Đối tác toàn diện

Chồng của bà Merle Ratner - Giáo sư Đại học New York Ngô Thanh Nhàn xác nhận, vợ ông qua đời vì tai nạn giao thông ở quận Brooklyn, thành phố New York, Mỹ vào khoảng 19h ngày 5/2 (theo giờ địa phương).

Merle Evelyn Ratner sinh năm 1956 ở Bronx, thành phố New York và xuất thân từ một gia đình người Do Thái.

Bà trở thành nhà hoạt động xã hội từ năm 13 tuổi và tiếp tục công việc này trong suốt cuộc đời của mình.

Gia đình bà có lịch sử hoạt động tiến bộ và bà tin rằng với tư cách là một người Mỹ, bà có trách nhiệm phản đối việc chính phủ tiến hành chiến tranh.

Merle đã từng bị bắt năm 13 tuổi vì tham gia biểu tình phản đối Chiến tranh Việt Nam.

Trước khi mất bà M. Ratner là người đồng sáng lập và điều phối viên trong tổ chức “Vận động cứu trợ và trách nhiệm đối với nạn nhân chất độc da cam Việt Nam – VAORRC” của khu vực New York.

Đây là một sáng kiến phi lợi nhuận nhằm nhấn mạnh thông điệp rằng Chính phủ tôn trọng trách nhiệm đạo đức và pháp lý trong việc bồi thường cho tất cả nạn nhân nhiễm chất độc da cam – trả lại công lý cho nạn nhân nỗi đau da cam tại Việt Nam.

Thông tin về cái chết của Merle Ratner được đăng tải trên nhiều tờ báo tại Việt Nam đã dấy lên lòng tiếc thương và sự ngưỡng mộ đối với người phụ nữ - một nhà hoạt động xã hội đã dành cả đời mình đấu tranh cho công lý và các hoạt động phản chiến ở Việt Nam.

Tuy nhiên rất nhiều điều về cuộc đời và sự nghiệp của bà vẫn chưa được nhiều người biết đến.

Trong các cuộc phỏng vấn Merle Ratner của Douglas Pong, Sanjana Ramaswamy, Marissa Rivera và Alanna Ross được tiến hành vào năm 2017, nằm trong Dự án Lịch sử Chiến tranh Việt Nam của Hội Lịch sử New York, Merle Ratner đã thảo luận và bày tỏ nhiều quan điểm của bà về việc đã tham gia vào các cuộc biểu tình phản chiến như thế nào và tại sao bà tin rằng nhiệm vụ của bà chính là phản đối cách đối xử của chính phủ Mỹ đối với người Việt Nam, cũng như cách bà tham gia vào các cuộc biểu tình.

Đối với Merle, đó chính là niềm tin vào công lý, và khi đã tin, mỗi chúng ta phải cố gắng tích cực nhất có thể, vượt qua mọi phức tạp hoặc trở ngại mà bạn có thể gặp phải để hành động và biến niềm tin đó thành sự thật.

Bà Merle Evelyn Ratner. Ảnh của TTXVN

Trở thành nhà hoạt động xã hội khi mới 13 tuổi, lúc ấy, mọi thông tin về chiến tranh Việt Nam đến với bà hoàn toàn chỉ qua truyền hình.

Merle đã chia sẻ rằng: những hình ảnh  anh em, con trai, chồng và cháu trai của những người dân Mỹ bị buộc phải trở thành những người lính, bị bắt đi quân dịch, rồi họ trở về với những câu chuyện, hoặc chết và trở về trong quan tài.

Ngày càng có nhiều phóng sự về người dân Việt Nam và những gì chiến tranh đã gây ra cho họ đã tác động mạnh mẽ  M. Ratner. Bà bắt đầu thấy những câu chuyện về những trận chiến, về rất nhiều người bị giết, về việc sử dụng chiến tranh hóa học như bom napalm, và hình ảnh cô bé đang chạy trên đường trong tình trạng bốc cháy vì bom napalm đã ám ảnh bà.

Sau đó M. Ratner làm việc cho một ứng cử viên phản chiến tên là Paul O'Dwyer, người đang tranh cử vào Thượng viện theo đường lối phản chiến.

Đối với Merle, những người bị giết, cả người Mỹ lẫn người Việt là hành động tàn bạo và khủng khiếp nhất mà những người lính Mỹ buộc phải thực hiện thông qua chính sách của chính phủ.

Vì thế, dù đang còn rất trẻ, Merle đã ý thức được rằng: “sự cần thiết của chúng ta, với tư cách là người Mỹ, là phải chấm dứt chiến tranh”.

Lúc đầu Merle không đặt mục tiêu trở thành một nhà hoạt động. Bà chỉ tham gia biểu tình vì cảm thấy đó là một điều gì đó sai trái về mặt đạo đức.

“Tôi không cảm thấy mình có thể ngồi đây và nhìn mọi người bị thiêu sống trên TV, hoặc bị giết và bị tra tấn trên TV, v.v. Nhưng sau đó, bạn biết đấy, khi tôi tham gia, nó đã trở thành một điều gì đó - bạn biết đấy, mọi người đều có mục tiêu trong cuộc sống”.

Và càng tham gia vào phong trào, bà càng cảm thấy mình có thể thực sự thay đổi thế giới với một niềm tin tưởng sâu sắc.

“Tôi cảm nhận rất sâu sắc về các vấn đề này và tôi cũng đã [có thể] đi khắp thế giới [cho các hoạt động đoàn kết quốc tế].

Tôi đã gặp chủ tịch nước Việt Nam, tôi đã gặp các nhà lãnh đạo Cuba. Tôi đã gặp những nhà hoạt động cấp cơ sở từ Nam Phi, mặc dù tôi chưa đến Nam Phi, những người thuộc Đảng Đại hội Dân tộc Phi. Tôi đã gặp Hugo Chavez đến từ Venezuela khi ông ấy ở đây.

Tôi phải nói rằng một số lãnh đạo thực sự rất tuyệt vời.

Có thể bạn chưa từng nghe tên họ nhưng họ là những người đã làm được những điều đáng kinh ngạc.

Họ đã sống trong các đường hầm ở Việt Nam trong chiến tranh.

Họ sống sót sau nạn phân biệt chủng tộc, chiến đấu chống lại chủ nghĩa phân biệt chủng tộc”. (TT từ cuộc phỏng vấn trong Dự án)

Nói về phong cách hoạt động đã phát triển và thay đổi như thế nào trong suốt cuộc đời cũng như gia đình, bạn bè và bạn cùng lớp của Merle Ratner bị ảnh hưởng như thế nào bởi Chiến tranh Việt Nam, có thể nhận ra rằng, phân tích của Merle ngày càng sâu sắc hơn.

Bà hiểu nguyên nhân và cách thức hoạt động để có thể chấm dứt bạo lực.

Để thuyết phục rằng chính phủ Mỹ không có quyền xâm lược một quốc gia khác, Merle đã đặt ra hàng loạt các câu hỏi, trong đó có các vấn đề kinh tế và địa chính trị cơ bản:

“Bạn biết rằng người Việt Nam không chỉ là một số người ở đó, họ có lịch sử, văn hóa và hệ thống chính trị riêng. Bạn tìm hiểu về tiền thân của vai trò thực dân Pháp ở Việt Nam, mà Mỹ đã tiếp quản và tiếp tục xâm lược nước này. Bạn tìm hiểu về những gì người dân Việt Nam mong muốn, đặc biệt là phong trào giải phóng chống Mỹ. Bạn tìm hiểu về các nhà lãnh đạo của họ và các vấn đề của họ”.

Đây cũng chính là cách mà Merle làm sâu sắc thêm sự hiểu biết của bà về đất nước Việt Nam.

Và đối với bà, có một điều đặc biệt đáng kinh ngạc là trong thời điểm chiến tranh đang diễn ra gay gắt, chính phủ ở miền Bắc đã có một Ủy ban Đoàn kết Việt Nam với Nhân dân Mỹ.

Ngay khi Mỹ đang ném bom Việt Nam, Ủy ban đó đã nói về việc nhân dân Việt Nam muốn xây dựng tình hữu nghị giữa con người với con người, và luôn khẳng định rằng có sự khác biệt giữa chính phủ Hoa Kỳ và người dân, và rằng người Việt Nam hiểu rằng rất nhiều Lính Mỹ không muốn ở đó và họ buộc phải cầm súng ở Việt Nam.

Ủy ban đoàn kết Việt Nam không chỉ rất hiểu biết về người dân Hoa Kỳ nói chung mà còn luôn ủng hộ các Phong trào Dân quyền và Phong trào Quyền lực của người da đen, các phong trào đòi tự do của nhân dân Mỹ và các phong trào đòi tự do khác.

Hiện nay, hoạt động có sức ảnh hưởng mạnh mẽ nhất của Merle Ratner chính là chiến dịch Trách nhiệm và Cứu trợ Chất độc Da cam tại Việt Nam để đấu tranh đòi công lý cho những người bị ảnh hưởng bởi chất độc da cam.

Tham gia đâu tranh trong suốt cuộc đời, cả phong trào phản chiến và ủng hộ các cuộc đấu tranh quốc tế cũng như phong trào chống phân biệt chủng tộc, Merle Ratner đã phân tích rõ ràng rằng, khi Mỹ đã thả vũ khí hóa học xuống Việt Nam, thì không chỉ các nạn nhân Việt Nam phải hứng chịu mà cả những cựu binh Mỹ cũng chịu ảnh hưởng nặng nề.

Chất độc màu da cam, được tạo ra từ dioxin, một loại hóa chất độc hại nhất được khoa học biết đến, nó xâm nhập vào cơ thể, và những người mắc phải nó đầu tiên sẽ bị ung thư, sau đó con cái, cháu chắt của họ bị dị tật bẩm sinh và đôi khi là ung thư.

Vậy là trẻ em ở Việt Nam và ở Mỹ vẫn đang phải chịu những tác động của chất độc màu da cam và chính phủ Mỹ hầu như chưa làm được gì cho họ.

Đối với những đứa trẻ đó, những đứa trẻ của các cựu chiến binh, con của một số ít nữ cựu chiến binh và phần lớn là nam giới, con cháu của họ đều bị dị tật bẩm sinh giống như trẻ em ở Việt Nam.

Nhưng chính phủ không giải quyết vì không có bằng chứng, mặc dù bọn trẻ đang đau khổ vì điều đó. Vì vậy, Merle phải đấu tranh vì điều này: “Chúng tôi có một chiến dịch, thực sự là quyên góp tiền, nhưng một điều quan trọng nữa là gây nhiều áp lực hơn khiến chính phủ Hoa Kỳ phải hỗ trợ các nạn nhân ở Việt Nam và ở Mỹ”.