Khoa học công nghệ

Trong bối cánh môi trường an ninh khu vực Đông Bắc Á ngày càng bất ổn do ảnh hưởng từ căng thẳng giữa các cường quốc, Nhật Bản - một quốc gia có vị trí địa chiến lược quan trọng - đã và đang tiên hành những bước đi mạnh mẽ nhim hiện đại hóa năng lực quân sự, đặc biệt là không quân. Việc tăng cường máy bay chiến đấu hiện đại là một phần trọng yếu trong chiến lược phòng vệ của Tokyo nhăm ứng phó với các thách thức từ

Trung Quốc, Triêu Tiên, và các môi đe dọa an ninh phi truyền thống khác. Chính sách này không chỉ phản ánh xu thế tăng cường sức mạnh quân sự, mà còn cho thấy sự chuyển biến về nhận thức chiến lược của Nhật Bản trong kỷ nguyên hậu Chiên tranh Lạnh.

Bối cảnh an ninh khu vực và động lực chiến lược 

Trung Quốc và tham vọng quân sự 

Trung Quốc đang đẩy mạnh hiện đại hóa quân đội, đặc biệt là lực lượng không quân và hải quân. Bắc Kinh phát triển nhiều dòng máy bay chiến đấu thế hệ mới như J-20, tăng cường hoạt động trên không và biển tại Biển Hoa Đông - nơi có tranh chấp chú quyền với Nhật Bản về quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Mỗi năm, lực lượng Phòng vệ Nhật Bản (JSDF) phải xuất kích hàng trăm lần ngăn chặn máy bay Trung Quốc áp sát không phận.

Mối đe dọa từ Triều Tiên

Triều Tiên liên tục thử nghiệm tên lửa đạn đạo và tăng cường vũ khí hạt nhân.Mặc dù không lực của Bình Nhưỡng không hiện đại, nhưng năng lực tấn công phủ đầu bằng tên lửa của nước này là mối đe dọa trực tiếp đến lãnh thổ Nhật Bản. Do đó, Tokyo không chỉ chú trọng phòng thủ tên lửa, mà còn cân lực lượng không quân mạnh để sẵn sàng đối phó trong các tình huống khẩn cấp.

Mối liên kết với Mỹ và vai trò đồng minh

Nhật Bản là một trong những đồng minh chiến lược quan trọng của Mỹ ở châu Á -Thái Bình Dương.

Mỹ khuyến khích Tokyo đám nhận vai trò lớn hơn trong bảo vệ an ninh khu vực. Việc tăng cường máy bay chiến đấu hiện đại giúp Nhật Bản phối hợp hiệu quả hơn với quân đội

Mỹ trong các nhiệm vụ chung, từ phòng thủ lãnh thổ cho đến răn đe đối thủ tiềm tàng.

Chiến lược tăng cường máy bay chiến đấu 

Mua sắm và triển khai F-35

Nhật Bản đã ký hợp đồng với Mỹ mua tổng cộng 147 chiếc F-35, trong đó gồm

105 chiếc F-35A (biến thể cất cánh thông thường) và 42 chiếc F-35B (biến thể cất - hạ cánh thắng đứng). Đây là số lượng lớn nhất ngoài Mỹ. F-35 được đánh giá là máy bay chiến đấu tàng hình thế hệ thứ 5 có khả năng tác chiến điện tử, cảm biến hiện đại và khả năng tàng hình cao.

• F-35A đang được triển khai tại căn cứ không quân Misawa và sẽ thay thế dần các dòng máy bay F-4EJ và F-15J cũ kỹ.

• F-35B sẽ được bố trí trên các tàu khu trục lớp Izumo - vốn đang được cải hoán để có thể vận hành như tàu sân bay cỡ nhỏ. Điều này đánh dấu một bước chuyển lớn về chiến lược quốc phòng của Nhật Bản từ phòng thủ thuần túy sang khả năng tấn công phản công.

Phát triển chiến đấu cơ thế hệ mới FX

Tokyo đang đầu tư mạnh mẽ vào chương trình phát triển máy bay chiến đấu thế hệ 6 - mang tên FX, hay còn gọi là F-X hoặc F-3. Đây là nỗ lực lớn nhất kể từ sau Chiến tranh Thế giới II nhằm sản xuất máy bay chiến đấu do Nhật Bản thiết kế và chế tạo.

• FX dự kiên có kha năng tàng hình trội, tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI), khả năng liên kết dữ liệu mạng cao, và có thể điều khiển cả các máy bay không người lái đông hành (drone wingmen).

• Nhật Bản đang hợp tác với Anh và Ý trong chương trình phát triển chiến đấu cơ tương lai theo sáng kiến GCAP

- Global Combat Air Programme, dự kiến hoàn tất thiết kế vào 2030 và đưa vào biên chế sau năm 2035.

Nâng cấp đội hình máy bay hiện tại

Ngoài F-35 và FX, Nhật Bản đang nâng cấp một số dòng máy bay hiện có:

• F-15J: Hơn 70 chiếc F-15J sẽ được nâng cấp với radar AESA, hệ thông điều khiến hoa lực mới, và khả năng mang tên lửa không đối không hiện đại.

• F-2: Đây là máy bay chiến đấu hợp tác phát triển với Mỹ, có vai trò quan trọng trong phòng không và tấn công mặt đất. Nhật Bản tiếp tục duy trì và cải tiến F-2 cho đến khi FX sẵn sàng thay thế.

Nhật Bản tăng cường triển khai máy bay chiến đấu hiện đại

Những thách thức và tranh cãi 

Giới hạn hiến pháp hòa bình

Hiến pháp Nhật Bản, đặc biệt là Điều 9, giới hạn vai trò của lực lượng vũ trang trong việc chỉ dùng cho "phòng vệ". Việc sở hữu F-35B (có khả năng triển khai từ tàu sân bay) và máy bay FX có khả năng tấn công từ xa đã làm dấy lên tranh cãi răng Nhật Bản đang vượt khỏi nguyên tắc phòng vệ thuần tuý “

Chi phí quốc phòng leo thang

Ngân sách quốc phòng Nhật Bản đang tăng nhanh, dự kiến đạt hơn 60 tỷ USD vào năm 2027, cao nhất lịch sử. Việc mua và duy trì đội hình F-35 và phát triển FX là rất tốn kém. Nhiều ý kiến trong nước cho rằng chính phủ nên ưu tiên các vân đề xã hội và phục hồi kinh tế hậu đại dịch.

Phản ứng từ các nước láng giềng 

Trung Quốc và Triều Tiên liên tục chỉ trích việc Nhật Bản tăng cường quân sự là "mối đe dọamới cho hòa bình khu vực".  Bắc Kinh cho rằng Tokyo đang hợp tác quá chặt với Washington để hình thành "liên minh chống Trung Quốc".

Trong khi đó, Hàn Quốc cũng theo dõi sát sao các động thái này, bởi còn nhiều mâu thuần lịch sử chưa được giải quyết.

Tác động và triển vọng 

Tăng cường khả năng răn đe

Việc sở hữu lực lượng máy bay chiến đấu hiện đại giúp Nhật Bản nâng cao năng lực răn đe, đặc biệt trong bối cảnh các quốc gia láng giêng đang không ngừng hiện đại hóa quân sự. F-35 và tương lai là FX cho phép Tokyo sẵn sàng ứng phó với các cuộc tấn công bất ngờ hoặc khủng hoảng khu vực.

Tạo thế cân bằng tại Đông Bắc Á

Nhật Bản, cùng với Mỹ và Hàn Quốc, đang hình thành một liên minh chiến lược nhằm đối phó với ảnh hưởng quân lược nhằm đối phó với ảnh hưởng .

sự từ Trung Quốc và Triều Tiên. Không quân mạnh mẽ giúp Nhật đóng vai trò cốt lõi trong liên minh này. Việc triển khai F-35B từ các tàu sân bay cỡ nhỏ còn giúp Tokyo mở rộng tâm ảnh hưởng tại các vùng biển xa hơn như biển Hoa Đông, Biển Đông và thậm chí Ấn Độ Dương.

Củng cố vị thế trong hợp tác quốc tế

Việc tham gia phát triển máy bay thế hệ mới cùng Anh và Ý cho thấy Nhật Bản không chỉ là quốc gia tiêu thụ vũ khí, mà đang dần trở thành nhà sản xuất và sáng tạo công nghệ quốc phòng cao cấp.

Điều này giúp Tokyo tăng cường ảnh hưởng trong các liên minh công nghiệp - quốc phòng quốc tế.

Tăng cường máy bay chiến đấu hiện đại là biểu hiện rõ ràng của sự chuyển hướng chiến lược của Nhật Bản từ quốc gia phòng thủ bị động sang quốc gia phòng thủ chủ động và sẵn sàng tấn công phản công khi cần thiết. Trong bối cảnh môi trường an ninh khu vực phức tạp và cạnh tranh chiến lược gia tăng, lựa chọn này của Nhật Bản được coi là hợp lý để duy trì ổn định và bảo vệ lợi ích quốc gia.

Tuy nhiên, Tokyo vẫn phải cân băng giữa yêu cầu an ninh với các yếu tố chính trị - pháp lý và đối ngoại để tránh tạo ra vòng xoáy chạy đua vũ trang trong khu vực.