Câu chuyện Đại sứ

Bối cảnh: Vì sao EU cân nhắc tịch thu tài sản của Nga

Kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự tại Ukraine năm 2022, nhiều quốc gia phương Tây - trong đó có các thành viên EU và các đồng minh như Mỹ, Canada, Nhật... - đã áp đặt các gói trừng phạt kinh tế, tài chính nhằm siết chặt khả năng tài trợ chiến tranh của Moskva.

Một phần đáng kể các biện pháp là đóng băng (freeze) các tài sản, dự trữ ngoại hối, tài sản của ngân hàng trung ương, doanh nghiệp và cá nhân Nga tại châuÂu

Tuy nhiên từ cuối 2025, xuất hiện đề xuất từ European Commission về việc chuyển từ trạng thái "đóng băng" sang "tịch thu / sử dụng" các tài sản này - nhằm cung cấp tài chính cho Ukraine.

Theo kế hoạch, EU đang cân nhắc dùng hàng chục tới hơn 90 tỷ euro (mà phần lớn là tài sản bị phong tỏa của Nga) làm "khoản vay bồi thường" (reparations loan), phục vụ nhu cầu ngân sách, quốc phòng, tái thiết của Ukraine.

Thực ra số tài sản Nga bị phong tỏa là rất lớn - theo ước tính, khoảng 200-230 tỷ euro nằm tại châu Âu. Đây là đòn bẩy kinh tế - tài chính có thể tạo áp lực lớn lên Moskva, đồng thời phần nào trấn an Ukraine về nguồn lực dài hạn nếu chiến sự kéo dài.

Tuyên bố và lập trường cứng rắn của Nga

Đáp lại đề xuất của EU, đại diện Bộ Ngoại giao Nga - Maria Zakharova - tuyên bố răng bất kỳ "hành động phi pháp" nào nhằm tịch thu tài sản Nga sẽ bị đáp trả "mạnh nhất".

Bên cạnh đó, cựu lãnh đạo Nga và hiện là Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Dmitry Medvedev cảnh báo rằng nếu EU thực sự tiến hành tịch thu - dù dưới hình thức "khoản vay bồi thường" - Moskva có thể coi đó là "casus belli" (cớ chính đáng để phát động chiến tranh ), tức một hành động thù địch, công khai đáp trả.

Một nhân vật ít được biết tới hơn nhưng có ảnh hưởng lớn trong lĩnh vực tài chính - Andrei Kostin, CEO ngân hàng VTB - công khai nói rằng Moskva đang chuẩn bị đệ đơn kiện hàng chục năm nhằm đòi lại quyền lợi, đồng thời cảnh báo rằng EU và các quốc gia liên quan có thể đối mặt tới "50 năm kiện tụng".

Tóm lại, lập trường Moscow hiện là rất rõ ràng: bất kỳ động thái tịch thu nào của EU sẽ bị coi là phi pháp, là hành động thù địch, và sẽ bị đáp trả - bằng cả biện pháp ngoại giao, pháp lý, tài chính, hoặc cả hăm dọa an ninh.

Nga tuyên bố cứng rắn trước những lời đe dọa của EU

Tính khả thi & rủi ro của việc tịch thu tài sản của Nga

1. Tạo ra chi phí thực tế cho Nga: Tịch thu tài sản của Nga không chỉ là biểu tượng mà đó là mất mát kinh tế rất lớn, đặc biệt nếu phần lớn nằm ở các nước EU hoặc châu Âu.

2. Cung cấp nguồn tài chính ổn định cho Ukraine mà không phụ thuộc hoàn toàn vào ngân sách quốc gia hay viện trợ Mỹ - một lợi thế rõ rệt nếu chiến tranh kéo dài.

3. Tăng tính đòn bẩy chiến lược đối với Moskva: Khi mất đi dự trữ quốc tế, chính phủ Nga sẽ khó hỗ trợ tài khóa, ổn định nội bộ, chính sách tiền tệ... Điều này có thể làm suy giảm khả năng duy trì chiến sự.

Khó khăn và rủi ro

• Vấn đề pháp lý & chủ quyền quốc gia: Tịch thu tài sản quốc gia khác - đặc biệt là dự trữ ngoại hối của ngân hàng trung ương - đụng tới nguyên tắc "miễn trừ chủ quyền" (sovereign immunity) trong luật quốc tế. Việc này có thể bị coi là vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế, dẫn tới chuỗi kiện tụng kéo dài.

• Rủi ro tài chính, địa chính trị cho chính EU: Nếu Nga đáp trả - chẳng hạn tịch thu tài sản của nhà đầu tư châu Âu tại Nga, cấm hoạt động kinh doanh, hoặc trỗi dậy các biện pháp cấm vận mới - các nước và doanh nghiệp châu Âu có thể chịu thiệt hại nặng. Hơn nữa, động thái này có thể làm xói mòn lòng tin vào đồng euro, ổn định tài chính EU.

• Rào cản nội bộ EU: Một số quốc gia - tiêu biểu là Bỉ - đã mạnh mẽ phản đối việc tịch thu. Bỉ cho rằng đây là trường hợp chưa từng có tiền lệ, đồng thời lo ngại gánh nặng pháp lý, tài chính và rủi ro quốc tế. Nếu Bỉ giữ vững lập trường, sẽ rất khó để EU có thể thống nhất hành động.

Các kịch bản đáp trả của Nga

Dựa trên các tuyên bố công khai và tính chất động thái, có thể hình dung một số kịch bản mà Moskva có thể thực thi nếu EU tịch thu tài sản của Nga:

• Khởi kiện quốc tế: Nga có thể đưa vụ việc ra các tòa án quốc tế - quốc tế lẫn nội vùng - nhằm đòi lại tài sản, bồi thường thiệt hại, thiệt hại danh tiếng. Như lời ông Kostin, Moskva sẵn sàng theo đuổi "50 năm kiện tụng".

• Tịch thu/tấn công tương xứng tài sản, doanh nghiệp EU tại Nga: Đáp trả bằng biện pháp đối xứng - hạn chế, trừng phạt doanh nghiệp châu Âu, các cá nhân, quỹ đầu tư châu Âu đang hoạt động tại Nga.

• Cảnh báo an ninh - thậm chí đe dọa quân sự hoặc chính trị rộng hơn: Việc xem "tịch thu" như "casus belli" có thể được dùng làm cớ để khởi động chiến dịch quân sự hoặc các hành động trả đũa mạnh mẽ hơn nhằm vào các nước ủng hộ EU.

• Chiến dịch tuyên truyền, mạng lưới ảnh hưởng quốc tế: Nga có thể dùng truyền thông, mạng lưới quốc tế để tố cáo EU vi phạm luật quốc tế, kêu gọi đồng minh, các quốc gia đang trung lập phản đối, tìm cách phá rối nội bộ EU.

Nhận định: Liệu tịch thu có phải "vũ khí hoàn hảo"?

Tịch thu tài sản Nga dường như là vũ khí chiến lược rất mạnh, nhưng không phải "từ khóa vạn năng". Về mặt tâm lý, chính trị, kinh tế, nó có thể gây áp lực lớn lên Moskva - bóp nghẹt khả năng tài chính, làm suy yếu nội tại, gây đứt gãy lòng tin của nhà đầu tư vào Nga. Tuy nhiên, về mặt pháp lý và chính trị quốc tế, động thái này là cực kỳ rủi ro đối với EU.

Nếu bị coi là vi phạm nguyên tắc chủ quyền, EU và các nước thành viên có thể bị kiện - không chỉ bởi Nga, mà cả bởi các nhà đầu tư châu Âu hoặc quốc tế.

Đây là con dao hai lưỡi: có thể mang lại lợi ích lớn, nhưng cũng có thể kéo cả EU vào bất ổn pháp lý, tài chính, địa chính trị kéo dài.

Với lập trường cứng rắn của Moskva - sẵn sàng kiện, đáp trả, thậm chí sử dụng đòn bẩy an ninh - việc tịch thu dễ có nguy cơ đẩy xung đột sang cấp độ cao hơn, với hậu quả khó lường.

ở thời điểm hiện tại, quan trọng không chỉ là năng lực thực thi của EU - mà còn là sự đồng thuận nội bộ (đặc biệt với các quốc gia như Bỉ), và khả năng đối phó của cộng đồng quốc tế với những hệ quả pháp lý / địa chính trị.

Tuyên bố gần đây của Nga - rằng họ "không bỏ qua" nếu EU tịch thu tài sản của họ - không phải là lời nói suông. Với cả tuyên bố từ chính phủ (Maria Zakharova) và các nhân vật có ảnh hưởng (Medvedev, Kostin),

Moskva đã vạch rõ đường đỏ: tịch thu = hành động thù địch, sẵn sàng đáp trả bằng mọi cách, kể cả kiện tụng dài hạn, trừng phạt tài chính, cấm vận đáp trả.

Việc EU có tịch thu hay không - và nếu có, theo hình thức nào - sẽ quyết định một bước ngoặt lớn trong xung đột Nga-Ukraine cũng như địa chính trị toàn cầu. Nhưng hành động này - nếu thực hiện - đòi hỏi EU phải chấp nhận cả chi phí chính trị, pháp lý và rủi ro ngắn hạn lẫn dài hạn.