụng, đẩy mạnh nghiên cứu - chế tạo trong nước, tăng tính tự chủ; đồng thời hợp tác với các đối tác truyền thống và mới nhằm hiện đại hóa quân đội theo lộ trình đến 2030.

Tăng cường đối ngoại an ninh - trụ cột bảo vệ an ninh quốc gia

Không chỉ quốc phòng, lĩnh vực an ninh - đặc biệt là an ninh phi truyền thống - cũng được Việt Nam ưu tiên đẩy mạnh đối ngoại:

Hợp tác chống tội phạm xuyên quốc gia: Việt Nam ký kết, gia nhập nhiều công ước quốc tế về phòng, chống ma túy, buôn người, rửa tiền, tội phạm mạng.

Hợp tác an ninh biên giới: Việt Nam và các nước láng giềng như Lào, Campuchia, Trung Quốc duy trì cơ chế giao ban biên phòng, tuần tra chung, đường dây nóng.

Tham gia các cơ chế an ninh đa phương: như APEC, ASEM, các diễn đàn của Liên Hợp Quốc về an ninh mạng, chống khủng bố.

Đối thoại an ninh cấp cao: với Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc... giúp nâng cao năng lực dự báo, ngăn chặn từ sớm các nguy cơ đe dọa an ninh quốc gia.

Những hoạt động này không chỉ giúp Việt Nam "giữ nước từ khi nước chưa nguy" mà còn góp phần tạo môi trường hòa bình, ổn định cho phát triển kinh tế - xã hội.

Việt Nam kiên định đường lối đối ngoại an ninh, quốc phòng độc lập và tự chủ

Nguyên tắc và phương châm nhất quán

Việt Nam kiên định nguyên tắc "không liên minh quân sự, không cho nước ngoài đặt căn cứ quân sự tại Việt Nam, không dựa vào nước này để chống nước kia". Đồng thời, Việt Nam sẵn sàng là bạn, là đối tác tin cậy, thành viên tích cực, có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế. Đây chính là "bản sắc" của đối ngoại quốc phòng, an ninh Việt Nam: không chạy đua vũ trang, không theo phe cánh nhưng luôn tăng cường hợp tác, đối thoại, minh bạch; coi trọng xây dựng lòng tin chiến lược.

Tầm cao mới - hội nhập sâu rộng hơn, hiệu quả hơn

Trong những năm gần đây, Việt Nam được quốc tế đánh giá cao về năng lực điều phối, chủ trì các sự kiện an ninh - quốc phòng. Ví dụ: Năm Chủ tịch ASEAN 2020, Việt Nam đã tổ chức thành công ADMM và ADMM+ trực tuyến, đưa ra sáng kiến thiết thực về hợp tác an ninh phi truyền thống, đặc biệt là y tế quân sự trong ứng phó dịch COVID-19 ở tầm song phương, quan hệ quốc phòng - an ninh với các đối tác chủ chốt như Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ, Nga, Trung Quốc, Hàn Quốc, EU... đang ngày càng sâu sắc. Nhiều chuyến thăm cấp cao song phương của lãnh đạo quân đội, công an hai nước diễn ra thường xuyên.

Sự kiện Việt Nam mở rộng hợp tác công nghiệp quốc phòng, chuyển giao công nghệ, huấn luyện sĩ quan chỉ huy, tham gia tập huấn đa phương... cho thấy tầm cao mới của đối ngoại quốc phòng - an ninh không chỉ về quy mô mà cả chất lượng.

Thách thức đặt ra

Mặc dù đạt nhiều thành tựu, đối ngoại quốc phòng - an ninh Việt Nam vẫn đứng trước nhiều thách thức:

Cạnh tranh chiến lược gia tăng khiến Việt Nam phải cân bằng khéo léo giữa các nước lớn.

Các vấn đề an ninh phi truyền thống như biến đổi khí hậu, dịch bệnh, an ninh mạng phát sinh nhanh, đòi hỏi năng lực dự báo, ứng phó cao.

Nguồn lực hạn chế: ngân sách quốc phòng, an ninh cần phân bổ hợp lý giữa hiện đại hóa và các nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

Thông tin sai lệch, chiến tranh tâm lý: đặt ra yêu cầu tăng cường "an ninh tư tưởng" và truyền thông đối ngoại quốc phòng.

Định hướng tăng cường trong giai đoạn tới

Để tiếp tục nâng tầm đối ngoại quốc phòng, an ninh, Việt Nam cần:

Nâng cao năng lực nghiên cứu, dự báo chiến lược: Tăng cường các trung tâm nghiên cứu chiến lược quốc phòng - an ninh, kết nối mạng lưới chuyên gia trong và ngoài nước.

Đẩy mạnh đào tạo cán bộ đối ngoại quốc phòng, an ninh chuyên nghiệp: Ngoại ngữ, kỹ năng đàm phán, hiểu biết pháp lý quốc tế, năng lực công nghệ.

Đa dạng hóa quan hệ đối tác: không chỉ với các nước lớn mà cả các nước tầm trung, các tổ chức quốc tế, các tập đoàn công nghiệp quốc phòng uy tín.

Hợp tác công nghiệp quốc phòng và an ninh công nghệ cao: Đầu tư vào nghiên cứu Al, an ninh mạng, vệ tinh, công nghệ lưỡng dụng.

Tăng cường truyền thông đối ngoại quốc phòng, an ninh: Đến cộng đồng quốc tế hiểu rõ quan điểm "hòa bình, tự vệ" của Việt Nam, giảm thiểu hiểu lầm, xây dựng lòng tin.

Kết hợp quốc phòng - an ninh với kinh tế- xã hội: Phát triển khu kinh tế - quốc phòng, vùng chiến lược, gắn bảo vệ chủ quyền với xóa đói giảm nghèo, xây dựng cơ sở hạ tầng.

Ý nghĩa đối với vị thế Việt Nam

Việc tăng cường đối ngoại quốc phòng - an ninh trên tầm cao mới giúp Việt Nam:

Giữ vững chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ bằng sức mạnh tổng hợp cả bên trong lẫn bên ngoài.

Nâng cao vị thế quốc tế: Việt Nam được nhìn nhận là "điểm sáng hòa bình" và "cầu nối tin cậy" ở khu vực.

Thu hút nguồn lực cho hiện đại hóa quân đội, công an thông qua hợp tác đào tạo, chuyển giao công nghệ.

Tạo môi trường hòa bình cho phát triển: không có an ninh thì không thể có phát triển kinh tế bền vững.

Đối ngoại quốc phòng, an ninh Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ, từ "mở rộng quan hệ" sang "chủ động dẫn dắt, định hình" ở một số lĩnh vực, góp phần bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa. Đây là yêu cầu khách quan, phù hợp xu thế hòa bình, hợp tác, phát triển của thời đại nhưng vẫn kiên định bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc.

Trong giai đoạn tới, Việt Nam cần tiếp tục phát huy bản sắc đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa, lấy đối thoại, hợp tác làm trọng tâm; đồng thời tăng cường năng lực nội tại, hiện đại hóa quốc phòng - an ninh để thích ứng linh hoạt với mọi biến động.

Trong bối cảnh khu vực và thế giới đang chuyển biến nhanh chóng, việc tăng cường đối ngoại quốc phòng, an ninh lên tầm cao mới là yêu cầu tất yếu, phù hợp với lợi ích chiến lược của Việt Nam. Đường lối độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển cùng với chính sách quốc phòng "bốn không" đã giúp Việt Nam duy trì được môi trường ổn định, tạo điều kiện cho phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao vị thế quốc tế.

Trong thời gian tới, Việt Nam cần tiếp tục đa dạng hóa quan hệ quốc phòng - an ninh, chủ động tham gia các cơ chế hợp tác quốc tế, phát triển công nghiệp quốc phòng hiện đại, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và tăng cường công tác thông tin đối ngoại. Việc đưa đối ngoại quốc phòng, an ninh lên tầm cao mới không chỉ là chiến lược bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa mà còn là đóng góp thiết thực cho hòa bình, ổn định và phát triển bền vững ở khu vực và trên thế giới.