Văn hóa

Trong nhịp sống hiện đại, con người được nhắc về hàng trăm điều mỗi ngày: công việc phải hoàn thành, cuộc họp phải tham dự, xu hướng mới phải cập nhật, bộ phim đang “viral” phải xem thử. Ít khi nào chúng ta được nhắc rằng cần hiện diện trong chính cuộc đời của mình - rằng có một trạng thái sống mà ở đó, con người không chỉ tồn tại để đáp ứng yêu cầu của thế giới bên ngoài, mà thực sự lắng nghe và cảm nhận bản thân.

Triết gia Osho cho rằng phần lớn nỗi bất an của con người thời nay xuất phát từ việc sống như một phản xạ, thay vì sống như một thực thể có ý thức. Và chính trong bối cảnh ấy, cuốn sách Thiền - Tự do đầu tiên và cuối cùng trở lại như một lời mời mạnh mẽ: hãy tạm dừng, và trả lại cho bản thân quyền được sống thật.

Cuốn sách Thiền - Tự do đầu tiên và cuối cùng của triết gia Osho

Thiền không phải sự thoát ly, mà là cách sống có nhận thức

Ngày nay, thiền xuất hiện khắp mọi nơi - từ phòng tập yoga, lớp trị liệu tâm lý đến hàng loạt video ngắn trên mạng xã hội. Sự phổ biến này mang lại lợi ích, nhưng đồng thời khiến thiền dễ bị hiểu sai. Với nhiều người, thiền trở thành phương pháp “chống stress cấp tốc”, một trào lưu chữa lành, thậm chí đôi khi là một sản phẩm thương mại.

Osho phản bác quan điểm này. Ông khẳng định: thiền không phải là nỗ lực rời bỏ cuộc sống, mà là tiến trình giúp con người ở lại trọn vẹn với những gì đang xảy ra. Thiền không yêu cầu người ta ngồi bất động, nhắm mắt và chặn mọi suy nghĩ; thiền bắt đầu từ nhận thức đơn giản: biết mình đang làm gì - ngay bây giờ.

Đi bộ, nghe tiếng chim, cầm ly nước lên uống - bất cứ hành động nào cũng có thể trở thành thiền, nếu ta hiện diện đầy đủ trong khoảnh khắc ấy. Ngược lại, khi sống vội vã, máy móc, con người đánh mất khả năng cảm nhận và trượt dài trong trạng thái mà Osho gọi là “giấc ngủ vô thức”.

Sự đứng vững giữa cơn bão: khi thiền không tách rời đời sống

Trong tác phẩm, Osho nhiều lần nhấn mạnh rằng thiền không biến cuộc sống thành một ốc đảo tĩnh lặng, mà khiến con người đứng vững ngay giữa hỗn độn. Cuộc sống vẫn tiếp diễn - đôi khi còn mãnh liệt hơn - nhưng trong con người, một điểm tĩnh tại được hình thành. Từ điểm này, ta nhìn thế giới bằng sự sáng rõ thay vì phản ứng vô thức.

Ông viết:
“Thiền dạy bạn trở thành trung tâm của cơn bão.”

Đó là lý do triết lý thiền của Osho vẫn giữ nguyên giá trị, ngay cả khi được viết cách đây nhiều thập kỷ. Nó không mang tính tách biệt, mà hòa trọn vào nhịp sống của con người đô thị.

Không có phương pháp thiền nào là tuyệt đối

Một điểm đặc biệt khiến tác phẩm này nổi bật so với các hướng dẫn thiền truyền thống: Osho cảnh báo rằng tâm trí con người thường bị mê hoặc bởi kỹ thuật. Chúng ta bám víu vào phương pháp đến mức quên mất mục đích ban đầu.

Osho cho rằng những phương pháp thiền chỉ tập trung vào “tập trung sâu” đều không đúng, vì chúng khóa con người vào một loại im lặng cưỡng ép. Thay vào đó, ông giới thiệu nhiều phương pháp thiền mang tính động - nhảy, thở mạnh, hét, nói thứ ngôn ngữ vô nghĩa. Những chuyển động mạnh này giúp giải tỏa năng lượng bị tích tụ và dẫn đường đến sự tĩnh lặng tự nhiên.

Với ông, thiền là hành trình đi từ hỗn loạn đến im lặng, chứ không phải bắt ép bản thân im lặng từ đầu. Quan trọng hơn, khi một phương pháp đã hoàn thành vai trò của nó, người tập cần biết rời bỏ, nếu không nó sẽ trở thành gánh nặng mới.

Niềm vui - điểm khởi đầu đúng đắn của thiền

Không khổ hạnh, không ép buộc, không mục tiêu cao siêu - thiền, theo Osho, phải bắt đầu như một niềm vui thuần túy. Giống như trẻ con xây lâu đài cát, không vì bất kỳ mục tiêu nào, ngoài niềm thích thú đang diễn ra.

Thiền không ban cho con người điều gì mới; nó chỉ đánh thức những gì đã có sẵn bên trong. Trong thế giới mà con người mải chạy theo thành tựu, theo kỳ vọng của xã hội, theo cơn sốt “phát triển bản thân”, Osho nhắc nhở: bình an không nằm ở nơi ta đang tìm kiếm, mà nằm trong chính ta - ngay bây giờ.

Một cuốn sách của thời đại - dành cho những ai muốn sống thật

Thiền - Tự do đầu tiên và cuối cùng không chỉ là một cẩm nang về các kỹ thuật thiền. Đó là một áng văn triết học sắc sảo, phân tích sâu về bản chất con người, về tâm trí, về tự do và về cách chúng ta đánh mất chính mình trong đời sống thường nhật.

Trong thời đại mà mỗi ngày đều trôi qua như một cuộc chạy marathon đầy ồn ào, cuốn sách này như một lời nhắc dịu dàng nhưng mạnh mẽ:
Hãy quay về.
Hãy sống trọn vẹn.
Hãy hiện diện.

Và khi ta có thể làm được điều tưởng chừng giản đơn ấy, tự do - loại tự do thực sự - sẽ xuất hiện.