Đối tác toàn diện

Đã gần nửa thế kỷ kể từ khi chiến tranh kết thúc. Mối quan hệ giữa Hoa Kỳ và Việt Nam, đặc biệt là về thương mại và đầu tư, đã không ngừng được cải thiện kể từ khi bình thường hóa quan hệ vào năm 1995. Với nỗ lực không ngừng của hai quốc gia, hai dân tộc, Việt Nam và Hoa Kỳ đã xây dựng được lòng tin, trở thành bạn bè và Đối tác toàn diện của nhau trên tất cả các lĩnh vực.  Năm 2021 đã khép lại với rất nhiều khó khăn, thách thức, nhất là tác động của đại dịch Covid-19 nhưng quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ đã phát triển mạnh mẽ cả về chiều rộng lẫn chiều sâu, trên tất cả các lĩnh vực và cấp độ, thể hiện đúng tinh thần quan hệ Đối tác toàn diện. Dưới đây là 10 sự kiện nổi bật trong quan hệ hai nước do Tạp chí Việt – Mỹ bình chọn.

Thủ tướng Phạm Minh Chính (phải) tiếp Phó tổng thống Mỹ Kamala Harris tại văn phòng chính phủ Hà Nội hôm nay. Ảnh: Giang Huy

1. Liên tục duy trì và củng cố thông qua tiếp xúc cấp cao

Sau khi Việt Nam tổ chức thành công Đại hội XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam và có Ban lãnh đạo mới, Tổng thống Joe Biden đã gửi thư chúc mừng Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng tái đắc cử Tổng Bí thư, chúc mừng Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc nhậm chức và mời Chủ tịch nước dự và có bài phát biểu tại Thượng đỉnh khí hậu 2021.

Đặc biệt, trong bối cảnh đại dịch Covid-19, quan chức hai nước vẫn tăng cường trao đổi, điện đàm, họp trực tuyến giữa lãnh đạo cấp cao. Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đã điện đàm với Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin thăm Việt Nam từ ngày 28-29/7/2021. Đáng chú ý phải kể đến chuyến thăm của Phó Tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris đến Việt Nam từ ngày 24-16/8 có thể được coi là cột mốc mới trong quan hệ Việt Nam – Hoa Kỳ khi trong hai nhiệm kỳ liên tiếp gần đây, các nhà lãnh đạo cấp cao nhất trong chính quyền mới của Hoa Kỳ đều đến thăm Việt Nam chỉ trong năm đầu tiên khi nhậm chức.

2. Thương mại Việt – Mỹ: lần đầu cán mốc 100 tỷ

Hợp tác kinh tế - thương mại - đầu tư hai nước duy trì đà phát triển ổn định. Trong năm 2021, xuất khẩu thương mại 2 chiều Việt Nam – Mỹ và Mỹ - Việt Nam đều đạt được mức tăng trưởng dương đây cũng là lần đầu tiên nước ta cán đích mốc kỷ lục 100 tỷ USD tăng hơn 200 lần so với thời điểm 1995. Giờ đây, Mỹ đã trở thành một trong những thị trường xuất khẩu lớn nhất đối với các doanh nghiệp Việt Nam.

Đáng chú ý, Bộ Tài chính Mỹ đã đưa Việt Nam ra khỏi danh sách thao túng tiền tệ trong Báo cáo định kỳ về Chính sách kinh tế vĩ mô và ngoại hối của các đối tác thương mại lớn của Mỹ. Ngân hàng Nhà nước đã đạt thỏa thuận về tiền tệ với Bộ Tài chính Mỹ, tạo cơ sở để ngày 23/7, Cơ quan Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) thông báo chính thức sẽ không áp thuế thương mại với Việt Nam tại thời điểm này. Doanh nghiệp lớn của Mỹ duy trì quan tâm đầu tư vào Việt Nam: Intel thông báo tăng đầu tư gần 500 triệu USD vào nhà máy tại TP.HCM; Foxconn, đối tác sản xuất chính của Apple bổ sung vốn đầu tư 270 triệu USD tại Bắc Giang, dự án mỏ Lạc Đà Vàng của Murphy Oil đã tiến triển tích cực. Ngoài ra, các doanh nghiệp lớn của Mỹ như Intel, AES, Murphy Oil, Apple, Nike... bày tỏ sẵn sàng thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực Việt Nam quan tâm như phát triển cơ sở hạ tầng, chuỗi cung ứng, năng lượng, kinh tế số...

3. Việt – Mỹ - hợp tác chống đại dịch Covid 19

Trong chuyến thăm Việt Nam tháng 8/2021, Phó Tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris đã nhấn mạnh bên cạnh An ninh và Kinh tế thì Y tế là 1 trong 3 cam kết ưu tiên mà Hoa Kỳ dành cho Việt Nam, nâng tầm mối quan hệ đối tác toàn diện hiện nay giữa hai nước lên đối tác chiến lược.

Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn; Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Tô Anh Dũng; ông Kamal Malhotra, Điều phối viên Thường trú Liên Hợp Quốc tại Việt Nam; ông Christopher Klein, Đại biện Lâm thời Đại sứ quán Mỹ tại Việt Nam; Bà Lesley Miller, Quyền Trưởng đại diện UNICEF tại Việt Nam cùng nhận lô vaccine Moderna.

Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 đang diễn ra hết sức phức tạp ở hai nước nói riêng và trên thế giới nói chung, thì những cam kết và hỗ trợ từ phía Hoa Kỳ rất có ý nghĩa với Việt Nam. Cho tới nay, Việt Nam đã nhận được tổng số 24 triệu liều vaccine từ Hoa Kỳ thông qua cơ chế COVAX. Hoa Kỳ hiện là quốc gia tặng vaccine COVID-19 nhiều nhất cho Việt Nam đồng thời viện trợ trực tiếp cho Việt Nam 177 tủ lạnh âm sâu để bảo quản vaccine. Đại biện lâm thời Đại sứ quán Mỹ Christopher Klein khẳng định, Mỹ luôn sẵn sàng hỗ trợ Việt Nam vượt qua khó khăn của đại dịch COVID-19; đồng thời Mỹ cũng tiếp tục hỗ trợ khu vực Đông Nam Á cũng như thế giới tiếp cận thêm nhiều vaccine hơn nữa để đẩy lùi dịch bệnh.

4. Khai trương văn phòng CDC Đông Nam Á tại Việt Nam 

Chiều ngày 25/8, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh và Phó Tổng thống Hoa Kỳ Kamala Harris dự lễ khai trương Văn phòng khu vực Đông Nam Á của Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ (CDC) tại Hà Nội. sự kiện quan trọng và rất có ý nghĩa trong bối cảnh đại dịch COVID-19 đang diễn biến phức tạp và đặt ra yêu cầu cấp thiết về tăng cường hợp tác quốc tế và khu vực nhằm đẩy lùi đại dịch.

Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh (trái) và Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris (phải) tại lễ khai trương Văn phòng CDC khu vực Đông Nam Á tại Hà Nội chiều ngày 25/8/2021

Việc lập Văn phòng CDC Đông Nam Á cho thấy ưu tiên cao của Chính phủ Hoa Kỳ trong hợp tác với khu vực về y tế nói chung và kiểm soát dịch bệnh nói riêng; là ví dụ điển hình của sự hợp tác ngày càng chặt chẽ giữa Hoa Kỳ và khu vực vì lợi ích chung, cũng như góp phần vào các nỗ lực toàn cầu về bảo vệ và chăm sóc sức khỏe cho người dân. Hoa Kỳ đã lựa chọn Hà Nội là địa điểm đặt Văn phòng cũng thể hiện sự phát triển tốt đẹp cũng như triển vọng tươi sáng của quan hệ Đối tác toàn diện Hoa Kỳ-Việt Nam

5.  Mỹ trở thành thị trường xuất khẩu nông sản lớn nhất của Việt Nam

10 tháng năm 2021, thị trường xuất khẩu nông lâm thủy sản lớn nhất của Việt Nam là Hoa Kỳ, đạt trên 10,8 tỷ USD, chiếm 27,9% thị phần. Ở chiều ngược lại, Hoa Kỳ cũng trở thành thị trường xuất khẩu nông sản sang Việt Nam lớn nhất, đạt gần 3,3 tỷ USD, chiếm 9,2% thị phần, trong đó mặt hàng bông chiếm 36,4% giá trị. Các sản phẩm được thị trường Hoa Kỳ ưa chuộng gồm: Các loại quả, quả hạch và các phần khác ăn được của cây, đã chế biến hoặc bảo quản bằng cách khác… (HS 2008) và các loại nước ép trái cây (kể cả hèm nho) và nước rau ép, chưa lên men và chưa pha thêm rượu, đã hoặc chưa pha thêm đường chất làm ngọt khác (HS 2009) với trị giá chiếm tỉ trọng cao nhất. Có thể thấy, thị trường Hoa Kỳ nhập khẩu hàng rau quả chế biến từ Việt Nam luôn ở mức cao, điều này đã chứng tỏ, các sản phẩm rau quả chế biến của Việt Nam đang dần đáp ứng được yêu cầu của người tiêu dùng Hoa Kỳ. Tuy nhiên, với thị trường rộng lớn như Hoa Kỳ thì dư địa cho xuất khẩu hàng rau quả chế biến của các doanh nghiệp Việt Nam rất lớn.

6. Quốc phòng-an ninh vững bước

Hợp tác quốc phòng-an ninh giữa hai nước cơ bản duy trì đà phát triển, sau khi Việt Nam hai lần đón tàu sân bay Mỹ thăm cảng Đà Nẵng (năm 2018 và 2020). Bên cạnh duy trì cơ chế đối thoại thường niên, Mỹ tiếp tục hỗ trợ Việt Nam nâng cao năng lực an ninh hàng hải.

Nhận lời mời của Đại tướng Phan Văn Giang, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Ngài Lloyd Austin, Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ thăm chính thức Việt Nam từ ngày 28 đến 29-7-2021

Đặc biệt, hai nước dành ưu tiên cao cho hợp tác nhân đạo, khắc phục hậu quả chiến tranh. Chính quyền, Quốc hội Mỹ đã tăng ngân sách cho dự án tẩy độc sân bay Biên Hòa, giúp đỡ người khuyết tật ở các vùng nhiễm độc dioxin với ngân sách 65 triệu USD và viện trợ cho các dự án rà phá bom mìn. Hai bên đang xây dựng kế hoạch triển khai hợp tác giữa Cơ quan phát triển quốc tế Mỹ (USAID) và Cơ quan Việt Nam tìm kiếm người mất tích (VNOSMP) về nâng cao năng lực giám định hài cốt, triển khai các đợt tìm kiếm quân nhân Mỹ mất tích và triển khai trực tuyến chương trình Đối tác Thái Bình Dương 2021.

7. “Giấc mơ bay Mỹ” của hàng không Việt Nam đã thành hiện thực

Tối 28-11, chuyến bay mang số hiệu VN98 của Vietnam Airlines chở theo 40 hành khách đi Mỹ đã cất cánh từ sân bay Tân Sơn Nhất (TP HCM), dự kiến hạ cánh tại sân bay San Francisco vào sáng 29-11. Sự kiện này đánh dấu đường bay thẳng thương mại thường lệ giữa Việt Nam và Mỹ chính thức được khai mở. Khác với những chuyến bay đến Mỹ với hình thức thuê chuyến kèm theo các điều kiện hạn chế trước đó, đây là chuyến bay đầu tiên của hàng không Việt Nam đến Mỹ thực hiện theo giấy phép bay thường lệ do Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) cấp.

Trong khi đó, một hãng hàng không khác của Việt Nam cũng đang gấp rút mở đường bay đến Mỹ là Bamboo Airways. Cuối tháng 9 năm 2021, Bamboo Airways khai thác thành công chuyến bay từ Việt Nam đến Mỹ dưới hình thức thuê chuyến. Hãng hàng không này đang nỗ lực hoàn thiện các thủ tục xin cấp phép với mục tiêu đi vào khai thác đường bay thẳng thương mại thường lệ giữa Việt Nam và Mỹ từ đầu năm 2022.

Lễ cắt băng khai trương đường bay thẳng thường lệ Việt Nam - Mỹ

8. Việt Nam đứng thứ 6 toàn cầu về số lượng sinh viên du học tại Hoa Kỳ.

Theo báo cáo hàng năm Open Doors của Viện Giáo dục Quốc tế (IIE) vừa được công bố, Hoa Kỳ tiếp tục là điểm đến hàng đầu của sinh viên quốc tế, đón tiếp hơn 914.000 sinh viên quốc tế đến từ hơn 200 quốc gia trong năm học 2020 - 2021. Dù chịu ảnh hưởng của dịch bệnh, Việt Nam tiếp tục đứng thứ 6 trong danh sách những nước dẫn đầu về số lượng sinh viên du học tại Hoa Kỳ với 21.631 sinh viên trong năm học 2020 - 2021. Việt Nam cũng tiếp tục đứng thứ hai toàn cầu về số lượng sinh viên theo học tại các trường cao đẳng cộng đồng của Hoa Kỳ, chiếm tới gần 11% tổng số sinh viên quốc tế theo học tại các trường này.

Triển lãm giáo dục Mỹ tại Việt Nam

9. Đại hội toàn quốc Hội Việt – Mỹ lần thứ IV tổ chức thành công tốt đẹp

Trong thắng lợi chung của ngoại giao Việt Nam, Hội Việt - Mỹ đã có những đóng góp tích cực, sử dụng kênh ngoại giao nhân dân để hỗ trợ đắc lực cho kênh đối ngoại Đảng và ngoại giao Nhà nước trong việc tăng cường quan hệ, giảm thiểu khác biệt, củng cố lòng tin, mở rộng cơ hội hợp tác phát triển giữa hai Nhà nước và nhân dân hai nước. Đại hội đã thảo luận và thông qua các Dự thảo văn kiện do Ban Chấp hành Hội khóa III trình bày; tiến hành hiệp thương dân chủ, bầu ra Ban Lãnh đạo mới của Hội khóa IV, nhiệm kỳ 2021 - 2026, gồm 41 ủy viên Ban chấp hành, 11 ủy viên Ban Thường vụ và bầu ông Phạm Quang Vinh, nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, nguyên Đại sứ Việt Nam tại Mỹ làm Chủ tịch Hội.

Hội Việt - Mỹ tổ chức Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IV nhiệm kỳ 2021-2026 bằng hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến

10. Vì tương lai khu vực và quốc tế

Năm 2021 dù ảnh hưởng của dịch bênh nhưng Việt Nam và Hoa Kỳ vẫn duy trì, mở rộng hợp tác khu vực và quốc tế, tăng cường phối hợp tại diễn đàn khu vực như ASEAN, EAS, LMI, APEC, ARF… và giải quyết các vấn đề toàn cầu, nhất là khi Việt Nam đảm nhận vai trò Chủ tịch Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á và Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc.

Tại các diễn đàn, Mỹ đánh giá cao vai trò lãnh đạo của Việt Nam thúc đẩy hợp tác nội bộ ASEAN, cũng như hỗ trợ Mỹ trong hợp tác với khối.

1. Thủ tướng Phạm Minh Chính gặp Tổng thống Mỹ Joe Biden tối 1.11 trong khuôn khổ hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu (COP26) ở thành phố Glasgow, Vương quốc Anh

Chính quyền Tổng thống Joe Biden coi quan hệ Đối tác chiến lược ASEAN-Mỹ là nhân tố quan trọng góp phần đảm bảo hòa bình, ổn định, phát triển ở khu vực. Mỹ và các nước tiểu vùng Mekong đã nâng cấp quan hệ LMI thành quan hệ Đối tác Mekong-Mỹ. Lần đầu tiên hai nước đã đồng chủ trì Đối thoại chính sách Những người bạn của Mekong…

Chính quyền Tổng thống Mỹ Biden khẳng định sẽ tiếp tục can dự tích cực vào Đông Nam Á, mong muốn trao đổi với các nước ASEAN và Việt Nam về định hướng xây dựng và triển khai chính sách của Mỹ ở khu vực, đảm bảo quan hệ Đối tác chiến lược ASEAN – Mỹ thực chất, hiệu quả.

2. Tổng thống Joe Biden (giữa) phát biểu qua đường truyền trực tuyến tại Hội nghị cấp cao ASEAN - Mỹ ngày 26/10. Ảnh: Reuters.

Đồng thời, Mỹ cũng xem xét thúc đẩy một số hợp tác với ASEAN bao gồm biến đổi khí hậu, can dự thực chất hơn về kinh tế...

Như vậy, có thể thấy, bất chấp đại dịch Covid-19, quan hệ Việt-Mỹ từ đầu năm 2021 tới nay vẫn phát triển trên tất cả các lĩnh vực và bình diện khác nhau. Những dấu ấn trên hành trình 26 năm là động lực đưa quan hệ đối tác Việt Nam-Hoa Kỳ không ngừng phát triển, phù hợp với lợi ích của nhân dân hai nước, đóng góp thiết thực vào hòa bình, ổn định, hợp tác và thịnh vượng ở châu Á- Thái Bình Dương và trên thế giới.