Văn hóa

Trong thế giới ngày càng quan tâm về các vấn đề sức khỏe tâm thần, những câu chuyện về rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD) dần được biết đến nhiều hơn. Tuy nhiên, có một dạng tổn thương tâm lý khác âm ỉ hơn, sâu sắc hơn, và dường như vẫn còn lạ lẫm, đó là Rối loạn Căng thẳng Sau Sang chấn Phức tạp - Complex PTSD (C-PTSD), hay còn gọi là PTSD Phức tạp. Và “Nơi vết thương ánh sáng rọi vào” của nhà báo người Mỹ gốc Malaysia Stephanie Foo - chính là một trong những cuốn sách hiếm hoi dám vén tấm màn ấy.

Cuốn hồi ký “Nơi vết thương ánh sáng rọi vào” (Ảnh: NXB)

Stephanie Foo mới hai tuổi rưỡi khi gia đình rời Malaysia đến định cư ở California. Tưởng chừng là một tổ ấm hoàn hảo, thế nhưng ẩn dưới danh nghĩa yêu thương ấy lại là một hiện thực hoàn toàn khác, là những tổn thương sâu sắc từ thời thơ ấu của một đứa trẻ khi bị cha mẹ bạo hành cả thể xác lẫn tinh thần. Cô không chỉ là đứa trẻ bị bạo hành, mà còn bị buộc phải mang trách nhiệm của một người chăm sóc và xoa dịu những tổn thương tinh thần của cha mẹ mình - điều mà lẽ ra không bao giờ thuộc về một đứa trẻ.

Chính chuỗi bạo hành kéo dài này đã khiến Stephanie mắc chứng C-PTSD - một chứng rối loạn tâm lý thậm chí chưa được công nhận là một chẩn đoán riêng biệt trong DSM-5 và DSM-5-TR. Nếu PTSD thường bắt nguồn từ một khoảnh khắc biến cố nghiêm trọng, thì C-PTSD hình thành từ sang chấn lặp đi lặp lại trong thời gian dài, khiến một người cảm thấy bản thân không xứng đáng được yêu thương.

Câu chuyện của Stephanie không dừng lại ở cá nhân, mà nó là nỗi đau của nhiều thế hệ. Từ hành trình riêng của bản thân mình, cô mở rộng góc nhìn đến các thế hệ cha ông, những sự thật đau lòng của đói nghèo, chiến tranh và cả “giấc mơ Mỹ” được ngợi ca. Stephanie đã tóm gọn trong mấy câu ngắn ngủi: “Tôi là sản phẩm của cả một xứ sở. Tôi là một trong số rất nhiều người. Tất cả chúng tôi đều là nạn nhân của một cộng đồng rối loạn chức năng rất giỏi kìm nén bản thân trong khi lẩm bẩm ‘Hãy biết cười trong nước mắt. Phải biết ngậm đắng nuốt cay’.”. Một cá nhân đại diện cho cả cộng đồng mang những vết thương chưa từng được gọi tên.

Không chỉ là hành trình cá nhân mà còn là cuốn hồi ký tiên phong về C-PTSD (Ảnh: NXB)

“Nơi vết thương ánh sáng rọi vào” không phải là một cuốn sách dễ đọc. Những đoạn mô tả bạo hành đầy chi tiết có thể khiến người đọc khựng lại và cảm thấy nặng nề. Nhưng chính sự trung thực không né tránh đó đã biến tác phẩm trở thành một hành trình can đảm và cần thiết. Stephanie Foo không chỉ thuật lại nỗi đau, cô còn miêu tả hành trình chấp nhận và điều trị bằng hàng loạt phương pháp: liệu pháp tâm lý, yoga, thiền, và các liệu pháp dựa trên khoa học thần kinh. Nhưng hồi phục không phải đường thẳng, có lúc cô tưởng mình đã ổn, rồi chẳng bao lâu lại rơi vào một hố sâu khác. Sau tất cả, điều quan trọng hơn hết chính là nhận ra rằng chữa lành không đồng nghĩa với việc không còn cảm thấy gì nữa, mà là cảm nhận được những cảm xúc phù hợp ở những thời điểm phù hợp, và luôn có khả năng trở lại là chính mình. Việc gọi tên đúng nỗi đau, dũng cảm nhìn lại, thừa nhận mình không ổn lại chính là bước khởi đầu quan trọng cho sự chữa lành.

Đi đến hồi kết, Stephanie Foo không chỉ tái sinh từ đống tro tàn mà còn tìm thấy một người chồng yêu thương, một gia đình ấm áp, và cả một cộng đồng dành cho cô. Tất thảy những điều ấy có được chính là nhờ vào việc cô đã dũng cảm chiến đấu, kiên trì bước qua từng tổn thương trong quá khứ. Cuốn sách không phải một bản cáo trạng quá khứ hay một cuốn cẩm nang tâm lý khô khan, mà đan cài giữa những khái niệm khoa học lạ lẫm và những câu chữ đậm màu văn chương.

Về tác giả:

Tác giả Stephanie Foo (Ảnh: NXB)

Stephanie Foo là người Mỹ gốc Malaysia. Cô là nhà văn và là nhà sản xuất chương trình radio, gần đây nhất cô làm việc cho kênh This American Life. Tác phẩm của cô đã được phát sóng trên Snap Judgement, Reply All, 99% Invisible và Radiolab, đồng thời các bài viết của cô đã được đăng trên Vox và The New York Times. Là một diễn giả và người hướng dẫn được biết đến rộng rãi, cô đã giảng dạy tại Đại học Columbia và đã diễn thuyết tại nhiều nơi từ Liên hoan phim Sundance đến Sở Sức khỏe Tâm thần Missouri. Hiện cô sống ở thành phố New York.