Đối tác toàn diện

Những dấu mốc quan trọng

Năm 2023 là một dấu mốc quan trọng trong quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ - kỷ niệm 10 năm ngày hai nước thiết lập quan hệ Đối tác toàn diện (2013-2023).

Sau 28 năm kể từ khi chính thức xác lập quan hệ ngoại giao và tròn 10 năm kể từ khi xác lập quan hệ Đối tác toàn diện, hai bên đã trở thành đối tác từ chính trị-ngoại giao, kinh tế, giáo dục, khoa học-công nghệ, đến quốc phòng-an ninh; với động lực hợp tác ngày càng củng cố, mạnh mẽ hơn, các lĩnh vực hợp tác ngày càng rộng, sâu, đa dạng, thực chất, hiệu quả và lợi ích hài hòa có tầm quan trọng chiến lược.

Đêm 11/7/1995 (ngày 12/7/1995 giờ Việt Nam), Tổng thống William J. Clinton công bố “bình thường hóa quan hệ” với Việt Nam. Sáng 12/7/1995, tại Hà Nội (11/7 theo giờ Mỹ), Thủ tướng Võ Văn Kiệt đọc tuyên bố bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Hoa Kỳ.

Sau khi tuyên bố bình thường hóa quan hệ và chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao, đến ngày 5/8/1995, tại Hà Nội, Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ Warren Christopher và Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm đã ký Nghị định thư, chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam-Hoa Kỳ.

Ngay sau đó, hai nước đã khai trương Đại sứ quán tại Washington và Hà Nội (vào tháng 8/1995).

Tháng 11/2000, Tổng thống Hoa Kỳ William J. Clinton thăm Việt Nam. Ông Clinton là Tổng thống Hoa Kỳ đầu tiên thăm chính thức Việt Nam. Ông Clinton được xem là người đóng góp quan trọng vào quá trình bình thường hóa quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ cả khi còn đương chức lẫn lúc đã rời nhiệm sở.

Tháng 6/2005, Thủ tướng Phan Văn Khải thăm Hoa Kỳ theo lời mời của Tổng thống George W.Bush. Đây là lần đầu tiên một Thủ tướng Việt Nam thăm Hoa Kỳ sau chiến tranh.

Trong những năm sau đó, hai nước đã trao đổi nhiều chuyến thăm cấp cao, cụ thể là chuyến thăm của Tổng thống Hoa Kỳ George W.Bush vào tháng 11/2006, chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ của Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết tháng 6/2007, chuyến thăm của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tháng 6/2008.

Đặc biệt, tháng 7/2013, trong chuyến thăm Hoa Kỳ của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang theo lời mời của Tổng thống Barack Obama, hai bên đã xác lập quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam-Hoa Kỳ, định hình khuôn khổ quan hệ song phương cho giai đoạn mới cũng như hướng phát triển của quan hệ trong những năm tới.

Trên cơ sở đó, hai nước tiếp tục tăng cường quan hệ về chính trị, ngoại giao với các chuyến thăm cấp cao và các cấp thường xuyên giữa hai nước, qua đó tăng cường hiểu biết và làm sâu sắc hơn quan hệ song phương.

Nổi bật có các chuyến thăm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng năm 2015; chuyến thăm của Tổng thống Barack Obama năm 2016; chuyến thăm của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc vào năm 2017; các chuyến thăm của Tổng thống Donald Trump vào năm 2017 và 2019; chuyến thăm của Phó Tổng thống Kamala Harris vào năm 2021 và gần đây là chuyến thăm của Thủ tướng Phạm Minh Chính vào tháng 5/2022.

Các chuyến thăm cấp cao của lãnh đạo hai nước đã thực sự làm sâu sắc thêm quan hệ Đối tác Toàn diện Việt Nam-Hoa Kỳ, thúc đẩy đà phát triển quan hệ trên cơ sở đôi bên cùng có lợi, bình đẳng, tôn trọng độc lập, chủ quyền, thể chế chính trị của nhau.

Trong thời gian diễn ra đại dịch COVID-19, hai bên vẫn duy trì các cơ chế đối thoại dưới hình thức trực tuyến và linh hoạt duy trì các trao đổi lẫn nhau thông qua hình thức viết thư và điện đàm. Trong các cuộc trao đổi, phía Hoa Kỳ tái khẳng định cam kết ủng hộ một Việt Nam “hùng mạnh, độc lập và thịnh vượng,” tiếp tục đánh giá cao vị thế và coi trọng quan hệ với Việt Nam, đề nghị hai bên tiếp tục có các bước đi để tăng cường quan hệ, trong đó ưu tiên hợp tác kinh tế-thương mại, an ninh-quốc phòng, y tế, năng lượng.

Tháng 5/2022, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dẫn đầu đoàn đại biểu Việt Nam dự Hội nghị Cấp cao Đặc biệt ASEAN-Hoa Kỳ đồng thời thăm, làm việc tại Hoa Kỳ và Liên hợp quốc từ ngày 11-17/5.

10 năm quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ

Hợp tác kinh tế - thương mại tăng trưởng vượt bậc

Cùng với quan hệ chính trị tốt đẹp, hợp tác kinh tế-thương mại Việt Nam-Hoa Kỳ được coi là lĩnh vực hợp tác thành công nhất, đã và đang trở thành trọng tâm, nền tảng, động lực phát triển cho quan hệ chung giữa hai nước.

Mỹ hiện là đối tác thương mại lớn thứ hai của Việt Nam và là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Ở chiều ngược lại, Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ tám của Mỹ.

Nên có thể nói, thị trường Mỹ đóng vai trò cực kỳ quan trọng với nền kinh tế của Việt Nam. Với các doanh nghiệp Việt Nam, xuất khẩu sang Mỹ không chỉ thuần túy giúp thu về ngoại tệ, mà còn giúp các doanh nghiệp học hỏi được rất nhiều về cách thức nâng cao quy chuẩn hàng hóa, áp dụng quy trình sản xuất phải đảm bảo theo chuẩn quốc tế, đội ngũ nhân lực cũng được phát huy năng lực bài bản hơn…

Hiện Mỹ xếp thứ 11/142 quốc gia, vùng lãnh thổ có đầu tư tại Việt Nam với 1.223 dự án còn hiệu lực, tổng vốn đăng ký hơn 11,4 tỷ USD. Tuy nhiên, con số này chưa nói lên đầy đủ sự thật về bức tranh tổng thể đầu tư từ Mỹ vào Việt Nam.

Từ khi thiết lập quan hệ Đối tác toàn diện năm 2013, Việt - Mỹ đã tập trung vào 9 lĩnh vực hợp tác, gồm chính trị - ngoại giao, quan hệ thương mại và kinh tế, khoa học và công nghệ, giáo dục, môi trường và sức khỏe, vấn đề di sản chiến tranh, quốc phòng - an ninh, thúc đẩy và bảo vệ nhân quyền, văn hóa, du lịch và thể thao.

Các lĩnh vực này đều chứng kiến những tiến bộ đáng chú ý, trong đó thương mại và kinh tế là động lực chính. Theo Tổng cục Thống kê, kim ngạch thương mại Việt - Mỹ từ 29 tỷ USD năm 2013 đã tăng lên khoảng 123 tỷ USD vào năm 2022.

Lũy kế đến tháng 6 năm nay, đầu tư trực tiếp của Mỹ tại Việt Nam đạt 11,73 tỷ USD với hơn 1.200 dự án, đứng thứ 11 trong số các quốc gia và vùng lãnh thổ đầu tư vào Việt Nam.

Theo ông Vũ Tú Thành, Phó Giám đốc điều hành khu vực, Hội đồng kinh doanh Mỹ - ASEAN (USABC), các doanh nghiệp Mỹ đặt nhiều kỳ vọng và niềm tin vào môi trường đầu tư, kinh doanh tại Việt Nam.

Hiện nay, Việt Nam có nhiều chính sách ưu đãi để thu hút các “đại bàng” hạ cánh, từ đó tạo hiệu ứng lan tỏa đến cả nền kinh tế. Mặc dù có thể sắp tới đây, việc Việt Nam áp dụng theo chính sách thuế tối thiểu toàn cầu có thể làm giảm bớt sự hấp dẫn trong thu hút đầu tư bằng chính sách thuế, nhưng với việc Việt Nam tham gia nhiều FTA thì việc đầu tư sản xuất tại Việt Nam để hưởng ưu đãi thuế quan khi xuất khẩu cũng là một lợi thế đầy hấp dẫn.

Nhiều kỳ vọng trong chuyến thăm của Tổng thống Joe Biden

Hợp tác toàn diện và hiệu quả

Hợp tác y tế và ứng phó với đại dịch COVID-19 tiếp tục là điểm sáng trong quan hệ hai nước Việt Nam-Hoa Kỳ, đặc biệt trong việc hỗ trợ lẫn nhau về trang thiết bị y tế, tiếp cận vaccine, chia sẻ kinh nghiệm phòng chống dịch bệnh và bảo hộ công dân.

Hợp tác an ninh-quốc phòng được duy trì tích cực với nội dung hợp tác đa dạng, nổi bật là việc trao đổi đoàn, tiếp xúc cấp cao, hợp tác khắc phục hậu quả chiến tranh và nâng cao năng lực hàng hải.

Hợp tác giáo dục đạt được nhiều bước tiến tích cực thời gian gần đây với việc hai bên thúc đẩy hợp tác giáo dục-đào tạo, chuyển giao công nghệ, số lượng du học sinh Việt Nam tại Hoa Kỳ ngày càng tăng.

Hai bên cũng phối hợp ngày càng hiệu quả tại các diễn đàn đa phương như Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Liên hợp quốc, Diễn đàn Hợp tác Kinh tế Châu Á-Thái Bình Dương (APEC), Tiểu vùng sông Mekong, trong việc giải quyết các vấn đề khu vực và quốc tế cùng quan tâm, như phát triển bền vững và biến đổi khí hậu.

Trong cuộc điện đàm cấp cao tối 29/3/2023 giữa Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng với Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden, hai nhà lãnh đạo đều đánh giá cao sự phát triển tích cực, toàn diện của quan hệ hai nước thời gian qua và nhất trí thúc đẩy, phát triển, làm sâu sắc hơn quan hệ song phương, vì lợi ích của hai nước, vì hòa bình, hợp tác và phát triển.

Ngày 15/4/2023, tiếp Ngoại trưởng Hoa Kỳ Antony Blinken, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định cuộc điện đàm cấp cao rất thành công giữa Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden là minh chứng sống động cho sự phát triển của quan hệ hai nước.

Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh Việt Nam coi Hoa Kỳ là một trong những đối tác quan trọng hàng đầu và mong muốn thúc đẩy quan hệ Đối tác toàn diện với Hoa Kỳ trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị của nhau.

Về phía Hoa Kỳ, Ngoại trưởng Antony Blinken khẳng định Hoa Kỳ coi trọng quan hệ với Việt Nam, trên nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, thể chế chính trị của nhau, ủng hộ Việt Nam “mạnh, độc lập, tự cường và thịnh vượng."

Tại cuộc tiếp Đại sứ Hoa Kỳ Marc E.Knapper sáng 5/6/2023, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng cũng khẳng định quan hệ Việt Nam và Hoa kỳ đã có những bước tiến dài sau 28 năm bình thường hóa quan hệ, có nhiều hợp tác trên tất cả các lĩnh vực, trong đó có những nội dung mang tính chất chiến lược.

Việt Nam luôn coi trọng quan hệ với Hoa Kỳ và xác định Hoa Kỳ là đối tác hàng đầu của Việt Nam.

Những kết quả đạt được trong quan hệ giữa hai nước là phù hợp với nguyện vọng của nhân dân hai nước, được thúc đẩy trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị của mỗi nước, hiểu biết lẫn nhau, hợp tác bình đẳng, cùng có lợi và theo tinh thần gác lại quá khứ, hướng tới tương lai...

Thời gian tới, Việt Nam mong muốn thúc đẩy Quan hệ Đối tác Toàn diện với Việt Nam-Hoa Kỳ tiếp tục phát triển trên cơ sở cùng có lợi, mang lại tăng trưởng và việc làm cho nhân dân cả hai nước, góp phần duy trì, hòa bình, ổn định, hợp tác, phát triển ở khu vực và trên thế giới.

Tăng cường hợp tác Việt Nam - Hoa Kỳ trong thời đại mới

Hướng tới tương lai tương sáng 

Theo Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn, Việt Nam coi Mỹ là một trong những đối tác quan trọng hàng đầu, sẵn sàng phối hợp chặt chẽ với Mỹ để thúc đẩy quan hệ hai nước phát triển sâu rộng, thực chất, đạt tầm cao mới.

Trước hết, hai nước sẽ tiếp tục củng cố, tăng cường sự tin tưởng nhau về chính trị, xây dựng nền tảng xã hội vững chắc, thúc đẩy quan hệ hợp tác nhiều mặt giữa 2 nước. Theo đó, chú trọng nâng cao hiệu quả, tính thiết thực của các chuyến thăm, cuộc tiếp xúc, đối thoại, điện đàm, linh hoạt về chủ đề, nội dung, vấn đề quan trọng đề cập tới. Thường xuyên trao đổi thông tin, chia sẻ kinh nghiệm lãnh đạo, giải quyết các công việc, thể hiện sự ủng hộ, tin tưởng lẫn nhau.

Tiếp tục củng cố tăng cường đối tác toàn diện trên các lĩnh vực kinh tế, đối ngoại, quốc phòng, an ninh, đối ngoại nhân dân, y tế, giáo dục. Việt Nam cũng như Mỹ hiện có nhiều tiềm năng và thế mạnh để phát triển xa hơn nữa về kinh tế.

Trong chuyến thăm Việt Nam hồi tháng 3-2023 của lãnh đạo hơn 50 doanh nghiệp hàng đầu của Mỹ và thế giới như: Netflix, Boeing, Apple, Coca-Cola, Pfizer, Abbott, Visa, Citibank, Meta, Ford, Fedex Express… đại diện các doanh nghiệp Mỹ bày tỏ tin tưởng và mong muốn tiếp tục đầu tư tại Việt Nam, nhất là trong các lĩnh vực chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, chuyển đổi năng lượng, tài chính, chế tạo, công nghiệp ô tô, công nghiệp giải trí, y tế, khoa học đời sống, logistics…

Các doanh nghiệp Mỹ đã đề xuất với Chính phủ, các bộ, ngành Việt Nam một số kiến nghị như: khung pháp lý về thương mại điện tử; vấn đề an ninh mạng thông tin và tiếp cận thông tin; chính sách thuế; cải cách thị trường vốn để thúc đẩy đầu tư; chính sách cấp thị thực thông thoáng hơn nữa; việc đẩy nhanh xây dựng quy hoạch; phê duyệt, cấp phép một số dự án, sản phẩm cụ thể; nâng cao tiêu chuẩn các sản phẩm của Việt Nam…

Quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Mỹ chưa bao giờ tốt đẹp như hiện nay. Mối quan hệ này ngày càng phát triển mạnh mẽ cả về chiều rộng và chiều sâu, ngày càng bền chặt hơn, góp phần vào hòa bình và thịnh vượng của từng nước cũng như của khu vực và thế giới.

Đại sứ Hoa Kỳ Marc Knapper nhấn mạnh rằng kể từ sau khi hai nước bình thường hóa quan hệ, các đời Tổng thống Hoa Kỳ đều đã thăm Việt Nam: “Điều này cho thấy ý nghĩa và sự tiếp nối trong cách Hoa Kỳ nhìn nhận mối quan hệ với Việt Nam”.

Đặc biệt, ông khẳng định trong 10 năm thiết lập quan hệ Đối tác toàn diện, quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ đã phát triển mạnh mẽ, toàn diện trên nhiều lĩnh vực, cho dù đó là thương mại và đầu tư, quốc phòng và an ninh, y tế, năng lượng, văn hóa, giao lưu nhân dân, công nghệ, biến đổi khí hậu, không gian và một số lĩnh vực khác.

Riêng trong năm 2023, tính đến nay có 5 quan chức cấp cao, chiếm 1/4 Nội các thăm Việt Nam, bao gồm Đại diện Thương mại Katherine Tai, Giám đốc Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) Samantha Power, Bộ trưởng Nông nghiệp Tom Vilsack, Bộ trưởng Ngoại giao Antony Blinken và mới đây, Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen.

Bên cạnh đó, các đoàn nghị sĩ, doanh nghiệp cũng đã đến thăm Việt Nam. Tháng 6 vừa qua, tàu sân bay USS Ronald Reagan cập cảng Đà Nẵng, trong một chuyến thăm được lên kế hoạch từ trước. Do đó, Đại sứ Knapper cho rằng chuyến thăm của Tổng thống Joe Biden sẽ “là cách tốt nhất” để khẳng định tầm quan trọng của mối quan hệ giữa hai nước.

Đại sứ Mỹ tại Việt Nam Knapper đề cao mối quan hệ giữa Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Biden, cho rằng hai lãnh đạo đã tìm thấy sự đồng điệu từ lần đầu gặp nhau.