Khoa học công nghệ

Tại phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 6, Chính phủ cũng giao Bộ Nội vụ phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo nghiên cứu chính sách thu hút nhân lực khoa học công nghệ trong và ngoài nước. Hai bộ sẽ sớm trình nghị định về học bổng cho người học các ngành khoa học cơ bản, kỹ thuật then chốt và công nghệ chiến lược.

Đây là nhiệm vụ nhằm cụ thể hóa Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, khẳng định phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là đột phá chiến lược trong giai đoạn tới. Đề án sẽ tập trung thu hút chuyên gia đầu ngành, xây dựng môi trường thuận lợi để nhân tài phát huy năng lực trong các lĩnh vực mũi nhọn như trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, vật liệu mới.

Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ thiếu hụt nguồn nhân lực khoa học công nghệ. Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, năm 2024, chỉ 9% và 12% thí sinh nhập học đại học vào các ngành Công nghệ kỹ thuật, Máy tính và Công nghệ thông tin.

Khẩn trương xây dựng đề án khoa học công nghệ

Theo dự thảo báo cáo giám sát của Quốc hội, Việt Nam đang thiếu vắng các "tổng công trình sư" - những người có vai trò dẫn dắt chiến lược trong các lĩnh vực như trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, công nghiệp quốc phòng. Nguyên nhân xuất phát từ hệ thống đào tạo còn nặng tính đại trà, thiếu trường đào tạo tinh hoa, nhiều ngành khoa học cơ bản không thu hút được người học vì đòi hỏi sự hy sinh và ít có cơ hội thăng tiến.

Thống kê cho thấy có tới 30% sinh viên tốt nghiệp đại học không làm việc đúng chuyên ngành. Cơ sở vật chất lạc hậu, đội ngũ nhà giáo hạn chế về chuyên môn, chương trình đào tạo khó chuyển giao theo chuẩn quốc tế cũng là rào cản nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Ngoài ra, Việt Nam cũng thiếu các doanh nghiệp công nghệ cao quy mô lớn để dẫn dắt thị trường lao động và định hướng đào tạo. Cạnh tranh quốc tế ngày càng gay gắt, trong khi cơ chế đãi ngộ chưa đủ hấp dẫn để giữ chân người tài.

Đoàn giám sát đề nghị Chính phủ sớm giao một cơ quan chuyên trách quản lý nhân lực chất lượng cao trong cả khu vực công và ngoài công lập, đồng thời xây dựng cơ sở dữ liệu nhân lực, lựa chọn ngành ưu tiên và dự báo nhu cầu lao động chiến lược.

Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh nhân tài là yếu tố then chốt để Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Trí tuệ con người chỉ thực sự bộc lộ khi đối diện với những thách thức lớn - và chính "việc lớn" sẽ trở thành thỏi nam châm thu hút người tài.

Tại Hội nghị sơ kết 6 tháng của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo ngày 2/7, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu khẩn trương hoàn thiện chính sách thu hút và trọng dụng chuyên gia đầu ngành. Các tiêu chí, chế độ đãi ngộ và cơ chế làm việc riêng cho đội ngũ "kiến trúc sư trưởng" của các sáng kiến đột phá quốc gia cần sớm được định hình trong Chiến lược nhân tài đến năm 2030, tầm nhìn 2050.