Việt Nam đất nước con người

 Trong vài thập niên gần đây, Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa dân số với tốc độ nhanh. Theo Tổng cục Thống kê, đến năm 2024 nước ta có khoảng hơn 13 triệu người cao tuổi (chiếm trên 13% dân số), dự báo đến năm 2036 Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn dân số già. Sự chuyển dịch nhân khẩu học này đặt ra những yêu câu mới cho chính sách xã hội, trong đó nổi bật là việc bảo đảm chăm sóc và nâng cao chất lượng cuộc sống người cao tuổi.

Đảng và Nhà nước ta đã sớm nhìn nhận đây là một vấn đề chiến lược. Thông qua nhiều nghị quyết, chỉ thị, chương trình hành động, Việt Nam khẳng định quan điểm coi người cao tuổi là vốn quý của xã hội, là kho tàng tri thức, kinh nghiệm, và việc chăm sóc họ không chỉ là trách nhiệm của gia đình mà còn của toàn xã hội. Chính vì vậy, chú trương chăm sóc người già hiện nay đang nhận được sự đồng thuận, ủng hộ rộng rãi của các tầng lớp nhân dân.

Cơ sở lý luận và chính trị của chủ trương chăm sóc người cao tuổi

Chủ trương chăm sóc người già xuất phát từ những căn cứ sau:

Quan điểm nhân văn, lấy con người làm trung tâm: Đảng luôn coi "phát triển con người toàn diện" là mục tiêu cao nhất của mọi chính sách. Việc chăm sóc người cao tuổi phản ánh tính nhân văn sâu sắc, phù hợp với truyền thống "kính lão, trọng thọ" của dân tộc.

Tuân thủ các điều ước, công ước quốc tế:

Việt Nam là thành viên của nhiều công ước về quyền con người, trong đó có nội dung liên quan đến quyền của người cao tuổi, đảm bảo họ được sống khỏe mạnh, an toàn, có an sinh xã hội.

Phát triển bền vững: Xã hội phát triển bền vững đòi hỏi quan tâm đến tất cả các nhóm dân cư, đặc biệt là nhóm yếu thế, trong đó có người cao tuổi. Đầu tư cho an sinh của người già cũng là đầu tư cho tương lai vì mỗi người đều sẽ đến tuổi già. Từ những cơ sở trên, các văn kiện của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là Luật Người cao tuổi năm 2009, các Nghị định hướng dẫn thi hành, cùng nhiều chương trình quốc gia đã được triển khai.

Thực trạng chăm sóc người cao tuổi hiện nay

Những năm gần đây, hệ thống chính sách đối với người cao tuổi ngày càng hoàn thiện:

Chế độ trợ cấp xã hội: Người cao tuổi từ 80 tuổi trở lên không có lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội được hưởng trợ cấp hằng tháng từ ngân sách Nhà nước.

Bảo hiểm y tế: 100% người cao tuổi thuộc diện chính sách, hộ nghèo được cấp thẻ BHYT miễn phí; phần lớn còn lại được hỗ trợ mua BHYT.

Hỗ trợ chăm sóc tại cộng đồng: Nhiều địa phương tổ chức mô hình "câu lạc bộ liên thế hệ tự giúp nhau", "chăm sóc tại gia đình" để giảm gánh nặng cho các cơ sở dưỡng lão.

Tôn vinh, phát huy vai trò người cao tuổi: Các hội người cao tuổi hoạt động rộng khắp, tham gia giám sát cộng đồng, giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, khuyến khích người cao tuổi tham gia phát triển kinh tế - xã hội phù hợp sức khỏe.

Mạng lưới chăm sóc

Việt Nam có khoảng hơn 500 cơ sở trợ giúp xã hội chăm sóc người cao tuổi, gồm cả công lập và ngoài công lập. Mặc dù số lượng còn khiêm tốn so với nhu cầu, nhưng nhiều mô hình xã hội hóa đã xuất hiện như:

Nhà dưỡng lão tư nhân kết hợp chăm sóc y tế.

Trung tâm chăm sóc ban ngày cho người cao tuổi.

Mô hình "chăm sóc tại nhà - telehealth" thông qua ứng dụng công nghệ.

Sự đồng thuận của xã hội

Khảo sát của Ủy ban Quốc gia về người cao tuổi cho thấy đa số người dân đánh giá cao chính sách của Nhà nước đối với người già.

Các doanh nghiệp, tổ chức xã hội, tôn giáo cũng tham gia tài trợ, hỗ trợ viện dưỡng lão, tạo nên mạng lưới xã hội hóa rộng khắp. Điều này chứng tỏ chủ trương chăm sóc người cao tuổi của Đảng không chỉ đúng về mặt chính sách mà còn trúng về mặt tâm tư, nguyện vọng của nhân dân.

Ý nghĩa của việc chăm sóc người cao tuổi

Đối với bản thân người cao tuổi

Được bảo đảm nhu cầu sống tối thiểu, có chăm sóc y tế, có không gian giao lưu tinh thần.

Giảm cảm giác cô đơn, tăng tuổi thọ, nâng cao chất lượng cuộc sống.

Đối với gia đình

Giảm gánh nặng chăm sóc cho con cháu, đặc biệt trong bối cảnh nhiều gia đình trẻ bận rộn công việc.

Gắn kết tình cảm các thế hệ thông qua các hoạt động cộng đồng, câu lạc bộ liên thế hệ.

Đối với xã hội

Phát huy được trí tuệ, kinh nghiệm của người cao tuổi trong giáo dục truyền thống, bảo tồn văn hóa, giám sát xã hội.

Góp phần xây dựng hình ảnh một xã hội văn minh, nhân ái, đoàn kết.

Chính sách chăm sóc người già của Đảng và Nhà nước rất được ủng hộ

Những khó khăn, thách thức hiện nay

Mặc dù đạt được nhiều thành tựu, công tác chăm sóc người cao tuổi vẫn đối mặt với không ít khó khăn:

Nguồn lực hạn chế: Ngân sách nhà nước và quỹ BHXH chưa đủ mạnh để bao phủ toàn bộ nhu câu đa dạng của người cao tuổi.

Cơ sở hạ tầng còn thiếu: Số lượng cơ sở dưỡng lão công lập chưa đáp ứng nhu cầu; ở vùng nông thôn, miền núi, dịch vụ chăm sóc còn mỏng.

Nhân lực chăm sóc: Đội ngũ nhân viên y tế, công tác xã hội cho người cao tuổi còn thiếu kỹ năng chuyên biệt; mức lương thấp, ít động lực gắn bó.

Tâm lý truyền thống: Một số gia đình vẫn còn định kiến "gửi người già vào viện dưỡng lão là bất hiếu", khiến mô hình xã hội hóa chưa phát triển mạnh.

Già hóa nhanh: Tốc độ già hóa dân số cao hơn tốc độ tăng trưởng kinh tế đặt ra áp lực lớn cho hệ thống an sinh xã hội.

Giải pháp nâng cao hiệu quả chăm sóc người cao tuổi

Để tiếp tục hiện thực hóa chủ trương của Đảng, cần triển khai đồng bộ các nhóm giải pháp sau:

Hoàn thiện chính sách an sinh

Điều chỉnh mức trợ cấp xã hội phù hợp với mức sống tối thiểu.

Mở rộng đối tượng được cấp thẻ BHYT miễn phí, tăng gói quyền lợi y tế dành cho người cao tuổi.

Xây dựng quỹ chăm sóc người cao tuổi đa nguồn (ngân sách, đóng góp xã hội, viện trợ quốc tế).

Phát triển hệ thống dịch vụ chăm sóc đa dạng

Khuyến khích đầu tư tư nhân, doanh nghiệp xã hội vào lĩnh vực dưỡng lão, chăm sóc tại nhà.

Ứng dụng công nghệ số (telemedicine, theo dõi sức khỏe từ xa, hồ sơ sức khỏe điện tử).

Phát triển các dịch vụ tư vấn pháp lý, tâm lý, hỗ trợ xã hội cho người cao tuổi.

Đào tạo và phát triển nhân lực

Tăng cường đào tạo nghề công tác xã hội chuyên ngành người cao tuổi tại các trường cao đẳng, đại học

Phát triển các dịch vụ tư vấn pháp lý, tâm lý, hỗ trợ xã hội cho người cao tuổi.

Đào tạo và phát triển nhân lực

Tăng cường đào tạo nghề công tác xã hội chuyên ngành người cao tuổi tại các trường cao đẳng, đại học.

Chính sách đãi ngộ thỏa đáng cho đội ngũ nhân viên chăm sóc, bác sĩ lão khoa.

Tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức

Đẩy mạnh tuyên truyền giá trị "kính lão trọng thọ", "người cao tuổi là tài sản xã hội".

Khuyến khích các mô hình gia đình ba thế hệ, cộng đồng liên kết hỗ trợ nhau.

Hợp tác quốc tế

Học tập kinh nghiệm các nước đã già hóa thành công như Nhật Bản, Hàn Quốc, châu Âu về bảo hiểm chăm sóc dài hạn, dịch vụ xã hội hóa.

Thu hút nguồn viện trợ, dự án hỗ trợ người cao tuổi từ các tổ chức quốc tế.

Vai trò của các chủ thể trong việc thực hiện chủ trương

Đảng và Nhà nước: Ban hành chính sách, giám sát thực thi, bố trí ngân sách.

Chính quyền địa phương: Triển khai cụ thể các mô hình chăm sóc, hỗ trợ hội người cao tuổi.

Gia đình: Vẫn giữ vai trò cốt lõi trong chăm sóc, tình cảm, giáo dục con cháu.

Cộng đồng xã hội: Hội chữ thập đỏ, tổ chức tôn giáo, doanh nghiệp đóng góp tài chính, nhân lực.

Người cao tuổi: Chủ động tham gia câu lạc bộ, rèn luyện sức khỏe, phát huy trí tuệ.

Dự báo xu hướng trong tương lai

Việt Nam sẽ tiếp tục già hóa nhanh, kéo theo nhu cầu chăm sóc người cao tuổi tăng mạnh. Chủ trương chăm sóc người già sẽ được mở rộng, từ "bảo đảm mức sống tối thiểu" sang "nâng cao chất lượng sống", tức không chỉ lo ăn ở,y tế mà  chú trong nhu cầu tinh thần, giải trí, học tập, giao lưu. Đồng thời, các chính sách an sinh sẽ chuyển dần từ "bao cấp" sang "đối tác công - tư", đẩy mạnh xã hội hóa, đa dạng hóa dịch vụ.

Chăm sóc người cao tuổi không chỉ là vấn đề xã hội mà còn là thước đo trình độ văn minh, nhân ái của một quốc gia. Chủ trương của Đảng và Nhà nước ta về chăm sóc người già là đúng đắn, kịp thời và mang tính chiến lược, thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến con người - trung tâm của mọi chính sách phát triển. Chủ trương ấy đang nhận được sự đồng tình rộng rãi của xã hội bởi phù hợp với truyền thống văn hóa, đáp ứng nhu câu thực tiền và hướng tới một tương lai phát triển bền vững.

Việc tiếp tục hoàn thiện chính sách, tăng cường nguồn lực, đẩy mạnh xã hội hóa và phát huy vai trò của tất cả các chủ thể sẽ giúp Việt Nam xây dựng được một hệ thống chăm sóc người cao tuổi toàn diện, nhân văn và hiệu quả, góp phần quan trọng vào mục tiêu "dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh".