Câu chuyện Đại sứ

Đường biên giới dài hơn 2.200 km giữa Colombia và Venezuela từ lâu vốn là một trong những tuyến biên giới phức tạp và dễ tổn thương nhất ở khu vực Mỹ Latinh. Địa hình núi hiểm trở nhiều đoạn sông ngòi chằng chịt, lại có các vùng dân cư nghèo khó sinh sống, khiến nơi đây trở thành "miền đất hứa" cho nhiều hoạt động phi pháp: từ buôn lậu hàng hóa, di dân bất hợp pháp cho tới buôn bán ma túy xuyên quốc gia.

Colombia được xem là một trong những trung tâm sản xuất coca lớn nhất thế giới. Dù chính phủ nhiều nhiệm kỳ đã kiên quyết triển khai chính sách diệt trừ cây coca và trấn áp các tập đoàn ma túy, nhưng do lợi nhuận khổng lồ từ thị trường quốc tế, hoạt động này vẫn tiếp diễn với quy mô lớn. Trong khi đó, Venezuela - quốc gia láng giềng - lại gặp khủng hoảng kinh tế và chính trị kéo dài, khiến vùng biên càng lỏng lẻo trong quản lý, trở thành cửa ngõ thuận lợi để ma túy từ Colombia tuồn sang, rồi từ đó tiếp tục ra thị trường châu Âu, Mỹ, thậm chí châu Phi.

Trong bối cảnh ấy, việc Tổng thống Colombia ra quyết định điều động quân đội tăng cường hiện diện ở biên giới với Venezuela không chỉ là biện pháp an ninh thuần túy, mà còn mang tính chiến lược chính trị, đối nội và đối ngoại.

Đối nội: Chính phủ Colombia chịu áp lực rất lớn từ dư luận trong nước khi nạn buôn bán ma túy kéo theo hàng loạt hệ lụy: bạo lực, tội phạm có tổ chức, tham nhũng, xung đột vũ trang với các nhóm vũ trang phiến loạn. Việc siết chặt biên giới chính là thông điệp cứng rắn của Tổng thống rằng nhà nước không khoan nhượng trước tội phạm ma túy.

Đối ngoại: Quan hệ giữa Bogotá và Caracas nhiều năm qua vốn căng thẳng. Colombia thường cáo buộc Venezuela "nhắm mắt làm ngơ" hoặc thậm chí dung túng cho các nhóm buôn lậu, trong khi Caracas lại tố ngược răng Colombia chịu ảnh hưởng quá lớn từ Mỹ và dùng vấn đề ma túy như cái cớ để gây áp lực. Đưa quân ra biên giới cũng là động thái để Colombia khẳng định chủ quyền và răn đe Venezuela.

Xuyên quốc gia: Các tập đoàn ma túy không còn là vấn đề riêng của một quốc gia. Nhiều mạng lưới ma túy ở Colombia cấu kết với các tổ chức ở Mexico, Trung Mỹ, thậm chí châu Âu. Vì vậy, Colombia cân chứng minh với cộng đồng quốc tế, đặc biệt là Mỹ và Liên Hợp Quốc, rằng họ đang nỗ lực mạnh mẽ để ngăn chặn nguồn cung ma túy.

Diễn biến cụ thể: Quân đội Colombia triển khai tại biên giới

Theo kế hoạch do Tổng thống công bố, hàng nghìn binh sĩ cùng lực lượng cảnh sát đặc nhiệm, không quân và hải quân đã được triển khai dọc tuyến biên giới. Các đơn vị này được giao nhiệm vụ:

• Tuần tra, kiểm soát chặt chẽ những tuyến đường mòn xuyên biên giới vốn được các băng nhóm sử dụng để vận chuyển ma túy.

• Thiết lập nhiều trạm kiểm soát cố định và lưu động, kết hợp máy bay do thám và trực thăng giám sát vùng rừng núi.

• Tăng cường phối hợp với lực lượng chống ma túy của Mỹ trong hoạt động tình báo và công nghệ giám sát vệ tinh.

Bên cạnh đó, chính phủ Colombia còn tuyên bố sẽ áp dụng tình trạng khẩn cấp an ninh ở một số khu vực nóng, cho phép quân đội có thêm thẩm quyền trong truy quét và bắt giữ.

Đáng chú ý, động thái này diễn ra ngay sau khi có nhiều báo cáo tình báo cho thấy một lượng lớn ma túy đã được tuôn sang Venezuela trong những tháng gần đây, và từ đó đi tiếp tới châu Âu qua các cảng biển Caribe.

Phản ứng từ Venezuela và cộng đồng quốc tế

Không bất ngờ khi Caracas phản ứng dữ dội. Chính phủ Venezuela cáo buộc Colombia đang "quân sự hóa biên giới" và coi đây là một hành động khiêu khích, có thể làm leo thang căng thắng song phương. Thậm chí, phía Venezuela còn cảnh báo sẽ triển khai lực lượng tương ứng để "bảo vệ lãnh thổ". Trong khi đó, Mỹ và nhiều quốc gia phương Tây lại lên tiếng ủng hộ quyết định của Tổng thống Colombia. Washington coi

đây là bước đi phù hợp với cam kết chung chống tội phạm ma túy toàn cầu. Một số tổ chức quốc tế như Liên Hợp Quốc, Tổ chức các quốc gia châu Mỹ (OAS) kêu gọi hai nước kiềm chế, tránh để vấn đề an ninh biến thành xung đột vũ trang.

Tổng thống Colombia đưa quân đến biên giới Venezuela là hành động mang nhiều tính biểu tượng

Những thách thức đặt ra cho Colombia

Tuy động thái đưa quân có thể phát đi thông điệp mạnh mẽ, nhưng để đạt hiệu quả lâu dài, Colombia phải đối diện nhiều thách thức:

• Địa hình và phạm vi kiểm soát: Với đường biên dài và phức tạp, việc kiểm soát tuyệt đối gần như bất khả thi. Các băng nhóm buôn ma túy vốn rất linh hoạt, dễ dàng thay đổi tuyến đường vận chuyển.

• Nguồn lực quốc gia: Triển khai quân sự quy mô lớn sẽ tiêu tốn ngân sách khổng lồ, trong khi Colombia vẫn cần nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội.

• Xung đột chính trị: Sự hiện diện quân đội ở biên giới có nguy cơ gây ra đụng độ với phía Venezuela, làm trầm trọng thêm căng thẳng ngoại giao.

• Tận gốc vấn đề: Nguồn cơn của nạn ma túy không chỉ ở khâu vận chuyển mà còn nằm ở khâu sản xuất coca trong nước. Nếu không giải quyết được tận gốc, thì dù siết biên giới đến đâu, dòng chảy ma túy vẫn còn.

Tác động xã hội và khu vực

Khi quân đội hiện diện nhiều ở biên giới, cuộc sống của hàng triệu người dân sinh sống tại các tỉnh giáp Venezuela chắc chắn bị ảnh hưởng. Việc qua lại, buôn bán nhỏ lẻ vốn là sinh kế của họ có thể bị gián đoạn. Thậm chí, nhiều gia đình có người thân ở cả hai bên biên giới sẽ bị kìm hãm trong giao lưu.

Ở cấp độ khu vực, động thái này có thể đẩy Mỹ Latinh vào vòng xoáy căng thẳng mới. Các nước láng giềng như Brazil, Ecuador sẽ phải theo dõi sát tình hình vì lo ngại hiệu ứng lan tỏa. Tổ chức các quốc gia châu Mỹ có thể phải triệu tập các cuộc họp khẩn để ngăn chặn nguy cơ leo thang.

Góc nhìn dài hạn: Có thể coi là giải pháp căn cơ?

Khi bàn về chống ma túy, nhiều chuyên gia cho răng giải pháp quân sự chỉ mang tính tình thế. Để xử lý tận gốc, Colombia cân song hành ba hướng:

●     Phát triển kinh tế - xã hội ở vùng trông coca: Cung cấp sinh kế thay thế cho nông dân, khuyến khích học chuyển đổi cây trồng.

●     Cải thiện hợp tác quốc tế: Không thể chỉ dựa vào biện pháp đơn phương. Colombia cần Venezuela hợp tác thực chất, đồng thời phối hợp với Mỹ, EU để triệt phá mạng lưới buôn bán toàn cầu.

●     Cải cách chính trị - pháp luật: Giảm tham nhũng, nâng cao hiệu quả của hệ thống tư pháp để đảm bảo rằng tội phạm ma túy bị xử lý nghiêm minh.

Nếu thiếu các yếu tố này, việc đưa quân ra biên giới có thể chỉ giống như "dùng ngón tay chặn lỗ rò" trong một con đập lớn.

Quyết định của Tổng thống Colombia điều động quân đội đến biên giới Venezuela cho thấy tính chất phức tạp và nghiêm trọng của nạn buôn bán ma túy. Đây là bước đi mạnh mẽ, mang thông điệp quyết liệt cả đối nội lẫn đối ngoại. Tuy nhiên, tính hiệu quả lâu dài vẫn còn để ngỏ, bởi nạn ma túy vốn là vấn đề xuyên quốc gia, ăn sâu vào cấu trúc kinh tế - xã hội và chính trị của nhiều nước.

Trong khi dư luận hoan nghênh hành động cứng rắn này, thì giới quan sát vẫn lo ngại khả năng leo thang căng thẳng khu vực. Bài toán mà Colombia phải giải không chỉ nằm ở biên giới với Venezuela, mà còn nằm ở chính mảnh đất trong lòng mình - nơi coca vẫn sinh sôi và tội phạm ma túy vẫn tìm thấy chỗ đứng.