Toàn cảnh nước mỹ

Trong bối cảnh cuộc xung đột Nga - Ukraina chưa có dấu hiệu hạ nhiệt, năng lượng tiếp tục là một trong những công cụ chiến lược then chốt quyết định cục diện chính trị - kinh tế toàn cầu. Châu Âu, với vị trí là khách hàng lớn truyền thống của Nga về dầu mỏ, khí đốt, từ lâu đã phụ thuộc nhiều vào nguồn cung này để duy trì sự phát triển công nghiệp cũng như đời sống dân cư. Tuy nhiên, từ khi nổ ra cuộc chiến ở Ukraina, năng lượng trở thành vũ khí chính trị và ngoại giao, buộc Liên minh châu Âu (EU) phải có những tính toán mới.

Trong bối cảnh đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nhiều lần kêu gọi các quốc gia châu Âu không mua nhiên liệu từ Nga. Lời kêu gọi này không chỉ mang ý nghĩa kinh tế, mà còn là một chiến lược địa chính trị nhằm làm suy yếu khả năng tài chính của Moscow, đồng thời củng cố vị thế lãnh đạo toàn cầu của Washington.

Tuy nhiên, tính khả thi và hệ lụy của đề xuất này lại đặt ra nhiều câu hỏi phức tạp. Bài viết dưới đây sẽ phân tích sâu các khía cạnh: động cơ chính trị - chiến lược của Trump, thực trạng phụ thuộc năng lượng của châu Âu, tác động kinh tế - xã hội, lợi ích và rủi ro đối với quan hệ xuyên Đại Tây Dương, cũng như triển vọng trong tương lai.

Động cơ của Donald Trump khi kêu gọi châu Âu ngừng mua nhiên liệu Nga

Lập trường chống Nga lâu dài của Trump

Dù thường bị chỉ trích là có quan hệ mềm mỏng với Nga trong nhiệm kỳ tổng thống, nhưng trên thực tế Donald Trump nhiều lần bày tỏ quan ngại về sự lệ thuộc năng lượng của châu Âu vào Moscow. Ngay từ năm 2018, tại Hội nghị Thượng đỉnh NATO, ông từng cảnh báo Đức và nhiều quốc gia EU rằng "họ đang trở thành con tin của Nga vì phụ thuộc khí đốt".

Do vậy, lời kêu gọi hiện nay không phải là mới, mà nối tiếp quan điểm nhất quán của Trump: hạn chế tối đa nguồn thu của Nga từ dầu mỏ, khí đốt - vốn chiếm tới hơn 40% ngân sách liên bang Nga.

Lợi ích chiến lược cho Mỹ

Khi châu Âu giảm nhập khẩu từ Nga, khoảng trống năng lượng phải được lấp đầy. Mỹ - nhờ cuộc cách mạng dầu khí đá phiến - đã trở thành một trong những nhà xuất khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) và dầu mỏ hàng đầu thế giới. Việc EU từ bỏ nhiên liệu Nga sẽ tạo cơ hội thị trường khổng lồ cho các công ty năng lượng Mỹ.

Ngoài ra, đây còn là cách Mỹ củng cố vai trò lãnh đạo trong khối NATO và EU, thể hiện rằng Washington không chỉ dẫn dắt về an ninh, mà còn "cứu" châu Âu về năng lượng.

Yếu tố chính trị nội bộ Mỹ

Lời kêu gọi này còn mang tính đối nội. Trump đang trong quá trình vận động chính trị trở lại Nhà Trắng. Thông điệp "ngăn chặn Nga" và "bảo vệ đồng minh" không chỉ nhằm thu hút cử tri Cộng hòa cứng rắn, mà còn thuyết phục giới kinh doanh năng lượng Mỹ rằng ông sẽ tạo thêm thị trường cho họ nếu trở lại cầm quyền.

Thực trạng phụ thuộc năng lượng của châu Âu vào Nga

Trước xung đột Ukraina

Trước năm 2022, EU nhập khẩu khoảng 40% khí đốt và 30% dầu mỏ từ Nga. Một số quốc gia như Đức, Hungary, Slovakia, Áo gần như phụ thuộc hoàn toàn vào các đường ống Nord Stream và Druzhba. Nhiều ngành công nghiệp then chốt như hóa chất, luyện kim, sản xuất điện phụ thuộc trực tiếp vào nguồn năng lượng giá rẻ này.

Sau các lệnh trừng phạt

Sau khi Nga tấn công Ukraina, EU đã áp đặt hàng loạt lệnh cấm vận, trong đó có mục tiêu cắt giảm nhập khẩu dầu thô Nga.

Đường ống Nord Stream bị tấn công phá hủy, khiến dòng khí đốt qua tuyến này ngừng hẳn. Tuy nhiên, thực tế cho thấy EU chưa thể hoàn toàn chấm dứt nhập khẩu, đặc biệt qua các kênh trung gian (chẳng hạn mua dầu Nga đã qua pha trộn ở Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ).

Tổng thống Trump muốn châu Âu bớt phụ thuộc vào năng lượng của Nga

Những khó khăn của châu Âu

Giá năng lượng tăng vọt: Năm 2022, giá điện và khí đốt tại EU tăng gấp 3-4 lần, gây khủng hoảng chi phí sinh hoạt và sản xuất.

Ngành công nghiệp chịu ảnh hưởng: Các tập đoàn như BASF (Đức) buộc phải thu hẹp quy mô, thậm chí chuyển một phần sản xuất sang Mỹ - nơi năng lượng rẻ hơn.

Nguy cơ mất cạnh tranh: EU phải đối mặt với nguy cơ "thoái công nghiệp" nếu giá năng lượng tiếp tục cao.

Lợi ích nếu châu Âu ngừng mua nhiên liệu Nga

Lợi ích địa chính trị

Suy yếu Nga: Cắt nguồn thu từ dầu khí đồng nghĩa với việc làm giảm khả năng Nga tài trợ cho chiến tranh ở Ukraina.

Tăng cường đoàn kết NATO - EU - Mỹ: Châu Âu sẽ chứng tỏ sự đồng lòng với Mỹ, củng cố quan hệ an ninh và chính trị xuyên Đại Tây Dương.

Lợi ích kinh tế dài hạn

Đa dạng hóa nguồn cung: Buộc các nước EU phải đầu tư mạnh mẽ vào năng lượng tái tạo, hạ tầng LNG, và nhập khẩu từ nhiều quốc gia (Na Uy, Mỹ, Qatar, Algeria).

Thúc đẩy chuyển đổi xanh: Đây có thể là động lực để EU đẩy nhanh quá trình đạt mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050.

Lợi ích chính trị nội khối

Giảm sức ép từ Nga: Nga từ lâu đã sử dụng năng lượng như công cụ gây áp lực chính trị. Khi thoát khỏi phụ thuộc, EU có thể có tiếng nói mạnh mẽ hơn trong các vấn đề an ninh.

Rủi ro và thách thức

Chi phí năng lượng cao: LNG của Mỹ đắt hơn ít nhất 30% so với khí đốt qua đường ống từ Nga. Người tiêu dùng và doanh nghiệp châu Âu phải gánh chịu.

Nguy cơ lạm phát kéo dài: Giá năng lượng cao kéo theo chi phí sản xuất tăng, làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa EU. Khủng hoảng xã hội: Biểu tình phản đối hóa đơn điện, khí đốt đã nổ ra ở nhiều nước châu Âu năm 2022-2023.

Rủi ro chính trị

Chia rẽ nội bộ EU: Một số quốc gia Đông Âu như Hungary phản đối cắt hoàn toàn nhiên liệu Nga, cho rằng điều này gây hại hơn là lợi.

Gia tăng căng thẳng Mỹ - EU: Việc EU phụ thuộc LNG Mỹ có thể bị coi là "thay phụ thuộc Nga bằng phụ thuộc Mỹ".

Tác động toàn cầu

Biến động giá dầu khí: Nếu châu Âu ngừng mua Nga, nguồn cung toàn cầu thay đổi, khiến giá dầu khí trên thế giới bất ổn.

Lợi ích cho bên thứ ba: Nga có thể bán dầu khí giá rẻ cho Trung Quốc, Ấn Độ, qua đó hình thành trục năng lượng mới ngoài tầm kiểm soát của phương Tây.

Phản ứng từ các bên liên quan

Nga

Moscow coi việc châu Âu cắt giảm mua nhiên liệu là "con dao hai lưỡi". Nga mất một thị trường quan trọng, nhưng nhanh chóng xoay trục sang châu Á. Doanh thu giảm, nhưng không đến mức tê liệt.

EU

Các quốc gia Bắc Âu và Đông Âu ủng hộ lời kêu gọi của Trump, vì họ từ lâu cảnh giác với Nga.

Nhưng Đức, Hungary, Slovakia tỏ ra do dự, vì lo ngại ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh tế.

Mỹ

Washington ủng hộ hoàn toàn quan điểm này. Chính quyền Mỹ, bất kể Dân chủ hay Cộng hòa, đều có chung mục tiêu hạn chế ảnh hưởng của Nga, đồng thời mở rộng thị trường năng lượng Mỹ tại châu Âu.

Tương lai năng lượng của châu Âu

Xu hướng giảm phụ thuộc vào Nga

EU đã giảm nhập khẩu khí đốt Nga từ 40% xuống còn dưới 10% vào năm 2023. Tuy nhiên, việc "về con số 0" trong ngắn hạn là khó khăn, vì một số ngành công nghiệp vẫn cần nguồn cung ổn định.

Đầu tư hạ tầng mới

Châu Âu đang xây thêm nhiều cảng tiếp nhận LNG, phát triển năng lượng tái tạo, và tăng cường mua từ Na Uy, Mỹ, Bắc Phi.

Thách thức cân bằng

EU phải vừa đảm bảo an ninh năng lượng, vừa giữ giá cả ở mức chấp nhận được, đồng thời không phá vỡ cam kết giảm phát thải. Đây là bài toán cực kỳ khó khăn.

Đánh giá sâu về tính khả thi của lời kêu gọi Trump

Khả thi về chính trị: Lời kêu gọi phù hợp với lập trường chống Nga và lợi ích an ninh của phương Tây, do đó nhận được sự ủng hộ từ Mỹ và một phần EU.

Khó khăn về kinh tế: EU chưa có giải pháp thay thế hoàn toàn, chi phí năng lượng cao có thể làm suy yếu nền kinh tế, gây chia rẽ nội khối.

Tác động toàn cầu: Nếu thực thi triệt để, lời kêu gọi có thể tái cấu trúc thị trường năng lượng thế giới, đẩy Nga sâu hơn vào liên minh với Trung Quốc, Ấn Độ .

Lời kêu gọi của ông Donald Trump về việc châu Âu không mua nhiên liệu từ Nga phản ánh một chiến lược dài hạn: vừa kiềm chế sức mạnh tài chính của Moscow, vừa gia tăng ảnh hưởng kinh tế - chính trị của Mỹ ở châu Âu. Đây là một đề xuất mang tính chiến lược, nhưng tính khả thi còn phụ thuộc vào khả năng thích ứng của EU trước những thách thức kinh tế và xã hội.

Trong ngắn hạn, EU khó thế hoàn toàn từ bỏ nhiên liệu Nga mà không chịu tổn thất nghiêm trọng. Nhưng vê dài hạn, xu hướng giảm dần phụ thuộc vào Moscow là không thể đảo ngược. Do đó, lời kêu gọi của Trump, dù gây tranh cãi, vẫn đóng vai trò như một nhân tố thúc đẩy châu Âu đẩy nhanh tiến trình chuyển đổi năng lượng và củng cố liên minh với Mỹ.