Khoa học công nghệ

Việc Trung Quốc chuyển giao vũ khí và công nghệ quân sự cho Iran không chỉ ảnh hưởng đến cục diện an ninh tại Trung Đông mà còn gây lo ngại đối với các cường quốc phương Tây, đặc biệt là Hoa Kỳ và Israel.

Câu hỏi được đặt ra là: Trung Quốc đã, đang và có thể sẽ chuyển giao những loại vũ khí gì cho Iran?

1. Bối cảnh hợp tác quốc phòng Trung Quốc - Iran

Quan hệ giữa Trung Quốc và Iran được thúc đẩy mạnh mẽ kể từ khi hai nước ký kết Thỏa thuận hợp tác chiến lược kéo dài 25 năm vào năm 2021. Bản thỏa thuận này bao gồm hợp tác về kinh tế, năng lượng, và đặc biệt là an ninh - quốc phòng.

Trong khi Iran bị phương Tây cấm vận kéo dài, đặc biệt trong lĩnh vực vũ khí, thì Trung Quốc nổi lên như một đối tác thay thế đáng tin cậy, sẵn sàng cung cấp công nghệ và thiết bị quân sự cho Tehran.

Trung Quốc cũng nhận thấy cơ hội gia tăng ảnh hưởng tại Trung Đông thông qua việc hỗ trợ Iran hiện đại hóa quân đội.

Đổi lại, Bắc Kinh có thể đảm bảo nguồn cung dầu khí ổn định và mở rộng “Con đường tơ lụa mới” (Belt and Road Initiative).

2. Các loại vũ khí Trung Quốc đã từng chuyển cho Iran

a. Tên lửa và công nghệ tên lửa

Một trong những lĩnh vực nổi bật nhất là hợp tác về công nghệ tên lửa. Trung Quốc được cho là đã hỗ trợ Iran trong việc phát triển các tên lửa đạn đạo tầm trung, bao gồm dòng Shahab và Fateh, vốn có nguồn gốc từ các mẫu tên lửa của Trung Quốc như DF-3 và M-11.

Dù Trung Quốc không chính thức xác nhận chuyển giao vũ khí này, nhưng nhiều báo cáo tình báo phương Tây khẳng định vai trò của Bắc Kinh trong việc hỗ trợ Iran phát triển công nghệ điều hướng, nhiên liệu rắn, và động cơ phản lực.

b. Máy bay không người lái (UAVs)

Trong những năm gần đây, Iran nổi lên như một trong những quốc gia sở hữu công nghệ UAV tương đối tiên tiến.

Nhiều chuyên gia nhận định rằng Trung Quốc là nguồn cung cấp chính các mẫu UAV chiến thuật cho Iran, đặc biệt là các thiết kế được cải tiến từ CH-4, Wing Loong, và ASN-209.

Thậm chí, Iran đã "nội địa hóa" các dòng UAV Trung Quốc để sản xuất hàng loạt, như Mohajer-6 hay Shahed-129.

c. Công nghệ radar và phòng không

Trung Quốc được cho là đã bán hoặc chuyển giao công nghệ radar cảnh giới và điều khiển hỏa lực cho Iran, trong đó có các hệ thống radar 3D và radar mảng pha, giúp Tehran cải thiện khả năng phát hiện mục tiêu tàng hình.

Ngoài ra, Iran cũng đang phát triển các hệ thống phòng không như Bavar-373, có nhiều đặc điểm giống hệ thống HQ-9 của Trung Quốc, vốn là phiên bản nội địa của S-300 do Nga chế tạo.

d. Hải quân và tên lửa chống hạm

Iran sở hữu nhiều tên lửa chống hạm có nguồn gốc từ Trung Quốc, nổi bật là dòng C-802.

Mẫu tên lửa này đã từng được sử dụng trong các cuộc tấn công ở vùng Vịnh và eo biển Hormuz. Các tàu tên lửa tấn công nhanh của Iran, được gọi là "tàu chiến cảm tử", cũng trang bị vũ khí do Trung Quốc sản xuất hoặc thiết kế.

Trung Quốc đã chuyển giao nhiều vũ khí hiện đại cho Iran

3. Nguy cơ và phản ứng quốc tế

Sự hợp tác quân sự giữa Trung Quốc và Iran khiến nhiều nước phương Tây, đặc biệt là Mỹ và các đồng minh Ả Rập, cảm thấy lo ngại. Mỹ đã nhiều lần áp đặt lệnh trừng phạt lên các công ty Trung Quốc bị cáo buộc vi phạm lệnh cấm vận vũ khí đối với Iran.

Tuy nhiên, Bắc Kinh vẫn duy trì lập trường rằng các hợp tác này là “hòa bình” và “tuân thủ luật pháp quốc tế.”

Đáng chú ý, việc Trung Quốc cung cấp công nghệ UAV cho Iran không chỉ giúp Tehran củng cố sức mạnh quân sự, mà còn có thể gián tiếp ảnh hưởng đến các điểm nóng như Yemen, Syria và thậm chí là Gaza, nơi Iran bị cáo buộc hỗ trợ các lực lượng ủy nhiệm.

Ngoài ra, Trung Quốc cũng hưởng lợi từ việc thử nghiệm công nghệ và vũ khí của mình trong điều kiện chiến tranh thông qua Iran.

4. Tương lai hợp tác quốc phòng Trung Quốc - Iran

Trong tương lai gần, Trung Quốc có thể tiếp tục hỗ trợ Iran phát triển các hệ thống vũ khí tầm xa, như tên lửa hành trình, UAV tự động hóa cao, và thậm chí là vệ tinh quân sự.

Một số nguồn tin còn cho rằng hai bên đang đàm phán về việc Trung Quốc giúp Iran phát triển chiến đấu cơ thế hệ 4.5 hoặc 5, dựa trên mẫu J-10C hoặc FC-31.

Tuy nhiên, Trung Quốc cũng phải cân nhắc sự cân bằng trong quan hệ quốc tế. Dù ủng hộ Iran, Bắc Kinh vẫn duy trì quan hệ kinh tế lớn với Ả Rập Xê Út, Israel và Mỹ.

Việc chuyển giao vũ khí một cách công khai có thể khiến Trung Quốc bị đẩy vào thế đối đầu không cần thiết.

Việc Trung Quốc chuyển giao vũ khí và công nghệ quân sự cho Iran là một phần trong chiến lược mở rộng ảnh hưởng toàn cầu của Bắc Kinh và giúp Tehran phá vỡ thế bao vây cấm vận của phương Tây.

Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra nhiều nguy cơ mất ổn định trong khu vực Trung Đông và tạo ra các làn sóng căng thẳng mới trên trường quốc tế. Trong thời gian tới, cộng đồng quốc tế sẽ tiếp tục theo dõi chặt chẽ các động thái hợp tác quân sự giữa hai quốc gia này.